Zijn theologen wereldvreemd?

Deze vraag werd ons voor dit thema- en huldigingsnummer toegeschoven. Of we daarover als niet-theologen maar eens wilden nadenken. Nu, dat hebben we gedaan, althans een bescheiden poging ertoe ondernomen; want al gauw ontdekten we dat een algemene uitspraak als antwoord op deze vraag niet mogelijk is. Theologen zijn er in vele soorten en maten. Dat was vroeger zo en nu is het niet anders. Er zijn die zich sterk op de hemel en de hogere dingen richten en de aarde, met al wat daarop beweegt en leeft, niet zo sterk in beeld hebben en er zijn, die de blik uitsluitend op de aarde richten en van omhoog kijken niet (meer) willen weten.
Met dit onderscheid is overigens het begrip wereldvreemd nog niet aangeduid. In dat woord ligt iets besloten van niet goed weten hoe de wereld in elkaar zit, van onbekendheid met wat er in de grotere en kleinere verbanden van de samenleving allemaal omgaat, van onwetendheid rond de vraag hoe mensen maatschappelijk functioneren en hoe ze ontregeld kunnen raken als ze de ontwikkelingen in de maatschappij en binnen de eigen werkkring niet meer bij kunnen houden. Hebben theologen in het algemeen gesproken daarop goed zicht? Weten zij met wat zij uit hun theologisch bezigzijn te bieden hebben in de regel goed aan te sluiten bij het dagelijks gebeuren in de levens van mensen die aan hun zorg zijn toevertrouwd?
Bij dit laatste denken we dan vooral aan de theologen die in de ambtelijke praktijk van elke dag pastoraal bezig zijn. Maar hoe zit dat bij theologen die als hoogleraar, nog wat verder van de dagelijkse werkelijkheid verwijderd, hun wetenschap bedrijven?

Luisteren naar mensen en hun ervaringen
Wereldvreemdheid in de zin van ontbrekend besef van de alledaagse werkelijkheid in de menselijke samenleving, komt vandaag onder theologen niet (veel) meer voor. Behalve de informatie die dank zij de moderne media vandaag het deel van iedereen is, ziet men sinds de tweede wereldoorlog veel theologen naast hun heilige dienst ook in allerlei maatschappelijke posities functioneren, als (hoog)leraar, ziekenhuis- en industriepredikant, als leger- en vlootpredikant, terwijl ook allerlei andere taken in het maatschappelijke leven door hen worden waargenomen. Te denken valt aan bestuursfuncties bij schoolverenigingen, ziekenhuizen en in politieke partijen.
Toch valt soms aan de gedachte van wereldvreemdheid niet helemaal te ontkomen. Maatschappelijke vraagstukken kunnen soms zo puur theologisch worden benaderd dat elk werkelijkheidsbesef eraan ontbreekt. Met werkelijkheidsbesef is hier dan bedoeld het zich bewust zijn dat de theologisch goed sluitende theorie en de praktische realisering daarvan in de maatschappij twee dingen zijn en dat het degenen die voor het laatste staan, dikwijls aan pastorale handreiking ontbreekt. Daarom is het zo belangrijk dat de theoloog, zeker als hij een gemeente als pastor dient, maar ook als hij in de teruggetrokkenheid van de studeerkamer zijn wetenschap bedrijft, zich veelvuldig openstelt voor gesprekken met mensen van uiteenlopende maatschappelijke disciplines. Luisteren naar mensen en hun ervaringen, kennisneming van de omstandigheden waaronder zij als christen op de werkplek in de samenleving maatschappelijk functioneren, zich inleven in de problematiek die voor sommigen op bepaalde posten in de samenleving aan het werk is verbonden, het zal er allemaal toe kunnen bijdragen dat de theoloog met wat hij zondags mag ontvouwen in de preek, niet ver over de dagelijkse werkelijkheid en belevingswereld van zijn kudde heenschiet, maar hemel en aarde met elkaar verbindt, vanuit een Woord, waaraan alle wereldvreemdheid vreemd is.
De titel boven deze bijdrage heeft in zekere zin een negatieve intonatie. Maar die is in positieve zin om te buigen.
Een bepaalde wereldvreemdheid is de bijbel namelijk wel eigen, met name waar zij spreekt over het wel in deze wereld leven, zonder van deze wereld te zijn. Men zou het kunnen noemen „het vreemd zijn aan het verkeerde in deze wereld". Wereldvreemdheid op deze manier geldt op gelijke wijze voor theologen en andere gelovigen. Maar juist om de gelovigen in die wereldvreemdheid goede leiding te geven, zal de theoloog veel moeten weten over de sfeer waarin die gelovigen dagelijks verkeren en wat daarin op hen toekomt.
Wie terugblikt op de ambtsperiode van prof. dr. B.J. Oosterhoff, zich zijn preken herinnert of zijn publicaties nog eens opslaat, zal niet anders dan kunnen vaststellen dat het altijd zijn streven is geweest met dat, waarvan hij verkondiger mocht zijn - en nog steeds is - en met dat wat hij wist, zo dicht mogelijk bij het leven van het gewone kerkvolk te staan en dat hij de ruif altijd op zodanige hoogte hing dat de meest eenvoudigen er bij konden. En dat is dan om dankbaar voor te zijn.

D. Koole
P. Th. Versteeg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen