De Theologische faculteit in Aix-en-Provence: haar geschiedenis (Gereformeerd in Frankrijk 2)

Velen uit onze kerken dragen deze faculteit een warm hart toe; onze Deputaten Hulpverlening dragen sinds enige jaren een steentje bij in de precaire financiële situatie. Het jubileum werd, zij het op bescheiden wijze, dankbaar gevierd. Het is de bedoeling, dat prof. Peels iets over de viering schrijft. Omdat deze gereformeerde faculteit, deze vooruitgeschoven post in het Koninkrijk van God, onze warme belangstelling verdient, wil ik graag iets over haar geschiedenis schrijven.

„Aix" en de Franse kerk
Ook al vóór 1974 kende „Aix" een theologische opleiding; neergang en herleving had sterk te maken met de kerkelijke situatie. Daarover dus eerst iets.
We weten van de harde vervolgingen van de gereformeerden in dit land. Hun vrijheid kwam pas met de Franse Revolutie van 1789. Gehavend en gedecimeerd kwamen ze uit de strijd. In de vorige eeuw heerste de Rooms-katholieke kerk nog sterk. Enige geestelijke versterking kwam van het Methodisme uit Engeland en het Réveil uit Zwitserland. In Montauban (waar ds. Brienen nu dient) kwam, nog wel op last van Napoleon, de theologische opleiding. In de verwarring van het Franse protestantisme werd men het in 1872 min of meer eens over een geloofsverklaring, waarin de erkenning van de autoriteit van de Schrift en het verzoenend werk van Christus uitgesproken werd; een verklaring die vrij mager was en wel evangelisch maar niet gereformeerd genoemd kon worden. De predikantenopleiding werd in 1919 van Montauban overgebracht naar de theologische faculteit van Montpellier.

Vereniging
In 1938 werd besloten tot een vereniging van vier kerkgemeenschappen, deels rechtzinnige, deels vrijzinnige, deels evangelische. Er werd een soort orthodoxe geloofsverklaring opgesteld, maar met een woord vooraf waarin stond dat niemand aan de letter van de tekst gebonden was. Zo konden alle stromingen tevredengesteld worden. Sommige rechtzinnigen, onder wie de latere rector van „Aix", Pierre Courthial (hij was het jongste synodelid), waren erg blij met de hereniging tot de „Eglise Réformée de France" (ERF). Men hoopte op een constructieve invloed van de calvinistische stroming.
Een vijftigtal kleine gemeenten, vooral in het Zuiden, kon niet met de vereniging meegaan; niet omdat men tegen eenheid was, maar omdat de basis voor de vereniging te vaag was. Zij keerden terug naar de Verklaring van 1872, maar die basis was, zoals later werd ingezien, te mager. Zij hielden met moeite sinds 1940 in Aix-en-Provence een predikantenopleiding in stand, met de pretentie dat „Aix" de voortzetting was van „Montpellier" dus eigenlijk van Montauban.

Het viel niet mee om dit kleine kerkverband, de Eglises Réformées Evangéliques Indépendantes (EREI) en haar opleiding te handhaven. Sommigen keerden terug naar de veel grotere ERF; anderen zochten het in de vrije groepen. De kinderdoop bleef een twistappel.
In 1962 werd door de synode van de EREI ondubbelzinnig uitgesproken, dat ze een kerk van gereformeerde belijdenis wil zijn. De predikanten zijn gebonden aan de Franse Geloofsbelijdenis uit 1559, die immers bijna gelijkluidend is aan onze Nederlandse Geloofsbelijdenis. Ook de gereformeerde belijdenissen van andere landen werden erkend.

Maar nu de theologische opleiding.
Er is wel eens sprake geweest van een gezamenlijke theologische evangelische" faculteit, samen met evangelischen en baptisten; begrijpelijk gezien de zwakheid van het Franse protestantisme. Die stichtten echter hun eigen faculteit in Vaux-sur-Seine.
Belangrijk werd, dat ongeveer in dezelfde tijd, na de Tweede Wereldoorlog, onze Franse broeders meer en meer in contact kwamen met een veel sterker gereformeerd leven dan zij zelf kenden, vooral in Nederland en Noord-Amerika. Zij sloten zich niet aan bij de Wereldraad van Kerken, maar wel, in 1952, bij de Gereformeerde Oecumenische Synode. Wat Nederland betreft leerden ze de theologie vooral kennen via de Gereformeerde Kerken (synodaal) en de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk. Met hen werd een sterkere verbondenheid ervaren dan met de vrije groepen in Frankrijk. Namen als dr. H. Bout, dr. G.E. Meuleman, dr. G.C. Berkouwer en dr. H.M. Matter worden nog met ere genoemd en achter hen de namen van Kuyper en Bavinck. Nederlandse docenten hebben in de jaren '50 geholpen om stuur aan de opleiding te geven. Wie wist dat er ook nog een „Apeldoorn" en een „Kampen" bestond?
Dat veranderde, toen ook onze kerken en later de Nederlands Gereformeerde Kerken op de G.O.S. vertegenwoordigd waren, toen via vakantiecontacten de Vrijgemaakte Kerken bekend werden en anderzijds de harde ervaring werd opgedaan, dat de Gereformeerde Kerken (synodaal) zo'n andere koers gingen varen.
Vooral sinds 1980, toen de G.O.S. in Frankrijk vergaderde, werden de EREI-kerken in onze kring bekend en ontdekten deze Franse broeders de Chr. Geref. Kerken. De synoden stemden in met een vorm van correspondentie. De EREI kennen officieel deze vorm niet; zij zijn dankbaar voor alle broederlijk contact, ook wanneer dat via andere kerken loopt dan zij vroeger gewend waren.

Faculteit
Tot 1962 werd de faculteit van de EREI met moeite in stand gehouden. Meer en meer werd ingezien, dat zo'n klein kerkverband noch de docenten, noch de studenten, noch de financiële middelen had. Er bleef vrijwel niets van over; ook interne tegenstellingen deden het hunne. Slechts de gebouwen bleven eigendom van de EREI. Tijdens de onlusten en stakingen van 1968 hebben ze een wijkplaats voor velen betekend, toen de grote universiteit van Aix plat lag.
Maar wat dan? Het werd geen opheffing maar een tijdelijke sluiting; ondertussen werden er met hulp van buitenaf bijschool- en vormingscursussen voor predikanten en anderen gegeven. Sommigen, b.v. ds. Maurice Longeiret en de familie Filhol, deden veel goed werk op de achtergrond.

Een nieuw begin
De gebouwen waren in die jaren in gebruik bij ds. Eugène Boyer, wiens naam ik al eerder noemde in verband met de kerk van Parijs. Hij was een evangelist uit Amerika van gereformeerde overtuiging. In 1968 had hij, op reis in Amerika, onbedoeld in een taxi een ontmoeting met prof. Clowney van Westminster Seminary in Philadelphia, terwijl hij van het bestaan ervan zelfs niet afwist. Zij zagen er Gods hand in. Het kreeg een groot vervolg. Dr. Clowney kwam naar Frankrijk en leerde de EREI kennen. Deze goede contacten en de persoonlijke inzet van Boyer leverden twee resultaten op.
Het eerste was, dat de EREI-synode akkoord ging met een andere opzet van de theologische faculteit, nl. een nieuwe faculteit die vrij staat ten opzichte van de kerken; in het faculteitsbestuur van 13 personen was de EREI met 5 leden vertegenwoordigd. Het tweede was, dat er een breder gebied kwam voor het zoeken naar professoren en studenten en, wat heel nodig was, voor het vinden van een financiële basis.
De EREI bleef, via een aparte stichting, eigenaresse van het onroerend goed; een groot voordeel.
Ds. Boyer ging in Amerika op zoek naar geschikte docenten en vond in Philadelphia o.a. de Engelse student Paul Wells. Die vestigde zich al in 1972 in Aix en is er van de heroprichting van de faculteit in 1974 aan verbonden. Ds. Pierre Courthial, toen predikant van de ERF in Parijs en overtuigd Calvinist, werd de eerste rector. Andere namen zouden te noemen zijn; zelf noem ik graag mijn vriend ds. François Gonin, toen EREI-predikant in Aix, die kerkgeschiedenis ging doceren. Begrijpelijk dat Boyer na enige aarzeling ook docent werd.
Een volgende keer wil ik u graag nog iets meer vertellen.

K. Boersma

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen