Avondmaal ook voor kinderen? (I)

Binnen de gereformeerde wereld in Nederland zowel als daarbuiten is een discussie gaande over de toelating van kinderen tot het avondmaal. Hier en daar is de discussie gesloten. Men vindt dan een aanpassing van de kerkorde, of men heeft in een afzonderlijke regeling de toegang van kinderen tot de dis van het verbond omschreven. We raken hier aan een thema, dat uit allerlei gezichtspunten beschouwd, van grote betekenis is. In geding is de opvatting van het sacrament in het algemeen en van de onderlinge verhouding van de twee sacramenten die de kerken van de reformatie kennen, doop en avondmaal. In geding is niet minder de klassieke vraag uit de catechismus: Voor wie is het avondmaal des Heren ingesteld en het klassieke antwoord daarop. Maar wanneer we nog verder zien, blijkt dat met de kwestie van de z.g. kindercommunie niet minder in geding is de hele kerkelijke structuur, zoals we deze in de gereformeerde traditie kennen. Met kerkelijke structuur bedoel ik in dit verband de organisatie van het instituut van de kerk, de kerkinrichting wat de Duitsers aanduiden met Kirchenverfassung. Ook voor de beleving van het geloof moet de vraag of en hoe men de kinderen zal toelaten tot het avondmaal van grote betekenis zijn. Waarom doen we de dingen, zoals we tot nu toe gedaan hebben? Is dit wel goed en kan het allemaal niet veel beter?
We willen ons met betrekking tot deze dingen eerst oriënteren door eens te kijken naar gereformeerde kerken die in de regel wat buiten ons gezichtsveld liggen. Ik denk in dit geval aan de kerken van gereformeerde signatuur in Duitsland en Zwitserland. En daarna betrekken we er ook de Gereformeerde Kerken in Nederland bij, die in een niet altijd even heldere besluitvorming tamelijk vérgaande beslissingen hebben genomen, lang niet tot tevredenheid van een ieder. Op deze manier krijgen we wellicht de eigenlijke problemen boven water en kan het ook mogelijk worden om de zaak in de juiste proporties te zien. We kunnen daarna er niet aan ontkomen om te vragen wat toch de gereformeerden van eeuwen her bewogen heeft om de vraag van de toegang tot het avondmaal te stellen en te beantwoorden zoals zij gedaan. En dan kunnen we zien hoe we dit vandaag honoreren kunnen en willen.

Discussie in de Gereformeerde Kerken in Duitsland
We kunnen een indruk krijgen van wat in de discussie naar voren kwam en nog komt uit de Reformierte Kirchen Zeitung, een blad dat nog niet lang geleden om de veertien dagen verscheen en dat de laatste tijd eenmaal per maand uitkomt, uitgave van de Reformierter Bund, een organisatie van het Duitse Gereformeerde Protestantisme. In 1977 (118e jaargang blz. 101 vv.) verscheen er een artikel, waarop meerdere pennen loskwamen. Ook de twee volgende jaren kwam de zaak ter sprake maar vooral in de 120e jaargang (1980) werd er breedvoerig over geschreven.
Pro en contra werden in het eerstgenoemde sterk uiteengezet. Voorstanders beroepen zich op het z.g. kinderevangelie: „laat de kinderen tot Mij komen" (Marc. 10:14 ) en meerdere uitspraken waarin Christus het kind in zijn „eenvoudig" geloof ten voorbeeld stelt. Verder zeggen de verdedigers van de kindercommunie dat de kerkdienst voor het gezin is, dat men niet uit elkaar mag scheuren bij het avondmaal. In de derde plaats meent men, dat juist een kind geschikt is om zonder ballast van dogmatische kennis het avondmaal te vieren. Tenslotte voert men aan dat op een natuurlijke wijze de avondmaalsmijding kan worden genezen. Zo kan het avondmaal weer een zaak worden van de hele gemeente, en niet van een enkeling hier en daar. Tot nu toe heeft men het avondmaalsonderricht geplaatst vóór de avondmaalspraktijk. Waarom zou men het niet omkeren: eerst de viering en daarna de uitlegging. Zo verdwijnt ook de gedachte dat we in het avondmaal te maken hebben met het Allerheiligste. Zo kan allerlei krampachtigheid gemeden worden.
Argumenten tegen het vieren van het avondmaal door kinderen zijn:
1 Men vindt er geen Schriftbewijs voor. Nergens blijkt dat kinderen hebben deelgenomen aan deze maaltijd.
2 Het „kinderevangelie" kan geen grond zijn voor avondmaalsviering door kinderen. Dat de kinderen bij de gemeente behoren komt niet tot uitdrukking in het avondmaal maar in de doop.
3 Men moet weten wat de betekenis is van het eten en drinken van brood en wijn. Om tot onze troost het avondmaal te vieren moet men kunnen onderscheiden. Daarom kunnen kinderen geen avondmaal vieren. Zij kunnen het lichaam des Heren niet onderscheiden.
Tenslotte: Het avondmaal vieren is een daad van verkondiging. Het dreigt tot een sacramenteel magische maaltijd te verworden als men de zaken niet echt weet.

Dwingende praktijk
De voorstanders wijzen sterk op de avondmaalsgemeenschap, die ervaren moet worden. Door de tegenstanders wordt meer gesproken over de betekenis die gekend moet worden. De schrijver die pro en contra tegen elkaar afweegt, meent, dat de discussie dóór zou gaan en zo was het ook, omdat de praktijk voorop ging. Wat dit betreft kan hij wijzen op de voorbeelden in de Zwitserse kerken. In verschillende Cantons is de toegang tot het avondmaal niet meer verbonden aan de confirmatie. Soms is het zo dat in de kerkorde is vastgelegd, „dat iedere onderwezen bezoeker van de eredienst tot het avondmaal is uitgenodigd". Criterium is niet de leeftijd maar het voorafgegane onderricht. Men moet begrip hebben van de maaltijd des Heren op een manier, die bij de leeftijd past. In Freiburg werd uitgesproken (1973): „ieder gedoopte heeft recht op deelname aan het avondmaal voorzover hij de gepaste voorbereiding heeft genoten. De toelating tot het avondmaal kan principieel op ieder moment in de tijd van de catechisatie geschieden. Confirmatie - d.i. versterking van het geloof geschiedt telkens, wanneer het Woord van God verkondigd wordt of wanneer avondmaal gevierd wordt en wel ten allen tijde voor de kerk in haar geheel, en niet slechts eenmaal in het jaar en niet uitsluitend voor de nieuwe leden.
De kerk van Bazel-Stad heeft de toelating tot het avondmaal van de confirmatie of openbare belijdenis los gemaakt. Met dit alles gaat gepaard een poging om het avondmaal uit de sfeer van het cultische los te maken en een gemeenschappelijke maaltijd aan het avondmaal te laten voorafgaan zodat er gelegenheid is tot onderlinge persoonlijke gesprekken: het avondmaal moet gemeenschap stichten. Met een beroep op de vroegchristelijke liefdesmaaltijden bepleit men een ruimere opvatting van de avondmaalspraktijk.

Nota van het moderamen van de „Reformierter Bund"
Nadat het gesprek op deze manier op gang was gekomen verscheen er in de Reformierte Kirchen Zeitung een nota over de kwestie: „Avondmaal - Ook voor kinderen?" De nota bevatte geen standpuntbepaling, maar een inventarisatie van de problematiek. Omstreden bleef de samenhang tussen de z.g. agapé en het avondmaal. Ook de vraag of de avondmaalsviering primair is óf de kennis en het inzicht ervan. Als het avondmaal een zaak van de gemeente is, kunnen kinderen niet worden buitengesloten. Toch is de vraag van de toelating (admissio) niet te negeren. Confirmatie betekent geen toelating tot het avondmaal, maar afsluiting van het onderricht, belijdenis van het geloof en uitnodiging tot medewerking binnen de gemeente. De „toelating" tot het avondmaal bewerkt vooral de laatste tijd - zo schrijft het moderamen - eerder afschrik. Daarom moet de prediking meer aandringen op vreugde bij het avondmaal en ook de avondmaalspraktijk door avondmaalsonderricht versterken.
Als er staat: „Drinkt allen daaruit" geldt dit - zo meent men - allen die in de dienst aanwezig zijn. Allerlei elementen zijn in het avondmaal te onderscheiden:
1. de vergeving door het offer van Christus;
2. de vreugde om de tegenwoordigheid van de opgestane Heer;
3. het beleven van de gemeenschap met elkaar;
4. de hoop op de wederkomst;
5. de missionaire opdracht om in de wereld te staan.
Als het avondmaal voor het gezin van betekenis is, tot welke leeftijd behoren dan de kinderen bij dit gezin? En hoe staat het met zo velen, die niet in gezinsverband leven?
Kinderen kunnen intuïtief hun eigen belevingswereld hebben ook ten aanzien van het avondmaal.
Maar kunnen zij bewust delen in de vergeving, en kunnen zij ook de andere aspecten van het gebeuren meemaken? De groep die deze vraag besprak kon zich niet uitspreken vóór een avondmaal voor kinderen, hetgeen nog iets anders is dan een avondmaal met kinderen.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen