Over een synode die geen synode was

Synode van internationaal en Nederlands belang
Een initiatief van de 90-jarige uitgeverij Den Hertog leverde een boek van formaat op, van buiten en van binnen. Ook na meer dan driehonderdvijftig jaar blijkt de synode van Westminster zelfs voor het kerkelijk leven in ons land van belang te zijn.
In de 17e eeuw werden twee synoden van Europees belang gehouden: die van Dordrecht van 1616-1619 en de vergadering van Westminster. Wanneer kerken van gereformeerd belijden elkaar over de grenzen ontmoeten stuiten ze al gauw op de Westminster Geloofsbelijdenis, met de bijbehorende Catechismi. In de Engelssprekende wereld hebben Nederlandse gereformeerden soms naast de meegebrachte Nederlandse 'drie formulieren van eenheid' ook de Westminster Confessie aanvaard. In een oecumenische ontmoeting als de International Conference of Reformed Churches (ICRC) vinden kerken van gereformeerd en presbyteriaans belijden uit alle delen van de wereld elkaar onder meer rond deze belijdenis.
Voor ons wordt het nog interessanter wanneer bij - soms moeilijke - gesprekspunten tussen kerken de Westminster Confessie als getuige wordt opgeroepen om een standpunt kracht bij te zetten. Dat gebeurde onlangs in een publicatie van de generale synode van de Gereformeerde Gemeenten, waarin de leer over het genadeverbond en over de prediking van de beloften nog eens wordt uitgelegd. In dat boekje met de titel Louter genade - technisch eveneens verzorgd door Den Hertog - komt een bespreking voor van de Westminster Confessie. Begrijpelijk, want deze confessie leert, dat het genadeverbond is opgericht met Christus als de tweede Adam, en in Hem met al de uitverkorenen als zijn zaad. Dat lijkt steun te geven aan de overtuiging dat de beloften van het genadeverbond (alleen) als bestemd voor de uitverkorenen mogen worden gepredikt.
Wel, ook op dat punt geeft dit boek waardevol materiaal.

Kerk en politiek
Meer dan bij de Dordtse Synode, die onder auspiciën van de Staten-Generaal bijeen was, was de organisatie van de Westminster Synode een politiek initiatief. Het Engelse parlement heeft het niet aan de kerken overgelaten afgevaardigden te zenden, maar nodigde zelf theologen uit: geleerden uit Oxford en Cambridge, predikanten uit grote en kleine gemeenten in de verschillende graafschappen, ook uit Schotland en Ierland. Ook afgevaardigden van het Hogerhuis en het Lagerhuis werden aangewezen als deelnemer aan de Westminster Assembly. De naam synode is daarom wat problematisch. Dat dit boek er toch voor gekozen heeft die naam steeds te hanteren is wel te begrijpen. Engelsen zeggen nog altijd 'assembly' tegen wat bij ons een synode zou heten. Deze grote vergadering van Westminster is niet door de kerk samengeroepen, maar heeft voor de hele presbyteriaanse kerkelijke wereld wel enorme betekenis gekregen!
Lang niet alle honderdvijftig leden woonden de vergadering even bij. Doorgaans waren er tussen de zestig en tachtig aanwezigen. Speciale vermelding verdient de Schotse delegatie. De Schotten hadden geen stemrecht. De vijf Schotse predikanten hebben echter heel duidelijk hun stempel op de vergaderingen gedrukt. De namen van met name George Gillespie, Alexander Henderson en Samuel Rutherford moeten zeker genoemd worden. De afwezigheid van de Ierse anglicaanse aartsbisschop James Ussher is op een andere manier opvallend. Hij weigerde op politieke gronden te komen. De politiek was nogal belangrijk. Toen het parlement van Westminster, te Londen dus, de synode samenriep, was dat tegen de wil van de koning, en tegen de wil van de bisschoppen. Er was sprake van een uitdrukkelijk calvinistische stroming, zichtbaar in de beweging van het puritanisme. Echter: niet alle puriteinen dachten gelijk over de kerk. Sommigen bleven in de Anglicaanse kerk, anderen kozen een koers daarbuiten, de independentisten. In het licht van de koers van het parlement kon de episcopale partij niet verwachten veel te bereiken. De episcopalen bleven dan ook vrijwel allemaal weg. Ook bisschop Ussher wilde niet tegen de koning ingaan. Zijn invloed als overtuigd calvinist was er toch: een belijdenis van zijn hand, de Irish Articles, stond model voor de opstelling van een nieuwe confessie.

Niet alleen een confessie
Dit boek biedt veel achtergrond van de geschiedenis van de Britse Reformatie. Ook de verhouding met de Nederlandse kerk voor en na de synode wordt deskundig beschreven in diverse hoofdstukken van dr. Op 't Hof. Prof. Hofman legt uit waarom die synode nu juist op die politieke locatie van Westminster moest plaatsvinden, en wat voor connecties met Zeeland daarin meespeelden. Prof. Selderhuis geeft een overzicht van de andere besluiten van de synode, naast het werk aan de confessie. Er was immers ook uitvoerige bezinning op de beginselen van de eredienst, en er werd een kerkorde geschreven in de lijn van de presbyterianen (onder krachtig protest van de independenten, die geen gezag van een kerkverband wensten). Bovendien is aan een psalmberijming gemaakt. In veel opzichten kan de conclusie zijn, dat de resultaten van de Synode, ondanks een aantal verschillen, veel herkenbaarheid opleveren met de Gereformeerde Kerk in Nederland.

Het genadeverbond
Prof. Van 't Spijker levert een belangrijke bijdrage in een breed hoofdstuk over de theologie van de Geloofsbelijdenis van Westminster. Vanwege de Nederlandse actualiteit, waar ik al op wees, is de aandacht die hij aan de verbondsleer besteedt, van werkelijk belang. Zeker leert de Westminster Confessie twee verbonden. Maar er is reden tot voorzichtigheid in het trekken van te drastische conclusies. De Schotse theologen Gillespie en Rutherford (en anderen) hebben zich duidelijk uitgesproken voor een afzonderlijk verbond der verlossing, waarbij de Middelaar, met God de Vader in een verhouding trad en de zaligheid gegarandeerd werd voor allen die in Hem verkoren waren. Het genadeverbond is dan afzonderlijk te omschrijven, gericht op de zondige mens, aan wie God in Christus vergeving van zonden en het eeuwige leven belooft, wanneer hij zich van zijn ongerechtigheid wil afwenden, en de genade met een ongeveinsd geloof omhelst. Verbond en evangelie horen bijeen. Ondenkbaar dat op die manier ook maar enige terughoudendheid zou bestaan in het 'aanbiedingskarakter' van het verbond der genade.
Er is nog veel meer aan dit mooie boek te ontlenen. Een zeer verzorgd uiterlijk, met veel illustraties, een veelkleurige hoeveelheid historische en theologische informatie, een boek om blij mee te zijn.

J.W. Maris

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen