Het aangevochten geloof (Aangevochten geloof I)

Het geloof van een christen is, zolang hij op aarde is, een aangevochten zaak. Van Luther is het woord, dat het de grootste aanvechting is, wanneer er in het geheel geen aanvechtingen zijn. Het is bekend, dat hij in het proces van de geestelijke wasdom een grote plaats toekende aan de bestrijding, waaronder het geloof opgroeit en tot zekerheid komt. Wie de bestrijding niet kent, zou hij het geloof wel bezitten en zou hij ooit zeker kunnen zijn van de overwinning?
Het is goed om naar een man als Luther te luisteren. Hij heeft, wellicht als weinigen voor hem en ook na hem, de aanvechting gekend. Ze hebben hem gestempeld tot een ware theoloog. Zijn tegenstanders beschouwden die aanvechtingen als een teken dat Luther op een bijzondere manier met de duivel te maken had. Zij waardeerden die bestrijdingen op een heel negatieve manier. Ze brachten zijn moeite en twijfel in verband met zijn opvattingen over zonde en genade. In hun ogen dacht Luther daarover veel te gemakkelijk. En daardoor zou hij een gemakkelijke prooi zijn geweest van de duivel.
Ongetwijfeld hebben Luthers sterke bestrijdingen iets te maken gehad met zijn robuuste karakter, met zijn opvoeding en met de beschouwingen die in het algemeen in zijn tijd werden aangehangen omtrent de macht van duistere geesten die het mensenleven beïnvloeden.
Wellicht heeft men meer dan voorheen rekening te houden met de psychische invloeden, die vanuit de verhouding van vader/zoon te verklaren zijn. Maar men gaat te ver, wanneer men alles op die manier zou willen verklaren.
Om te beginnen, Luther was niet alleen een man van zijn eigen tijd, en droeg daarvan in velerlei opzicht de sporen, hij was veel meer nog een kind van de eeuwigheid, en vertoonde de kenmerken van een mens die door genade is aangeraakt.
Ook de verhouding tot zijn vader had wellicht in menig opzicht een stempel gezet op zijn karakter, maar veel sterker dan de invloed van zijn aardse vader was voor hem de kracht geworden die het geloof in de hemelse Vader hem schonk.
En juist op dit punt waren de aanvechtingen voor Luther het sterkst. Op het stuk van de persoonlijke toeëigening van het geloof en van het heil, stokte het bij Luther. Hij kwam dan te staan voor die allesbeheersende vraag, of God hem werkelijk wel bedoelde, wanneer Hij de zondaren tot zich riep. Want, stel je voor, dat de genadige verkiezing niet voor hem bedoeld was, dan kon hij wel ophouden met zijn pogingen om God te leren kennen.
Luther noemde dit de hoge aanvechtingen van de eeuwige voorzienigheid. Wij noemen dit de aanvechtingen rondom de verkiezing der genade. We willen later zien op welke manier Luther die aanvechtingen is te boven gekomen. Nu wijzen we er slechts op dat het een zeldzaam artikel is geworden, deze aanvechting waaronder een christen gebukt gaat.

Geestelijke volwassenheid?
Is het een teken van geestelijke volwassenheid, dat wij er vandaag zo weinig van horen, of zou het ook een symptoom kunnen zijn van een ontbreken van werkelijk geestelijk leven uit het geloof?
Het kerkelijk klimaat heeft een aantal aspecten in zich die het voorkomen van zulke toestanden als geestelijke strijd niet schijnen te bevorderen. We kennen de mensen, die hun weg door het leven zonder moeite gaan. Daar achter kan een kerkelijke opvatting schuil gaan, die geen plaats biedt voor een zeer persoonlijke geloofsbeleving. Men is in de kerkelijke massa van de gemeente opgenomen. En men leeft dan uit enkele vanzelfsprekendheden, die echter geen wezenlijk bestand hebben. Een gemeentebeschouwing kan daaraan ten grondslag liggen die geen plaats meer biedt aan aangevochten en bestreden zielen. Het is wel duidelijk dat op de duur zo'n kerkelijk leven de innerlijke kracht ook kwijt is. Het geheel wordt in stand gehouden door uiterlijke instituten, van wat voor soortelijk gewicht die ook mogen zijn.
Die kerkelijke aspecten zijn niet zo maar uit de lucht komen vallen. Ze hingen samen met een theologisch klimaat, dat gestempeld was door een hoge plaats, toegekend aan het inzicht, het rationele verwerken van de dingen. De theologie was er op gericht om elke vorm van twijfel uit te bannen. Zij kon niet bestaan met de rationele zekerheid. De theologie diende dan om de twijfel te boven te komen.
Maar hoe ver is men dan van de Reformatie verwijderd? En op wat voor grote afstand is men dan ook terecht gekomen van wat de Schrift ons tekent omtrent de aangevochten en bestreden gelovige, die ondanks alles toch op de Here zijn vertrouwen heeft leren stellen?

Over de Reformatie met haar zekerheid én met haar aanvechtingen spreek ik nu nog niet. Ik wijs slechts op de Psalmen. Niet voor niets zijn het die liederen uit de bijbel, die over de bestrijding, de verlating, de aanvechting spreken, en die het meest geliefd zijn bij de gemeente van de Here. Noem ze maar: Ps. 42, Ps. 43, Ps. 73, Ps. 138 en zo vele anderen die de diepe tonen van de genade weten te treffen omdat zij niet na, maar in de diepte geboren werden. Zij getuigen van het léven, dat er is temidden van de benauwdheid, van de vrede die er is in de strijd van het hart en van de zekerheid, die juist in de aanvechting wordt gekend.
Zijn we deze elementen van de bijbelse vroomheid wellicht kwijt geraakt? Het is goed, om deze kant van het geloof nader te onderzoeken. Aangevochten geloof, het is voorbestemd om zekerder dan ooit een nieuw lied te zingen, tot eer van God.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen