Zang in de Acta (II)

In het vorige artikel heb ik u verteld, hoe het is gesteld met de gezangen in andere Protestantse kerken. De beide grootste, de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken, en drie kleinere (de Luthersen, de Doopsgezinden en de Remonstranten) hanteren alle dezelfde gezangenbundel, het zgn. Liedboek voor de Kerken met 491 gezangen.
Het andere uiterste treft men aan bij de Gereformeerde Gemeenten, die slechts de 12 Enige Gezangen kennen en verder van gezangen niet willen weten, ook al zingt men er regelmatig uit de Morgenzang en de Avondzang, die zelfs geen berijmde Schriftgedeelten zijn, maar doodgewone gezangen (en overigens in het Liedboek niet meer voorkomen).
Een tweede grote onder de kleinere kerken zijn de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). Zij hebben een eigen psalmberijming, waarin er 48 zijn overgenomen uit de in andere kerken gebruikelijke nieuwe berijming, 30 uit de uit 1948 daterende berijming van ds. Hasper en 72 door andere dichters (veelal uit eigen kring) zijn gecomponeerd. Samen met vrijgemaakten een psalm zingen is dus uiterst moeilijk geworden.
Daarnaast hebben deze Kerken een door de Synode van Heemse 1984/1985 vastgestelde Gezangenbundel met 41 gezangen, waaronder slechts vijf die zijn overgenomen uit het Liedboek. De melodieën zijn alle bekend, althans bekender dan vele uit het Liedboek. Er komen drie zettingen van de 12 artikelen in voor: gelukkig niet de nooit gemeengoed geworden melodieën van onze gezangen F en G, evenmin de geen ingang vindende melodie van gezang 331 uit het Liedboek, maar twee onbekende melodieën alsmede de algemeen bekend geworden melodie van Van Westering, die zelfs in de kerken die het Liedboek (waarin het niet voorkomt) hebben aanvaard, veelvuldig wordt gezongen. Vermelding verdient voorts, dat het Ere zij God er in voorkomt (zodat dat lied alleen in de vrijgemaakte en in onze erediensten mag worden gezongen), alsmede twee zettingen van Een vaste burcht: de oorspronkelijke van Luther zoals die ook voorkomt in lied 401 en de in de loop der eeuwen bij ons gebruikelijk gewordene. De bij ons algemeen gebruikelijke tekst komt er echter niet in voor: beide zettingen hebben afwijkende teksten, die ook weer afwijken van de ons niet vertrouwde tekst van Lied 401.
En hoe nu in onze kerken? Van oudsher hebben wij de 12 Enige Gezangen en sinds 1959 bovendien het Ere zij God.
In 1974 werden er door de Synode van Amsterdam nog 19 aan toegevoegd, alle overgenomen uit het Liedboek, zodat we nu twee verschillende berijmingen van de Lofzangen van Maria (gezang B en Lied 66) en van Zacharias (gezang C en Lied 67) hebben en twee dezelfde berijmingen van de Lofzang van Simeon (gezang D en Lied 68). Zijn daarmee nu de gezangen A en E t/m L vervallen? Uit de praktijk blijkt dat niet, maar waarom dan twee maal de drie Lofzangen?
In 1977 werd een voorstel van Deputaten, ook de overige 94 berijmde Schriftgedeelten uit het Liedboek voor gebruik in de eredienst vrij te geven, door de Synode van Hoogeveen niet overgenomen. Ter Synodes van Amersfoort 1980 en van Rotterdam 1983 werd over de zaak uitvoerig gediscussieerd, maar tot een uitbreiding van het aantal der 12 Enige Gezangen, het Ere zij God en de 19 gezangen, overgenomen uit het Liedboek, kwam het niet.
Ter Synode van 's-Gravenhage 1986 werd besloten een proefbundel met nog eens 38 gezangen aan de Kerken aan te bieden. Alle zijn voorzien van bekende melodieën van psalmen of van gezangen en zijn gecomponeerd door hedendaagse dichters, voor het merendeel door Joop Klein, H. van 't Veld en ds. A.F. Troost, Nederlands Hervormd predikant in Ermelo. En achterin de synodale Acta vindt men dan ook als uniek onderdeel van dit waardige boekwerk de teksten met de melodieën van de 49 door Deputaten aan de Synode ter beoordeling voorgelegde gezangen, waarvan er echter al 11 eerder waren vastgesteld, t.w. het Ere zij God en 10 van de 19 uit 1974.
De proefbundel met de 38 gezangen, Schriftberijmingen geheten, is inmiddels in druk verschenen bij Buijten en Schipperheijn in Amsterdam, kost ƒ 8,90 en is aan alle Kerken toegezonden. Het voorwoord vermeldt ten onrechte, dat 11 van de 49 aangeboden berijmingen al in 1974 waren vrijgegeven. Het waren er slechts 10; het Ere zij God was al in 1959 tot de eredienst toegelaten.
De Kerken wordt nu verzocht deze 38 liederen te beoordelen en voor het einde van dit jaar reacties aan Deputaten te doen toekomen, zodat de Synode van Groningen 1989 definitieve beslissingen kan nemen.
Een beoordeling van de inhoud dezer liederen laat ik hier achterwege. Ze zullen ongetwijfeld wel Schriftgetrouw zijn en ik ben te weinig poëet om mij over de dichtkunst uit te laten. Wat de melodieën betreft, die zijn bekend, al vraag ik me af, of zij wel altijd passen bij de tekst. Een willekeurig voorbeeld: boven lofzang 11 staat de treurmelodie van lied 446 uit het Liedboek (O Jezus hoe vertrouwd en goed klinkt mij Uw Naam in 't oor), terwijl die van lied 461 (O hoogt' en diepte, looft nu God) er meer bij zou hebben gepast.
Maar een waarschuwing wil ik wel laten horen, want het risico van een stap naar de muzikale chaos in christelijk Nederland is duidelijk aanwezig.
Het overgrote merendeel der protestantse christenen in ons land hanteert het Liedboek met liefst 491 gezangen. Daaronder zijn er verschillende, over welker Schriftgetrouwheid men twijfels kan hebben, maar men hoeft ze dan ook niet alle te laten zingen.
Het zingen is echter - gelukkig! - niet beperkt tot de erediensten. Daarnaast kan er ook veel worden gezongen in het christelijk verenigingsleven, thuis met familie en bekenden, op bruiloften, bij begrafenissen. Waar gaan we in christelijk Nederland heen, als de een daarbij het Liedboek hanteert, de ander de vrijgemaakt Geref. gezangenbundel en de leden onzer Kerken ook nog eens een eigen gezangenbundel? Zo zijn we bezig de samenzang van christenen te frustreren.
De vrijgemaakte Gereformeerden mogen dan in allerlei opzicht hun eigen weg gaan, onze Kerken dienen daarentegen wel oog te hebben voor de oecumene in de zang en haar leden niet met een eigen bundel op zak te laten lopen. En wanneer men - terecht. - bezwaren inbrengt tegen vele gezangen uit het Liedboek, laat de Synode daaruit dan een selectie maken zoals zij in 1974 al heeft gedaan. Die selectie mag wat royaler zijn dan de 19 van 1974 en hoeft wat mij betreft de 50 niet te boven te gaan, maar het moeten wel gezangen zijn die anderen ook kennen. En zouden dan een Vaste burcht (tenslotte een bewerking van Psalm 46) en het Wilhelmus (naar Psalm 42) er ook maar niet in worden opgenomen, zodat we dat niet demonstratief na de zegen, maar gewoon in de eredienst kunnen zingen?
De Enige Gezangen dienen dan eindelijk eens te vervallen en wanneer men de Morgenzang en de Avondzang echt niet kwijt wil, dan voege men die maar als aanhangsel aan de bundel toe. Laat de bundel een eigen nummering krijgen en zet ertussen haakjes het corresponderende nummer uit het Liedboek achter. Dan kunnen we weer samen zingen!
De proefbundel moge naar de archieven verhuizen en men zinge in de toekomst desnoods in 't geheel geen gezangen. Maar als men ze wel wil zingen, dan alstublieft dezelfde die onze geloofsgenoten in andere kerken zingen.

Verplanke

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen