Kerk zonder belijdenisgeschriften?

Moeite met de belijdenis
En, zo denken en zeggen velen, daarbij hebben we belijdenisgeschriften niet nodig. De Bijbel is immers duidelijk. Wat de kerk in haar belijdenisgeschriften heeft geformuleerd, is te respecteren en we kunnen er ook het nodige uit leren. Er kunnen wel een paar positieve woorden over de vastgelegde en aangenomen belijdenis van de kerk af. Maar te stellen dat ook de belijdenisgeschriften een gezag hebben in de kerk, dat is een stap te ver. Ze hebben dan wel niet hetzelfde gezag als de Bijbel maar ze hébben wel een kerkelijk gezag. De ambtsdragers n de Christelijke Gereformeerde Kerken stemmen met hun handtekening onder het ondertekeningsformulier nog steeds in met de inhoud van de belijdenisgeschriften. Ze spreken daarmee uit dat de inhoud van de geschreven belijdenis in overeenstemming is met Gods Woord. Het is bekend dat het aantal ambtsdragers dat moeite heeft met bepaalde passages uit de belijdenisgeschriften, toeneemt. Als ze hun handtekening zetten, doen ze dat met bepaalde restricties en kanttekeningen. Het is voor kerkenraden een vraag hoe ver ze daarin kunnen gaan. Het kan spanningen in een kerkenraad en zelfs in een gemeente opleveren.

Zonder belijdenis geen eenheid van kerk en theologie
De drie Formulieren van Enigheid worden wel eens Formulieren van Onenigheid genoemd. De eenheid van de kerk zou door deze belijdenisgeschriften (de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Leerregels van Dordrecht) eerder geblokkeerd dan bevorderd worden. Er zou daarom voor de (Gereformeerde) oecumene meer perspectief geopend worden wanneer wij de belijdenisgeschriften van hun kerkelijk gezag ontdoen en ze niet meer normerend mee te laten spreken in allerlei samensprekingen Een grote belemmering voor het gesprek met de mensen uit de "Evangelische beweging" zou weggenomen worden. Laten we het eens een bepaalde tijd proberen zonder de belijdenisgeschriften. De Bijbel alleen!
Het is een feit, dat de Gereformeerde theologie wereldwijd minder krachtig aan het worden is. Maar is de Gereformeerde theologie gedoemd tot onveranderlijkheid zoals Graafland stelt?
Belemmeren de belijdenisgeschriften de bloei en de vernieuwing van de Gereformeerde theologie? Zijn de belijdenisgeschriften als de "zondebok" aan te wijzen voor een zekere stilstand - mogelijk zelfs achteruitgang van de Gereformeerde theologie? Vergeet men dan gemakshalve maar niet de hele kerkgeschiedenis? Het is een feit, dat de belijdenisgeschriften ontstaan zijn in tijden waarin de theologie naar het Woord bloeide. De Kerk zag zich genoodzaakt duidelijk uit te spreken wat ze geloofde. Er waren heldere geloofs- en leerformuleringen nodig. Er zit waarheid in de uitspraak dat de belijdenisgeschriften niet gemaakt, maar geboren zijn Want laat één zaak duidelijk zijn: de uitspraak: de Schrift alleen! - dus: zonder belijdenisgeschriften - leidt niet tot eenheid van de kerk. De kerkgeschiedenis toont dat helder aan en de praktijk van vandaag laat het zien. Is er eenheid van geloven en leer onder hen die de belijdenisgeschriften aan de kant hebben gezet? De vraag stellen is haar beantwoorden.

Bijbels gehalte van de belijdenisgeschriften
Bovendien klinkt nog een venijnige suggestie mee in de roep om afschaffing van de belijdenisgeschriften. Het is deze suggestie: wat in de belijdenisgeschriften verwoord is, is niet naar Gods Woord. Althans: op onderdelen zijn formuleringen in de belijdenis niet naar het Woord van God En daarmee zegt men wat! Wie dat zegt heeft de plicht om aan te geven waarin de belijdenis afwijkt van de Bijbel en hoe het dan wel is op de punten die men onder kritiek stelt.
Dat de geschreven belijdenis niet voor verbetering in bepaalde formuleringen in aanmerking komt, zal wel niemand ontkennen. Maar daarmee is niet gezegd dat onbijbelse zaken zijn verwoord. Wie bezwaar heeft tegen onderdelen van de kerkelijk aangenomen belijdenis, heeft het recht om een gravamen (bezwaarschrift) bij kerkelijke vergaderingen in te dienen. Zo'n bezwaarschrift zal serieus behandeld worden. Misschien dat een deskundige op dit terrein nog eens een "geschiedenis van gravamina tegen de belijdenis" kan schrijven.
Het blijkt mij telkens weer - in de loop van de jaren - dat wanneer men zich verdiept in de belijdenisgeschriften, men diep onder de indruk komt van het bijbels gehalte van de belijdenisgeschriften Er zit een diepgang in de belijdenisgeschriften die zich pas opent wanneer men er zich in verdiept. Het niveau van de belijdenisgeschriften is hoger en dieper dan men bij min of meer oppervlakkige verkenning denkt. Zit het over de hele kerkelijke linie niet vast op een niet meer echt verstaan wat Gods Woord ons zegt? Onderwerpen als de absolute soevereiniteit van God, Zijn vrijmachtige verkiezing tot zaligheid (en verwerping, hoewel niet op dezelfde manier als de verkiezing tot zaligheid!), het Verbond en de doop, de Kerk naar het Woord, zijn niet "populair". Ze lijken niet meer te passen in een klimaat van oppervlakkigheid dat waar te nemen is. Maar dat neemt niet weg dat de Schrift in duidelijke taal over al deze dingen spreekt. De Kerk van de Reformatie heeft niet geaarzeld om te verwoorden wat de Bijbel ook over zware en moeilijk toegankelijke onderwerpen zegt. De leus: de Schrift alleen blijkt zo vaak in de praktijk te zijn; de Schrift zoals ik, zoals wij, hem verstaan. En daarmee is de weg vrij voor allerlei persoonlijke opvattingen, die wij op eenzelfde lijn stellen als de kerkelijke uitspraken over zulke onderwerpen. Steeds weer zie je de dwalingen in snel tempo opkomen waar men de belijdenis loslaat. Steeds weer zie je het gehalte van de prediking verschralen als men het rijke spreken van de belijdenis niet meer laat meeklinken.

Basis voor eenheid
Dat er niet meer kerkelijke eenheid is, ligt werkelijk niet aan de belijdenisgeschriften. Zij geven een prachtige, bijbelse basis aan van kerkelijke eenheid. Gereformeerde oecumene kan en mag geen andere zijn dan een geestelijke eenheid, waarin men met elkaar de Schrift verstaat zoals de belijdenis daarvan verwoording is. Niet alles wat in de Bijbel staat, staat in de belijdenis. Als dat zo was, had men geen belijdenis nodig. De belijdenis verwoordt kort en helder wat de kerk gelooft. Daarmee is geen enkele belemmering aangebracht voor voortgaande studie van de Bijbel en voor vernieuwing van de Gereformeerde theologie. Men moet de zaken wel zuiver stellen als men meent dat de drie Formulieren van Enigheid in de praktijk Formulieren van Onenigheid zijn. Het is klip en klaar dat de grove dwalingen in bepaalde kerken hun kans kregen omdat men weigerde te luisteren naar wat de belijdenis zegt en dus (!) ook naar wat de Schrift zegt. De kracht van de dwaling is groter dan men denkt. Een blik in de kerk - en dogmageschiedenis leert het.
Als de kerken niet bij de "confessionele les" blijven, voorzie ik in de komende jaren snel toenemende spanningen en dan niet op het punt van allerlei ondergeschikte zaken zoals een Bijbelvertaling, een Psalmberijming en het zingen van (Bijbels verantwoorde) gezangen), maar op het punt van wat wij geloven en belijden! En dan hebben we echte problemen. En die problemen zijn niet te voorkomen door voorzichtig een pleidooi te beginnen te voeren voor afschaffing van de belijdenisgeschriften onder de leus: de Bijbel is duidelijk genoeg. Dat is de Bijbel ook maar alleen voor hen die door de Geest van de waarheid in alle waarheid geleid worden. En dat kan men van de belijdenisgeschriften ten volle zeggen, zonder enige aarzeling. In de belijdenisgeschriften is de echo te horen van wat de Kerk onder de leiding van de Geest van de waarheid heeft opgevangen in het luisteren naar en verwoorden van wat God ons geopenbaard heeft in Zijn Woord. Waar het proces van het loslaten van de belijdenis begint, zal men verder op die weg nieuwe kerksplitsing ontmoeten.
En daarom geen "gestook" en allerlei individuele acties tegen de belijdenis, maar eerlijke en open discussies waarin oprechte bezwaren op kerkelijke wijze behandeld worden.
Laat over ons niet de schade en schande komen die gegeven is met het veronachtzamen van wat de Kerk der eeuwen in haar strijd om het verstaan en onder woorden brengen van de waarheid heeft gedaan. Alsof de Heilige Geest in de vroegere eeuwen niet heeft geleid. Alsof onze generatie opnieuw de waarheid van Gods Woord moet uitvinden. De Heilige Geest wil ook vandaag leiden in alle waarheid maar niet in de weg van het negeren van wat Hij al de eeuwen door heeft gedaan. De Geest wil vandaag verder leiden in het verstaan van het Evangelie met het oog op de tijden van nu en met het oog op de opdracht van de Kerk. Nieuwe onderwerpen dienen zich aan. Daarbij is Gods Woord ons kompas. En wat kunnen de belijdenisgeschriften in het verstaan daarvan ons daarbij helpen en verrijken.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen