Fusies en ruzies

Samenwerken is vaak heel nuttig en soms heel moeilijk. In mijn werk als organisatie-adviseur kom ik vaak samenwerkingsvragen tegen. Het gaat dan simpel gezegd om fusies en ruzies. Ook in onze kerk is samenwerking een discussiepunt. Valt er iets te leren van het bedrijfsleven?

Mensenwerk
In het bedrijfsleven nemen aandeelhouders, commissarissen en directies het initiatief tot fusie of ontvlechting. Daarna moet de organisatie volgen en moet het plan worden uitgevoerd. Dat gaat soms met horten en stoten; de menselijke factor speelt een enorme rol. Passen de culturen echt bij elkaar? Een goed voorbeeld is de overname van de Generale Bank. Deze Belgische bank zou door ABN-AMRO worden overgenomen maar uiteindelijk werd het Fortis, omdat dit qua cultuur beter paste. Van het bedrijfsleven kunnen we leren dat een wederzijds belang niet genoeg is om echt succesvol samen te werken. Er is interesse en vertrouwen in elkaar nodig, men moet elkaar echt leren kennen en de goede waarden van beide kanten respecteren. Bovendien is er leiderschap nodig. De mensen aan de top moeten het met elkaar kunnen vinden, het moet "klikken". In de organisatie is vervolgens de communicatie cruciaal. De mensen op de werkvloer moeten weten waar het over gaat en daarover meespreken. Vaak zien zij heel scherp wat er werkelijk nodig is om het nieuwe bedrijf goed te laten draaien.

Democratie
Dezelfde vragen spelen ook bij overheden en non-profit instellingen. Daar komt nog bij dat beslissingen die democratisch tot stand komen de steun vergen van een heleboel betrokken partijen. Dit proces (draagvlak verwerven) is een kunst apart, waarbij "zorgvuldig" en "voortvarend" hand in hand moeten gaan. Vaak kiest men alvorens het bestaande op te geven eerst voor een federatief verband, dat is samenwerking met behoud van eigen gezag en eigen financiën.

De kerk: eenheid en scheuring
Hoe zit het in de kerk met ruzies en fusies? De kerk behoort één te zijn: één algemene christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen. Daarom is eenwording en samenwerking spannend, een heilig gebod. Uit elkaar gaan, ontvlechting, is zonde en verdriet, we noemen het niet voor niets "scheuring". Het gaat bij deze kwesties in de kerk altijd om de broze balans tussen waarheid en eenheid. Een fanatiek streven naar waarheid maakt de eenheid kapot, en een blind streven naar eenheid verliest de waarheid uit het oog. Eenvoudig gezegd is "eenheid" kenmerk van de roomse kerk en "waarheid" kenmerk van de protestantse kerken. Strijdend om de waarheid zijn er in de protestantse kerken veel scheuringen gekomen. Het is pas van de laatste tijd dat protestante kerken weer eenheid zoeken (hervormd, gereformeerd en luthers zijn "Samen Op Weg" en in onze CGK kring zijn er contacten met NGK en GKV).
Vaak is het zoeken van eenheid uit nood geboren. Het CDA is er gekomen omdat de KVP, de ARP en de CHU in een neergaande lijn zaten. Maar het is er ook gekomen dankzij mensen die elkaar aan de basis opzochten en door de moed van leiders om te kiezen voor een nieuw perspectief. Actueel is de samenwerking van GPV en RPF. Zij kunnen hun taak beter vervullen als zij samengaan. De eigen accenten en tradities zijn er wel, maar mogen binnen een nieuw verband naast elkaar tot hun recht komen. Ook christelijke scholen en zorginstellingen zoeken elkaar op. Dit heeft naast zakelijke belangen ook te maken met een wereld waarin het geloofsgetuigenis een minderheidsgeluid is. De verschillen in de geloofsleer zijn voor buitenstaanders niet meer van belang. Kenmerkend zijn de sfeer, de manier van omgaan met elkaar. We leven in een tijd waarin de onderlinge liefde, de persoonlijke band met God en met elkaar het wezen van de kerk uitmaken, zeker voor de nieuwe generatie.

Wie gaat voor?
Voor ons getuigenis in de wereld, zeker in de grote steden, is het afschuwelijk dat wij nog zo weinig één zijn. Ook voor de effectiviteit van het kerkverband als organisatie zou het kunnen helpen als we de verschillende kerkelijke kassen, emeritaatsvoorzieningen, opleidingen en kerkelijke bureaus konden samensmeden tot vrolijk werkende professionele units. We moeten elkaar echt zoeken en vinden, aan de basis en aan de top. Moeten dan de verschillende gemeentes in een bepaalde plaats ook direct fuseren? Natuurlijk niet!
De samenwerking moet daar zijn eigen proces volgen. De ene keer is het jeugdwerk de schakel, de andere keer het kerkgebouw. Kerkvolk en dominees laten zich niet dwingen, en dat is ook helemaal niet nodig. Waar het om gaat is dat er ruimte is voor samenwerking als het moment ter plekke daar is.
Het is aan de leiders om elkaar te vinden in de overtuiging dat samenwerking op basis van dezelfde grondslag goed is. Zij moeten en mogen ook praktisch voorgaan, bijvoorbeeld in het ontwerpen van een landelijk federatief verband van de CGK, NGK en GKV. In de taal van onze traditie: het geloof in de eenheid in Christus wint het dan van de angst voor het kwijtraken van de waarheid.

Mr. Aart Jan de Geus
De schrijver was jarenlang, o.a. als vice-voorzitter, werkzaam bij het CNV. Thans is hij partner bij Boer & Croon, management-consultants. Namens deputaten ADMA is hij als waarnemer betrokken bij de sectie Sociale Vragen van de Raad van Kerken in Nederland. Hij is ouderling in de kerk van Nieuwegein.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen