Nieuwe literatuur over de Afscheiding

De geschiedenis van de Afscheiding is jaren aaneen het onderwerp van gedegen onderzoek geweest. De herdenking van 1984 heeft heel wat geschriften opgeleverd, die onze kennis verdiept hebben. Maar dit werk van dankbaar herdenken zou onmogelijk hebben kunnen geschieden, wanneer niet het gestage onderzoek van kerkelijke archieven voortgang had genomen.

Wat dit betreft is er heel wat materiaal beschikbaar. Het lag er reeds in de bekende archiefstukken van de Afscheiding, die ter gelegenheid van de herdenking van 1934 werden uitgegeven door Kok in Kampen. Het is de vraag of die archiefstukken ooit voorwerp zijn geweest van meer dan incidenteel, van gedegen onderzoek. Zij vormen samen een monument, dat de herinnering levendig houdt aan het diep ingrijpende gebeuren uit de 19e eeuw. Maar het gedenkteken wordt nauwelijks bezichtigd, zo komt het ons voor.

Herdenking of geen herdenking: twee mannen hebben hun krachten gegeven aan het onderzoek van de bronnen op plaatselijk niveau. Beiden zijn reeds heengegaan. Ik bedoel dr. J. Wesseling, die tien boeken over de Afscheiding op zijn naam heeft staan. En naast hem dient genoemd te worden dr. C. Smits, van wie het achtste deel gereed kwam.
Dr. Wesseling schreef vooral over de Afscheiding in Groningen en Friesland. Daarna wendde hij zich tot de geschiedenis van de beweging in Overijssel. De Vuurbaak gaf in de laatste jaren nog drie delen uit: het tweede deel over Overijssel en vervolgens twee delen over de geschiedenis van de Afscheiding in Zeeland. Het boek over Overijssel bevat het verhaal van de kerken in de classes Holten en Ommen. Tot de classis Holten behoorden Nijverdal, Deventer, Holten, Rijssen, Enter, Vriezenveen en enkele andere plaatsen. De classis Ommen omvatte de gemeenten van Ommen, Heemse, Den Ham, Dalfsen en Nieuwleusen. Men kan zich indenken dat juist in deze plaatsen het werk van dr. Wesseling hoog gewaardeerd wordt. Men treft er namen aan van bekende families, die van meetaf bij de afgescheidenen behoord hebben.

De geschiedenis van de Afscheiding in Zeeland werd eveneens beschreven door dr. Wesseling. Deel I betreft het verhaal van de Bevelanden en Zeeuws-Vlaanderen. Het tweede deel beschrijft het gebeuren in Walcheren, Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint Philipsland De schrijver overleed op 23 mei 1989 te Groningen. Hij maakte de uitgave van dit laatste deel niet meer mee. Dr. C. Smits schreef in een Ten geleide iets over leven en werk van de auteur. Ze zijn voor vrienden van De Vuurbaak tegen een aanzienlijk lagere prijs verkrijgbaar.

Dr. C. Smits overleed zelf in het laatst van het vorige jaar. Ook hij hield zich jaren aaneen in grote zelfdiscipline bezig met de Afscheiding van 1834. Het zevende deel van zijn belangrijke studie is gewijd aan de Classes Rotterdam en Leiden. Het achtste deel beschrijft de gebeurtenissen en toestanden in de provincie Noord-Brabant. Beide delen werden uitgegeven door J.P. van den Tol te Dordrecht. Naar we vernemen ligt een deel over Gelderland gereed voor de druk en mogelijk kan er nog iets verwacht worden over Noord-Holland. Zonder enige twijfel hebben deze twee geleerden door hun gestage arbeid een wezenlijke bijdrage geleverd aan onze kennis van de Afscheiding. De tijd van herdenkingen ligt voorgoed achter ons. Er zijn nauwelijks mensen warm te krijgen voor de studie van het verleden. Onze eigen tijd is immers ook zo enerverend op allerlei, ook op kerkelijk terrein. Toch doen wij geheel verkeerd, wanneer we in de gemeenten niet meer het besef levendig houden van 't verleden. Er is zo veel geschied, dat zijn sporen heeft nagelaten. Wie het wil weten, kan hier terecht. Deze werken helpen ons om het verleden te leren kennen en achting te hebben voor de vaderen. Zij kunnen ons helpen om het zelfrespect van de kerken mede te toetsen aan het beginsel dat ooit de vaderen heeft gedreven. Dit beginsel was naar het Woord van God. In hun spoor zullen we verder moeten gaan.

W. van 't S.

Na.v. de bij De Vuurbaak uitgegeven werken: J. Wesseling, De Afscheiding van 1834 in Overijssel, 339 blz.; idem, De Afscheiding van 1834 in Zeeland, Deel 1, De Bevelanden, Zeeuws-Vlaanderen, 387 blz.; idem, De Afscheiding van 1834 in Zeeland, Deel 2, Walcheren, Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint Philipsland, 296 blz. J.P. van den Tol te Dordrecht gaf uit: C. Smits, De Afscheiding van 1834. Zevende deel: Classes Rotterdam en Leiden, 640 blz.; idem, De Afscheiding van 1834, Achtste deel: Provincie Noord-Brabant, 410 blz.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen