Boeken over de opbouw van de gemeente

Gestaag groeit het aantal Nederlandse publikaties over gemeenteopbouw.
Van dr. M. te Velde verscheen nu het derde deel dat deze titel draagt: „Gemeenteopbouw. Methodisch beleid ontwikkelen in de christelijke gemeente" (114 blz., ƒ 19,25, uitgeverij De Vuurbaak).
Prof. Te Velde heeft zich sinds zijn inauguratie intensief met het thema bezig gehouden. Hij gaat uit van de gedachte dat de aanduiding „opbouw van de gemeente" zo oud en breed is als de kerk zelf, maar dat de specifieke woordcombinatie in de term „gemeenteopbouw" ziet op een beleidsmatige aanpak van het gemeentewerk. Het is voor hem aanduiding van een speciaal theologisch vak. Onder theologen, zo schrijft hij, bestaat nog al eens de angst dat „gemeenteopbouw" alle ambtelijke vakken naar zich toetrekt en leeg zuigt. Hij ziet zijn vak echter als gericht op de verbinding en samenhang tussen de verschillende taken en op de integratie van elk stukje werk binnen het geheel van de gemeente, „een stimulerend en coördinerend netwerk door alle activiteiten heen". In dit boek schenkt hij eerst aandacht aan het beleid dat aan alle activiteiten in de gemeente ten grondslag moet liggen. Doelbewust moeten er plannen worden uitgezet. Wat zijn de uitgangspunten daarbij, welke strategie kiest men? Welke prioriteiten stelt men, welke planning zetten we op en hoe bewaken we de uitvoering, en op wat voor manier evalueren we de zaak? Deze vragen komen aan de orde in het eerste deel. Het tweede deel richt zich op allerlei „functioneer-factoren in een model". Prof. Te Velde heeft er begrip voor dat menigeen terugschrikt voor het begrippen-apparaat, dat hier gehanteerd wordt. Toch maakt hij er gebruik van, overtuigd als hij is van de doelmatigheid ervan. Ze staan in dienst van een betere functionering van de gemeente als zodanig. Het derde deel biedt een „stappen-plan", waarmee bedoeld is het proces dat gevolgd wordt stap voor stap, om de gemeente te laten participeren in haar eigen opbouw.
Het is één geheel, dat aan deze conceptie van gemeenteopbouw ten grondslag ligt. Men kan echter de indruk krijgen dat de materie, dat de conceptie van het kerk-zijn zoals dit in Schrift en belijdenis getekend wordt, achter de methode verdwijnt. Dit behoeft vanzelf geenszins het geval te zijn. De schrijver heeft ook gewaakt tegen een identiteitsverlies van de gemeente. Maar een perfecte organisatie, hoe waardevol ook, kan nimmer het geheim van de gemeente en van het werk dat de Geest er verricht, garanderen. Ik beweer geen ogenblik, dat prof. Te Velde dit zou denken. Hij is evenzeer overtuigd van het werk dat de Here doet en ook moet doen. De bijbelse basis- principes komen telkens binnen het vizier wanneer het over het functioneren van de gemeente gaat. Het zelfonderzoek van de gemeente stelt haar voor de vraag of het kloppende hart van de gemeente, de ontmoeting en omgang met de Here, wel voldoende aanwezig is. Maar een gevaar van over-organisatie lijkt mij niet irreëel. Het kan de Geest ook doven, al zal niemand dit beogen.

Een tweede boek dient zich aan als „Een praktisch boek over gemeenteopbouw". Het draagt tot titel Van werkelijkheid naar ideaal. Het verscheen onder redactie van C. van de Velde e.a. (ƒ 27,50, 164 blz.. Kok Voorhoeve - Kampen, in samenwerking met CEGE Boek).
Het boek bevat 16 bijdragen die binnen de kerken kunnen functioneren als een handleiding bij het gesprek over gemeenteopbouw. Van belang is daarbij het gesprek, waarvoor ds. F.H. Veenhuizen tien spelregels geeft. Bij iedere bijdrage zijn gespreksvragen opgenomen, die in een groep kunnen dienen en ook in de kerkeraad aan de orde kunnen komen. Van de onderwerpen die in het boek behandeld worden noem ik het beleid dat gevoerd wordt, de kerkgang, de prediking, het gebed, de zekerheid van het geloof, de beleving van de gemeenschap der heiligen, de gaven van de Geest, diaconaat en gemeente, belijdende gemeente, geloofsopvoeding.

Hans Eschbach geeft in De groeigroep als bouwsteen een „model voor de opbouw van de gemeente door middel van kleine groepen en groeigroepprogramma's voor drie jaar" (uitgeverij Kok Voorhoeve - Kampen, 176 blz., ƒ 27,50).
Kerngedachte is dat het in het geloof gaat om een persoonlijke ontmoeting met Christus, dan om de kring van de discipelen en vervolgens om de grote schare daaromheen. De gemeenten kunnen door het middel van groeigroepen weer tot leven worden gebracht, een gedachte die uit de kerkgeschiedenis naar voren wordt gebracht, met daarbij een waarschuwing voor conventikels, die in de gemeente averechts kunnen werken. Honderd bladzijden van het boek bieden schetsen voor gesprekken in zulke groepen. Ze zijn grotendeels samengesteld uit vragen rond de themata.

Een bijdrage van rooms-katholieke zijde treffen we aan in een studie van Roger Weverbergh, Bouwen met beelden. Onderzoek naar theorie en praktijk van kerkopbouw (Studies over kerkopbouwkunde 3, 369 blz., ƒ 51,50, Gooi & Sticht).
Tegen de achtergrond van secularisatie, onkerkelijkheid en ongelovigheid tekent de auteur het ontstaan van vrijwilligersgroepen binnen de kleiner wordende gemeenten. Zullen kerkelijke gemeenschappen hun relevantie terugkrijgen dan dient er bezinning te komen op wezenlijke kenmerken, roeping en zending. Met behulp van theologisch en sociaalwetenschappelijk materiaal geeft de auteur vervolgens een theorie van kerkopbouwkunde, waarbij hij uitgaat van „Godsbeelden", opvattingen omtrent de mens, de kerk en leiderschapsmodellen. Hij toetst deze daarna aan de hand van een vijftal opbouwprojecten, die als model kunnen gelden voor een praktische aanpak. De evaluatie levert het ideaal op van een kerk als ruimte, waarin mensen vrijheid vinden om zoekend op weg te gaan, om samen verantwoordelijkheid te dragen voor het uitzetten van de koers in deze tijd, om gezamenlijk tekenen van de toekomst te ontdekken en om in de Geest die bevrijdt en voltooit de weg naar het rijk van God te vinden.

Het laatste boek is van de hand van Elly Beurskens: Afgesproken!, met als ondertitel „Een onderzoek naar contractsluiting in de praktijk van het kerkelijk opbouwwerk en maatschappelijk activeringswerk" (Studies over kerkopbouwkunde 4, 335 blz., ƒ 45,-, Gooi & Sticht).
De studie behandelt een specifiek onderdeel van kerkelijk opbouwwerk voorzover het sluiten van een overeenkomst tussen een professionele werker en een hulpverleningsorganisatie daarbij ter sprake komt. Het onderzoek wees uit, dat bij die gelegenheid allerlei afspraken gemaakt moeten worden die beslissingen vergen, waarvan de reikwijdte verder strekt dan op het eerste oog duidelijk is. Allerlei aspecten van het kerkelijk opbouwwerk komen er bij kijken, die te maken hebben met de theologische betekenis van veranderingsprocessen binnen de kerken.
Het is treffend om op te merken dat bij allerlei beschouwingen die ter sprake komen bij gemeenteopbouw de vraag een rol speelt, hoe nieuwere structuren kunnen worden in gang gezet, zonder daarbij aan theologische betekenis van oudere waarden afbreuk te doen. Hoe lang zal het duren voordat die nieuwere kaders eveneens aan verandering toe zijn? Of moet men aannemen, dat de verandering op zichzelf een structuur aan het worden is.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen