Generale Synode van Zierikzee (7)

Toespraak ds. J.C. Schaeffer
Op donderdagmiddag 19 oktober begint de synode aan de behandeling van het gedeelte uit het rapport van deputaten eenheid en correspondentie, dat handelt over de samensprekingen en de relatie met de Nederlands Gereformeerde Kerken. De Nederlands Gereformeerde predikanten J.C. Schaeffer en J. Horsman zijn ter vergadering aanwezig.
Ds. Schaeffer krijgt de gelegenheid om een toespraak tot de vergadering te houden. Hij woont voor de vierde keer een synode van ons bij en mag voor de tweede keer het woord tot ons richten. Maar er is weinig reden tot enthousiasme en blijdschap als we zien op de concrete inhoud van de relatie tussen de beide kerkverbanden. Van het geestdriftig begin, twintig jaar geleden, is weinig meer overgebleven.
Ds. Schaeffer verwoordt zijn moeite met de hele gang van zaken en vooral met een zin in het evaluerend gedeelte van het deputatenrapport die spreekt van het dreigende gevaar van Remonstrantisme. Ter verduidelijking van de lezers citeer ik die zin - die staat in het verband van de nog overgebleven verschillen tussen de beide kerken -: „Mogelijk dat het belangrijkste verschil gelegen is in de visie op de relatie tussen Gods soevereiniteit en de menselijke verantwoordelijkheid, waarbij aan de NG-zijde het sterkste accent valt op de menselijke verantwoordelijkheid, met het dreigende gevaar van Remonstrantisme".
En nog steeds is er geen uitsluitsel gegeven inzake de vraag of de verschillen vallen binnen de belijdenis. De verhoudingen tussen de CGK en de NGK zijn op landelijk niveau aanmerkelijk bekoeld. De Chr. Ger. synode van Apeldoorn 1992 richtte meer de blik naar binnen dan naar buiten. Gaat zich dat voortzetten? Worden de samenwerkingsgemeenten mogelijk gestraft door ze voor de vraag te stellen tot welk kerkverband ze willen behoren? Er mag geen heersen over elkaar zijn.
Ds. Schaeffer wijst op de grote spanningen die er na de Afscheiding zijn geweest en hoe men daarmee omging. De Heere gaf uiteindelijk toch de eenheid, die men in de begintijd maar niet kon bereiken.
Aan het einde van zijn toespraak spreekt ds. Schaeffer zijn dankbaarheid uit voor wat de hoogleraren, die emeritaat hebben gerkegen, hebben betekend ook voor de Nederlands Gereformeerde Kerken met de wens dat de nieuwbenoemden aan de Universiteit tot zegen mogen zijn voor beide kerkverbanden.

Beantwoording door de praeses
De sfeer van een toespraak is niet weer te geven in een samenvatting. Een samenvatting is op zich al een waagstuk. Het was een geladen toespraak van ds. Schaeffer met vele goede dingen, maar waarvan de toon - het moet eerlijk gezegd worden - niet goed overkwam in de vergadering. Ds. Tanis wijst er op in zijn beantwoording. Het enigszins in de aanval gaan heeft ons wel wat pijn gedaan. Zeker, we zijn zondige kerken. Vanaf het eerste contact met u hebben we in oprechtheid gewerkt. Ook wij hebben wel fouten gemaakt. Maar helaas bent u voorbijgegaan aan wat er in uw kerken geconstateerd wordt en wat op de Landelijke Vergadering ook is uitgesproken. U kunt toch beseffen dat er bij ons vragen en verontrusting zijn. Maar we hopen dat de synode tot zegen van de kerken mag zijn, ook tot zegen voor onze verhoudingen.

Uit het deputatenrapport
Deputaten rapporteren over de samensprekingen in de afgelopen drie jaar. Eerst werd er gecorrespondeerd over welke vragen aan de orde moesten komen en daarna zijn vijf samensprekingen met de Nederlands Gereformeerde commissie gehouden.
In de samensprekingen zijn geen vorderingen gemaakt. De sfeer was tijdens de besprekingen wel eens erg gespannen en af en toe was er sprake van irritatie. De Nederlands Gereformeerde broeders hadden de indruk dat zij steeds weer hetzelfde moesten zeggen en dat wat zij zeiden toch nooit voldoende was.
Dat de resultaten van de samensprekingen gering zijn geweest, heeft niet alleen aan de sfeer gelegen, maar heeft vooral te maken met de inhoudelijke kant van de materie. Bij alle ernstige pogingen om elkaar te verstaan bleef steeds de vraag of we elkaar echt verstaan. Aan Christelijke Gereformeerde kant werd de moeite vergroot door bepaalde uitlatingen van de zijde van de Nederlands Gereformeerde commissie over de verhouding tussen de Schrift en de belijdenis. De vraag kwam op of de belijdenis, waarbij met name gedacht moet worden aan de Dordtse Leerregels, wel zo veilig is in de NGK. Bij voortgaande zal hieraan serieuze aandacht moeten worden gegeven.
De gesprekken over het A.K.S. (Akkoord van Kerkelijk Samenleven; zeg maar de Kerkorde van de NGK) zijn niet goed op gang gekomen. Ondertussen gingen de ontwikkelingen in de NGK wel door. Zo werd het diakenambt voor de zusters van de gemeente opengesteld en dit is een nieuwe hindernis op weg naar kerkelijke eenheid.
Daarbij komt de positie van de samenwerkingsgemeenten. Dat zijn die Christelijke Gereformeerde en Nederlands Gereformeerde kerken, die een volledige samenwerking of integratie kennen. Deputaten stellen de vraag of het niet gewenst is dat er duidelijkheid komt ten aanzien van de vraag hoe het met de samenwerkingsgemeenten verder moet. Moeten ze voor de vraag gesteld worden bij welk kerkverband ze uiteindelijk willen behoren? Sommige deputaten denken aan deze mogelijkheid. Anderen wijzen dit af op grond van het feit, dat diverse synoden hebben opgeroepen naar kerkelijke eenwording met de NGK te streven en de samenwerkingsgemeenten aan die oproep gehoor hebben gegeven. Deputaten hebben hierover geen advies aan de synode.
Deputaten konden voor de besluitvorming van de synode niet met een eensluidend voorstel komen. Een meerderheidsvoorstel stelt voor geen besluiten te nemen die uitbreiding van de contacten met de NGK beogen en deputaten geen nieuwe opdrachten te geven om met de Nederlands Gereformeerde commissie samen te spreken. Een minderheid van deputaten ziet ook wel de grote moeiten, maar wil wel voortgaan met de samensprekingen.

Eén voorstel van de commissie
Het is een knap stuk werk van de commissie van de synode geweest dat ze kans heeft gezien uit de beide voorstellen van deputaten één voorstel te maken en dat aan de synode voor te leggen. Na diverse amendementen uit de synode werd dat voorstel gewijzigd en aangepast en door de synode aangenomen.

Momenten uit de bespreking ter synode
In de bespreking ter synode wordt uitvoerig ingegaan op de vragen en moeilijkheden in de verhouding van de beide kerkverbanden. Is er bij deputaten ook een stuk vermoeidheid ontstaan? Steeds terug te moeten komen op dezelfde zaken is voor beide partijen verdrietig. Geven onze deputaten wel voldoende vertrouwen aan de NGK? Hebben ook onze deputaten belemmerend gewerkt? Is wel eens overwogen om met iets nieuws, iets positiefs te beginnen vanuit het verlangen elkaar met onze gaven te dienen? De verschillen hoeven niet verdoezeld te worden, maar er moet ook evenwicht verkregen worden.
Gevraagd wordt naar hoe het verder moet met de samenwerkingsgemeenten. Er zijn tal van plaatsen waar we op elkaar zijn aangewezen. Naar de relatie tussen de Schrift en de belijdenis worden vragen gesteld. Is de confessie inderdaad niet veilig bij de NGK? Als we nu stoppen met de contacten, wat zijn daarvan de gevolgen? Kunnen mensen daardoor niet in gewetensnood komen? Is bijlage 6 van de kerkorde dan nog van toepassing? (Die bijlage regelt het nauwere kerkelijke samenleven met andere kerken van gereformeerd belijden). Je kunt toch zo maar niet allerlei plaatselijke contacten en samenwerking stopzetten?
Tevens menen sommige afgevaardigden, eveneens uit zorg voor onze eigen kerken, dat we met de samensprekingen wel moeten stoppen. Bijna algemeen wordt grote waardering uitgesproken voor het werk van de commissie van de synode.

Prof. dr. W.H. Velema
Preadviseur prof. dr. W.H. Velema zegt o.a. dat hij het een uitermate verdrietige middag vindt. Ook hij heeft veel waardering voor het werk van de synodale commissie. Hij geeft het dringende advies om het commissievoorstel te volgen. Over de toespraak van ds. Schaeffer moet door deputaten worden doorgesproken en bezwaren en kritische geluiden naar ons toe moeten eerlijk onder ogen worden gezien. De Landelijke Vergadering heeft beslissingen genomen in de geest van „broeders, we gaan onze gang". Dat het Akkoord niet hoeft te worden ondertekend, is een ernstige zaak in een gereformeerde kerk. De vrouw in het ambt is nu een feit in de NGK. De Landelijke Vergadering heeft hiermee aangegeven: zo is onze koers. Daarmee heeft ze op de samenwerkingsgemeenten een hypotheek gelegd. Het is niet een heersen over anderen te noemen als onze synode de samenwerkingsgemeenten aan de band met de eigen kerken herinnert.

Rapporteur
De rapporteur van de commissie, ds. T.M. Hofman, gaat in op vragen die aan de commissie zijn gesteld. Hij onderstreept dat de aandacht voor de samenwerkingsgemeenten pastoraal van aard dient te zijn. Het doorspreken over de gebleven verschillen met betrekking tot de toeëigening van het heil moet niet worden geforceerd. Onze deputaten hebben er moeite mee om er weer over te moeten praten terwijl de Nederlands Gereformeerde commissie met tegenzin antwoord geeft. Er is inderdaad sprake van een groeiende verwijdering.
De commissie van de synode heeft de vraag of de verschillen binnen of buiten de belijdenis vallen, laten rusten. Ze voelde zich niet bevoegd om een uitspraak te doen over de taxatie van dit punt in het meerderheids- en minderheidsvoorstel van deputaten. De commissie schat de ontwikkelingen in de NGK in als zorgwekkend.

Ds. P. den Butter
Daarna geeft namens deputaten ds. P. den Butter een uitvoerige weergave van de samensprekingen en de moeizaamheid waarmee die omgeven waren. Het is niet gelukt om de verschillen die gebleven zijn zo te formuleren dat beide deputaatschappen zich erin konden vinden. Zal dat ooit lukken? vraagt hij. Ten aanzien van de samenwerkingsgemeenten constateert hij dat de problematiek er ligt. Deputaten hebben wel begrip voor hun positie. Maar de ontwikkeling roept vragen op. Hun samenwerkingsverband begint toch wel wat op een „classis" te lijken al heeft men geen beslissingsbevoegdheid. Het punt van de verhouding Schrift en confessie is inderdaad een heikel punt geweest. Maar deputaten zijn hierin unaniem! Ze zijn geschrokken van bepaalde uitlatingen die gedaan zijn door de NG commissie. Hier is het gereformeerd zijn van de kerk in het geding. We mogen toch met termen uit de confessie zaken uit de Heilige Schrift benoemen? Over de federatiegedachte hebben deputaten nauwelijks gesproken in deze periode. Achter federatie moet eenheid staan; federatie is geen einddoel maar een verlegenheidsoplossing.

Ds. D. Quant
Ds. D. Quant spreekt namens de „minderheid" van deputaten al begint hij met het benadrukken van de eenheid van deputaten! Maar de minderheid is van mening dat de verschillen in de landelijke samensprekingen zo klein zijn, dat ze vallen binnen Schrift en belijdenis (en dus aanvaardbaar zijn). De geschiedenis die we hebben met de NGK rechtvaardigt volgens de minderheid niet het beëindigen van de landelijke samensprekingen omdat dat grote gevolgen heeft voor de plaatselijke kerken.

Besluit van de synode
De synode komt op maandagmiddag 6 november tot de volgende besluitvorming en ik geef u het beslotene in zijn geheel weer:
De synode
overwegende
1. dat eerdere synoden hebben uitgesproken dat de Nederlands Gereformeerde Kerken zich in alles willen stellen op de grondslag van en begeren te leven naar de gereformeerde belijdenis;
2. dat deputaten de verschillen met betrekking tot de toeëigening van het heil met de Nederlands Geref. commissie hebben besproken;
3. dat deputaten stellen dat het vrijwel onmogelijk is om de gebleven verschillen zo te formuleren, dat ook de NG commissie zich in de formulering herkent;
4. dat tijdens de samensprekingen vragen gerezen zijn over de visie in de NGK op de relatie tussen Schrift en confessie;
5. dat het gesprek over het Akkoord van Kerkelijk Samenleven (A.K.S.) en het functioneren ervan niet echt gevoerd kon worden en dat daardoor ook nauwelijks kon worden voldaan aan de opdracht om mede aandacht te geven aan diverse landelijke en plaatselijke ontwikkelingen die een belemmering op de weg naar eenheid kunnen zijn;
6. dat deze ontwikkelingen wel zijn doorgegaan, getuige onder meer het besluit van de Landelijke Vergadering om het diakenambt open te stellen voor de zusters der gemeente;
7. dat er verschillende gemeenten zijn waar een min of meer intensieve vorm van samenleving met de plaatselijke NGK wordt onderhouden;

constaterende
1. dat er verschillen gebleven zijn ten aanzien van de visie op de toeëigening van het heil;
2. dat de discussie over het A.K.S. in de NGK op gang gekomen is getuige de door de Landelijke Vergadering aangenomen wijzigingen van het A.K.S.;
3. dat er steeds spanningen ontstaan binnen onze kerken tussen wat plaatselijk hier en daar wel en landelijk niet bereikt kan worden in de relatie tot de NGK en dat dit binnen eigen kerkverband moeite blijft geven;
4. dat de kerken van het Samenwerkingsoverleg aandringen op nauwere samenwerking met de NGK;

van oordeel
1. dat het na jarenlange samensprekingen niet gelukt is de bestaande verschillen weg te nemen en dat het vooralsnog niet te verwachten is dat de verschillen, die gebleven zijn met betrekking tot de toeëigening van het heil in nog te houden samensprekingen geheel zullen kunnen worden weggenomen;
2. dat de wijzigingen, die door de Landelijke Vergadering zijn aangebracht in het A.K.S. aan onze bezwaren tegen het A.K.S. wel tegemoet komen, maar die bezwaren niet geheel wegnemen;
3. dat er reden is om door te spreken over de relatie tussen de Heilige Schrift en de confessie in het licht van wat daarover in de landelijke samensprekingen met de NG commissie naar voren is gebracht;
4. dat door het besluit van de Landelijke Vergadering om het diakenambt open te stellen voor de zusters der gemeente een nieuwe hindernis gelegd is op de weg naar kerkelijke eenheid;
5. dat het dienstig is nogmaals te wijzen op wat de synoden van 1983, 1986 en 1992 uitspraken, namelijk dat het zoeken naar eenheid tussen plaatselijke kerken het hele kerkverband raakt en dat het daarom belangrijk is de noodzaak van het bewaren en bevorderen van die eenheid in eigen kerkverband in het oog te houden;
6. dat het gewenst is dat er aandacht besteed wordt aan de positie van de samenwerkingsgemeenten;

spreekt uit
1. met droefheid te moeten vaststellen, dat tot dusver in de samensprekingen de verschillen met betrekking tot de toeëigening des heils die een belemmering vormen op de weg naar kerkelijke eenheid niet voldoende duidelijk zijn weggenomen;
2. dat gelet op het genoemde onder van oordeel sub 2. 3 en 4 er nieuwe belemmeringen zijn op weg naar kerkelijke eenheid;

besluit
1. deputaten op te dragen met de NG commissie in de samensprekingen (door) te spreken over
a. de relatie tussen Schrift en confessie;
b. de vragen ten aanzien van het A.K.S.;
c. het besluit van de Landelijke Vergadering inzake openstelling van het diakenambt voor de zusters der gemeente;
2. deputaten op te dragen met de NG commissie te spreken over de vraag welke de gevolgen zijn van het gegeven dat in de samensprekingen tot nu toe de verschillen met betrekking tot de toeëigening des heils niet met voldoende duidelijkheid zijn weggenomen;
3. deputaten, gelet op de ontwikkelingen die gaande zijn, eveneens op te dragen conform hun instructie art. 5 en 6 (Bijlage 30 K.O.) de nodige aandacht te geven aan de positie van de samenwerkingsgemeenten en de samenwerkende gemeenten;
4. aan de Landelijke Vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken te verzoeken haar commissie voor Contact en Samenspreking op te dragen de onder 1 genoemde onderwerpen te bespreken met ons deputaatschap;
5. bij de kerken en de kerkelijke vergaderingen erop aan te dringen - in verband met de in het rapport gesignaleerde verschillen - terughoudendheid te betrachten in het zoeken naar en uitbreiden van contacten met de NGK;
6. de brief van de Landelijke Vergadering van de NGK d.d. 3 oktober 1995 te beantwoorden;
7. de kerkeraden van de NGK/CGK te Almere en de NGK te Kampen een afschrift te zenden van het besluit.

Afscheidswoord tot de NG broeders
De praeses, ds. Tanis richt nog een afscheidswoord tot de Nederlands Gereformeerde broeders de predikanten J. Horsman en J.C. Schaeffer. U hebt zeker bepaalde gevoelens, maar ook wij hebben met bepaalde gevoelens geworsteld denkend aan bepaalde ontwikkelingen in uw kerken. We konden en mochten niet anders dan tot dit besluit komen. We hopen van harte dat bepaalde delen van ons besluit geen belemmering of blokkade zullen vormen in de komende samensprekingen maar ook in uw kerken reden tot bezinning zullen geven. De zorg is bij ons erg aanwezig. We hopen dat de samensprekingen tot gevolg zullen hebben dat bepaalde ontwikkelingen zullen veranderen en meer zullen zijn naar Schrift en belijdenis. We leven hartelijk met u mee. God gedenke uw kerken en geve u en ons in rijke mate het licht van de Heilige Geest.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen