Na Apeldoorn

Het leren van en in de praktijk
Het pastor zijn is alleen in de praktijk grondig te leren. Men wordt pastor en leraar door te werken in de gemeente. Het werk in de gemeente is gevarieerd en meestal boeiend en er dienen zich telkens situaties aan, die nu juist niet of zijdelings in de theologische opleiding aan de orde zijn geweest. Een theologische opleiding kan per definitie niet praktisch zijn, hoezeer men ook aandacht geeft aan de praktijk. Terecht hebben de laatste Generale Synoden daarvoor aandacht gevraagd en men kan er slechts bewondering voor hebben dat en hoe men in Apeldoorn er in slaagt zo veel aandacht te schenken aan de praktijk van het predikantswerk.
Maar zelfs de meest praktische vormen daarvan vinden toch plaats in een opleiding. Het werken in de praktijk is anders, al kan een predikant absoluut niet zonder deze gedegen theologische vorming. Ik acht de theologische vorming van de grootste waarde, want zonder deze vorming maakt men doorgaans de grootste brokken. En hiermee is niet gezegd dat men na de theologische vorming en studie geen brokken kan maken. De zaken komen steeds meer gecompliceerd te liggen en in de samenleving en in de kerken. Het is een zegen van God, die men niet genoeg kan waarderen, wanneer er in gemeenten een zekere rust en saamhorigheid aanwezig zijn, zonder dat sprake is van gezapigheid, ingezonkenheid en zelfgenoegzaamheid.
Het belangrijkste is dat de pastorale attitude in de (aanstaande) predikant aanwezig moet zijn. Die wordt door de Heere Zelf er in gelegd. Gebeurt dat niet, dan komt die ook niet. Men moet als (toekomstig) pastor zelf verbonden zijn aan de grote Pastor van de schapen: de Heere Jezus Christus Zelf. Wie niet weet van Zijn herderlijke zorg in eigen leven, zal nooit in staat zijn om déze zorg gestalte te geven in eigen pastoraat. Iedere dominee moet door het „nulpunt" van zijn leven zijn heengegaan, als voor de rechterstoel van God. Hij moet eigen leven zijn kwijtgeraakt aan Jezus Christus en opgenomen zijn - door het geloof en uiteraard de beleving van dit geloof - in het kruis en de opstanding van Christus. Dat moet gekende werkelijkheid zijn in het leven van iedere predikant en het geldt voor iedere ambtsdrager.

De roeping werkt
Men moet als men „na Apeldoorn" in de gemeente begint, gewoon beginnen. Ik weet nog dat ik in de avond, voordat ik - in 1971 alweer - bevestigd werd in Drogeham, in de nieuwe woon- en werkomgeving rondfietste en een soort paniek me overviel. „Je redt het nooit". „Waar begin je aan?" en dat soort gedachten. Ik denk dat vele predikanten dit op de een of andere wijze kennen.
Maar de roeping werkt! Dit is geen cliché. Het is volstrekt onmisbaar dat de roeping tot het ambt van dienaar van het Woord voortdurend in de predikanten werkt, met kracht. Predikant zijn is geen vak, het is een roeping, een ambt, al kan men in de uitoefening niet zonder het vakmatige. Het is een ernstige devaluatie van het ambt, wanneer men het gaat verlagen tot een vak, waarvoor een aantal attitudes - houdingen, instellingen - vereist zijn. Dat zal tot grote schade zijn en voor de predikanten en voor de gemeenten. Onlangs verscheen er een rapport, waaruit bleek dat er nogal ingrijpende verschillen bestaan tussen kerkeraden en predikanten op het punt van wat van de predikanten verwacht mag worden. Predikanten zien zichzelf allereerst als (be)dienaren van het Woord. Ze willen het Woord doorgeven, in uitleg in pastoraat, op de catechisaties, in de prediking. Ik denk dat deze predikanten GELIJK hebben. Kerkeraden vinden dat hun predikant allereerst sociaal bewogen en maatschappelijk geëngageerd moeten zijn. Deze kerkeraden moeten zich opnieuw gaan bezinnen op wat het Woord over deze dingen zegt. Een predikant is geen verlengstuk van het beleid van de kerkeraad en geen rust- en ordebewaarder in de gemeenten. Uiteraard zal een predikant, waar hij kan, de rust en de eenheid van de gemeente zoeken te dienen - stel je voor dat het anders was! - maar hij staat wel in de zeggingskracht van het Woord dat niet uit de gemeente zelf opkomt, maar dat altijd het tegenover inhoudt: het Woord en de boodschap van het Woord komt van Gód tot de gemeente en tot iedereen in die gemeente.

Een predikant hoort allereerst met het Woord en God bezig te zijn. Niet maar af en toe, nee, altijd door en grondig. De opmerking die men in de gemeente wel eens hoort: hij heeft er toch voor geleerd, gaat niet op. De theologische opleiding is niet anders dan een eerste toerusting tot de uitoefening van het ambt in de praktijk. Die toerusting en vorming moeten doorgaan. Ik denk dat veel predikanten wel eens de wens hebben om nog eens een tijdlang in de collegebanken te kunnen plaatsnemen.

Studeren in de pastorie
Zo kom ik bij de studie van de predikant in de pastorie. Daar is veel over geschreven, maar niemand kan precies aangeven hoe het moet. Iedere dominee - en ook andere ambtsdragers - moet hier een eigen weg vinden en die dan ook gaan. Het moet wel een weg van studie zijn, van theologische studie allereerst. Een predikant moet blijven studeren. Doet hij dat niet, dan vervlakt zijn werk over de hele linie en de gemeente merkt het spoedig op. Een dominee zal ook steeds meer moeite krijgen met het maken van preken of hij vervalt in de bekende zaken zonder dat er echt iets nieuws en verrassends door de preken heen flonkert.
Moet men als men dat niet heeft gedaan, een doctoraalstudie gaan volgen? Het zou te wensen zijn en het is zelfs te wensen dat men ook nog promoveert. Maar niet ieder kan dit. Men moet er de gaven voor hebben gekregen. Men moet het ook willen. En men moet er de tijd voor vinden. Wie volop in een wat grotere gemeente werkt en wie daarbij ook dient in het geheel van de kerken - in welke werksoort ook - zal aan promoveren nauwelijks toe kunnen komen, als men daarvoor geen royale vrijstelling van de kerkeraad krijgt. Predikanten die het gelukt is, zijn te bewonderen.
Het is goed dat nu het doctoraalexamen in de theologische opleiding is geïntegreerd. Was dit maar eerder gebeurd! In plaats van kandidaten krijgen we nu doctorandussen. Het woord doctorandus betekent letterlijk: hij die geleerd moet worden. En daar gaat het precies om. Al zouden alle predikanten de titel doctor mogen dragen, dan nog blijft de noodzaak van voortgaande studie.
In de veelheid van stof verdwaalt men snel. Hap- en snapwerk laat al spoedig een onbevredigend gevoel achter. Men moet richting geven aan het studeren. Ten aanzien van de studie van het Woord van God moet men zich trainen regelmatig met de grondtekst van Oude en Nieuwe Testament bezig te zijn. Met behulp van de computer en diverse programma's daarbij is dat tegenwoordig makkelijker dan vroeger. Zelf ben ik in het laatste driekwart jaar met vier bijbelboeken intensief bezig geweest. Het heeft me verrassend veel opgeleverd. Het Woord gaat boven alle andere theologische boeken uit!! Het doorkruipen van het boek Job bijvoorbeeld, vers voor vers, waarmee ik nog bezig ben, is een ware ontdekkingsreis. Wat een eerlijkheid in het woord. Wat een kennis van de werkelijkheid van het mensenleven en het hart van de mens. Wat een grootheid van God! Men moet met de resultaten van de studie wat doen. Men moet het bestudeerde kwijt kunnen. Hetzij dat men het in de preken verwerkt, hetzij dat men het gedoseerd doorgeeft in het pastoraat of op de catechisaties, hetzij dat men een artikel of een serie artikelen schrijft in het plaatselijke kerkblad of in het classicale blad, hetzij dat men af en toe een spreekbeurt of een lezing houdt, hetzij dat men de eerste schreden zet op de weg naar de publikatie van een boek: de resultaten van studie moeten verwerkt kunnen worden. Gebeurt dat niet, dan zal de motivatie tot studeren afnemen en dat zou zeer te betreuren zijn.

Blijvende spanning tussen pastoraat en (theologische) studie
In het werk in de gemeente zal er voortdurend de spanning zijn tussen het pastoraat en de theologische studie. Sommige predikanten moeten aangespoord worden wat meer in de gemeente te gaan doen, anderen juist om wat meer op de studeerkamer te zijn. Ieder zij in eigen geweten verantwoord voor God en de gemeente. Maar het mag niet zo zijn dat er een beschuldigend gevoel over een ambtsdrager komt als hij in rust met een boek bezig is. De gave van het lezen en het aanhouden in het lezen is een gave van de Heilige Geest! Die gave moet onderhouden en aangewakkerd worden. Een morgen, een middag of een avond of zelfs zomaar een hele dag met een boek bezig zijn lijkt een vakantiebezigheid en sommigen in de gemeente denken wel eens: heeft een dominee niet wat beters te doen? maar door zulke overwegingen mogen we ons niet laten leiden. De uitwerking van studie in het Koninkrijk der hemelen is dat er meer bekwaamheid, meer groei in het onderkennen en gebruiken van eigen gaven komt. Voor elke ambtsdragers en voor ieder christen geldt: er moet geestelijke groei zijn! We moeten allen gehouden worden op de actuele spanning van het Woord van God in deze fase van ons leven. De gaven blijven alleen wanneer we er voortdurend aan werken. Dat gaat door totdat we laatste adem zullen uitblazen! Dan zal voor al Gods kinderen de ware theologie overgaan in aanschouwen en is studie niet meer nodig. En dan mag al het ambtswerk zijn bekroning vinden in het eeuwig dienen van God.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen