Een rapport over orgaandonatie

Kerk en overheid
In Nederland bestaat het CIO. Dat is het Contact in Overheidszaken. Het ontstond in de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien werken kerken in Nederland daarin samen. Het CIO is het orgaan dat namens de kerken contact onderhoudt met de overheid. Het Deputaatschap voor contact met de overheid krijgt via zijn vertegenwoordiger (officieel gedelegeerde genoemd), dr. Verplanke, verslag van de werkzaamheden van het CIO.

Vanuit de Rooms-Katholieke Kerk is aan het CIO een nota aangeboden die ingaat op de „Wet op de orgaandonatie". Schrijfster is mevrouw dr. M.W.H. Steemers-van Winkoop, die actief is met het schrijven van rapporten binnen de Rooms-Katholieke Kerk, en daar buiten. Ik heb haar van nabij leren kennen in een commissie die (namens het CIO) een rapport over de zondag heeft opgesteld. Dit rapport is speciaal aan de confessionele fracties van de Tweede Kamer aangeboden.

Een nota over orgaandonatie
In de kring van Deputaten voor contact met de overheid is de nota over kerk en orgaandonatie aan de orde geweest. De nota draagt de titel „Solidair met de levenden?" Ter vergadering werd mij gevraagd iets over deze nota te schrijven. Ik doe dat graag.
De nota is een helder stuk en tracht orgaandonatie tegen allerlei misbruik te beschermen. Het gaat mij vooral om de positieve punten die als aanbeveling voor het beleid in de nota aan de orde komen. Er wordt een vrij uitvoerig overzicht gegeven over de geschiedenis, over de (toegenomen) medische mogelijkheden van transplantatie, over het tekort aan donororganen, over de financiële kant van de zaak, over de orgaantransplantatie in de praktijk. Daarbij komt vooral het doodscriterium aan de orde. Er blijkt verschil te bestaan tussen totale hersendood (verlies van alle hersenfuncties) en de hogere hersendood als criterium voor het vaststellen van de dood. Bij de hogere hersendood is alleen de hersenschors dood, en niet de hersenstam.
Aan de hersenschors zijn de volgende functies verbonden: het vermogen tot bewustzijn; het vermogen te denken, te voelen en zich bewust te zijn van zijn omgeving. Wanneer men het dood-zijn van de hersenschors gelijk stelt met de dood als zodanig, begaat men een vergissing, stelt het rapport. Immers, de patiënt hoeft nog niet dood te zijn als alleen de hersenschors dood is.
Het is niet aangenaam deze dingen zo te bespreken. De praktijk dringt ertoe. Er is helaas verschil van inzicht.
De nota vraagt op dit punt om duidelijkheid. Alleen als hersenschors en hersenstam beide dood zijn (vastgesteld met behulp van een cerebrale angiografie), kan er van dood gesproken worden.

Voorzichtigheid
De tendens van de nota is, dat er voorzichtigheid in acht genomen moet worden. Dat geldt het bepalen van het doodscriterium. Bovendien moet de absolute beschermwaardigheid en onaantastbaarheid van het menselijk leven duidelijk uitgesproken worden. Een mens mag niet opgeofferd worden aan het welzijn van een ander mens, ook niet als de donor stervende is. Zijn dood mag niet bespoedigd worden om de organen zo goed mogelijk te kunnen transplanteren.
Er wordt gepleit voor de definitie van dood als een totale hersendood (dus niet alleen de hogere hersendood, namelijk die van de hersenschors). Geconstateerd wordt dat er onvoldoende duidelijkheid en zekerheid is ten aanzien van de positie van de toekomstige donor. Deze onzekerheid bevordert niet de bereidheid tot het afstaan van organen. Zij staat deze bereidheid zelfs in de weg.
De nota wil de situatie handhaven dat de donor toestemming moet geven. In andere landen is het omgekeerd. Transplantatie is daar geoorloofd als er geen bezwaar tegen wordt ingebracht. De nota kiest voor het donorsysteem. Dat betekent: de donor moet een codicil getekend hebben. Het lichaam van de dode is immers geen gemeenschappelijk bezit, waaruit men kan weghalen wat men meent te kunnen gebruiken. Het toestemmingssysteem (donorcodicil) draagt ertoe bij, zo wordt terecht gezegd, dat bij orgaandonatie het karakter van vrije zelfgave-om-niet behouden blijft.

Er wordt gepleit voor pastorale aandacht voor nabestaanden. Vaak wordt er te weinig rekening mee gehouden, wat donatie uit het lichaam van overledenen voor nabestaande betekent.
Ook wordt gepleit voor het nadenken over orgaandonatie binnen de kerken. De nota staat er positief tegenover, evenals andere documenten van de bisschoppen, die reeds eerder in ons land en daarbuiten zijn gepubliceerd.
De consequenties, respectievelijk de aanbevelingen van dit rapport zouden aan de politici moeten worden aangeboden.

Een belangrijke dienst
Mijn indruk is dat de Rooms-Katholieke Kerk met deze nota het CIO en de kerken in het algemeen een belangrijke dienst heeft bewezen. Er staan bruikbare en praktische opmerkingen, respectievelijk adviezen in. Deze kunnen gebruikt worden bij de behandeling van het hierboven genoemde wetsontwerp door de Tweede en de Eerste Kamer. De nota preciseert en respecteert orgaandonatie als een daad van vrijwilligheid, waartoe niemand kan worden verplicht. Belangrijk is dat het sterven niet mag worden bespoedigd, om de organen zo goed mogelijk in handen te krijgen.
De uitvoering van deze nota zal de bereidheid om organen af te staan vergroten. Zij voorkomt misbruik en vrees bij aanstaande donoren. De nota wordt gekenmerkt door voorzichtigheid en de vraag om duidelijkheid. Die vraag moet door de politiek gehonoreerd worden bij dit precaire onderwerp.

W.H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen