De verzegeling met de Heilige Geest volgens Calvijn (VI)

Verzegeling en sacrament
Dat de sacramenten zegelen zijn van de Geest, is een gedachte die ons vanuit de belijdenisgeschriften welbekend is. Van de gelovige gemeente wordt gezegd dat zij geheiligd en verzegeld is door de Heilige Geest (NGB, 27). De Geest gebruikt daarbij het middel, waarbij de belijdenis heel bijzonder denkt aan de doop en het avondmaal. De sacramenten zijn zichtbare waartekenen en zegelen, van God ingezet, opdat Hij ons door het gebruik daarvan de belofte van het evangelie des te beter te verstaan geve en verzegele (Antw. 66 HC). De kinderen van de gelovigen behoort men te dopen en met het merkteken van het verbond te verzegelen (NGB, 34).
Ook de formulieren spreken dezelfde taal. De doop is er, niet om hem uit gewoonte of bijgelovigheid te gebruiken, maar om aan ons en aan onze kinderen het verbond van God te verzegelen. Hij betuigt en verzegelt ons de afwassing der zonden door Jezus Christus. De Vader zelf betuigt en verzegelt, dat Hij met ons een eeuwig verbond der genade opricht. De Zoon verzegelt ons, dat Hij ons wast in zijn bloed. Zo is de doop een zegel en ontwijfelbaar getuigenis, dat wij een eeuwig verbond met God hebben. In het dankgebed na de doop prijst de gemeente Gods genade, dat Hij ons tot zijn kinderen heeft aangenomen en dat Hij ons dit met de heilige doop bezegelt en bekrachtigt. Ook al treffen we de term „verzegeling" in het avondmaalsformulier niet aan, dit neemt niet weg, dat ook daar de Geest bezig is, om het heil in Christus te verzegelen. Tekenen en zegelen van het verbond, zó noemen we immers de sacramenten. Ook in andere gereformeerde belijdenisgeschriften wordt op deze manier over de sacramenten gesproken. En het is wel heel in het bijzonder Calvijn geweest, die het begrip „verzegeling" heeft toegepast, ook bij zijn verklaring van de sacramenten.

Wederzijdse overeenstemming
In 1549 kwam er een overeenstemming tot stand tussen Calvijn en Bullinger over de sacramenten en hun betekenis. Calvijn heeft in deze formule van verzoening zeer wezenlijke motieven van zijn theologie tot uitdrukking kunnen brengen. Centraal staat de gedachte van de gemeenschap met Christus ook hier. Wie over de kerk en haar instellingen wil denken moet beginnen bij Christus. De gehele manier van kerkregering heeft geen ander doel, dan ons tot Christus te brengen. En de ware kennis van de sacramenten ontstaat uit de ware kennis van Christus. Hij, de Zoon van God, is mens geworden, opdat wij het recht der aanneming tot kinderen zouden ontvangen. Dit gebeurt, doordat we door het geloof in zijn lichaam worden ingelijfd en wel door de kracht van zijn Geest. Zo komt het tot de gemeenschap met Hem. Als middelen gebruikt de Here daarbij de prediking van het evangelie en de bediening van de sacramenten. Deze hebben geen ander doel, dan dat ze tekenen en zegelen zijn van christelijke gemeenschap, ze dienen om aan te sporen tot dankbaarheid. Maar het voornaamste doel van de sacramenten is, dat de Here daardoor zijn genade betuigt, verleent en verzegelt. Wat God met zijn mond heeft gesproken wordt als met zegels bevestigd en vast gemaakt. Calvijn blijft ook hier onderscheiden tussen teken en zaak, die aangeduid wordt. Het teken verwijst naar de zaak. En de zaak van het sacrament is gelegen in de gemeenschap met Christus. Op zichzelf genomen werken de sacramenten niets uit. Zij zijn er vanwege de belofte van het evangelie. Daarop moeten wij voornamelijk het oog richten. We kunnen ook zeggen, dat we alles alleen van Christus moeten verwachten. Hij is het, die werkelijk doopt met zijn Geest, en die ons zo ook deelachtig maakt aan zichzelf in het avondmaal. Hij vervult wat de sacramenten afbeelden. Hij gebruikt deze middelen, zo dat de gehele uitwerking moet worden toegeschreven aan zijn Geest. „Op deze manier worden de sacramenten soms zegelen genoemd, en zegt men, dat zij het geloof voeden, versterken en bevorderen. En toch is eigenlijk gesproken alleen de Heilige Geest het zegel. Hij immers is het die het geloof begint en voleindigt."

Teken en zegel
Wat de Geest door de sacramenten doet, is niets anders als wat Hij door het Woord ook tot stand brengt. Hij verbindt ons met Christus. Maar het middel wordt nooit in zichzelf effectief. De Geest verzegelt, omdat Hij het zegel is. Sterker kon Calvijn de betekenis van de sacramenten niet uitdrukken, en tegelijk kon hij de tekenen en zegelen op geen betere manier hun eigen plaats toewijzen. De belofte van het evangelie wordt verzegeld. Maar dit gebeurt doordat de Geest zelf het zegel is, die ons geloof richt op Christus en ons in Hem bevestigt.
Zo keert in Calvijns sacramentsleer eigenlijk alles terug, wat hij over de verzegeling met de Geest had gezegd in verband met het Woord, het geloof, de verkiezing en de heiliging. Zijn opvatting over de Geest als zegel en de sacramenten als zegel sluiten bij het voorgaande aan. Altijd is er sprake van het werk van de Geest, dat op Christus gericht is: in het Woord, in het geloof, in de volstrektheid van de genade der verkiezing in Christus: de Geest verheerlijkt Christus. En altijd is er sprake van de bemiddeling, de heilsbemiddeling door het Woord, door de sacramenten: maar altijd zo, dat de Geest ook daarin wijst op Christus en de gemeenschap met Hem tot stand brengt. Zo kunnen de sacramenten alleen zegels genoemd worden, omdat de Geest in de meest eigenlijke zin het zegel is, waardoor het heil werkelijkheid wordt in ons leven.
Wanneer wij spreken over de doop en over het avondmaal is dit spreken dikwijls belast met de gevolgen van een „eeuw van strijd over verbond en doop". Zo zijn wij wantrouwend geworden en zo kan het gebeuren, dat zelfs bij Calvijn de vragen gesteld worden, die van wantrouwen blijk geven. Men doet niet goed, om Calvijn te lezen met in het achterhoofd de vragen van de strijd, die in een jong verleden is gevoerd. Calvijns front lag naar twee kanten. De Dopers, met hun verinnerlijking van genade en heil. De andere kant: de opvattingen van Rome, met de massieve sacramentstheologie. Calvijn heeft door zijn spreken met twee woorden tegen beide weten stand te houden. Hij heeft zelfs een hardnekkig misverstand tussen de reformatorischen onderling weten weg te nemen. Hij verlegde de vragen. Hij steeg boven een vastgegroeid dilemma uit, dat alleen in schijn bestond, in de gedachten van mensen. Het zou een zegen zijn, wanneer hij ons in dit opzicht ten voorbeeld zou kunnen zijn. Om Christus gaat het. Om zijn Geest en diens werk, dat gericht is op het leggen van een werkelijke relatie met Christus. Wie daarin deelt wordt verzegeld. Hij ontvangt zekerheid, ook door het gebruik van de sacramenten. Dat dit geen automatisme betekent, moet klaar en duidelijk zijn. Dat het anderzijds ook niet betekent, dat de mens naar zichzelf verwezen wordt moet evenzeer vaststaan. De belofte van het evangelie wordt gepredikt. De kracht ervan blijkt door de Geest. Het avondmaal wordt gebruikt. De vrucht ervan zal zich openbaren, wanneer we onze harten opwaarts in de hemel verheffen, waar Jezus Christus is. Hij voedt en laaft ons met zijn eigen vlees en bloed, door de kracht van zijn Geest. De doop wordt bediend. Hij die met de Geest doopt, is Christus. Zo verzegelt Hij het heil. Zo wordt in het geloof de waarheid van het sacrament ons deel. En zo verzegelen wij, dat God waarachtig is: in de vastheid van zijn onwankelbare beloften, die door zijn Geest aan onze harten worden verzegeld.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen