Godsdienst en integratie

Integreren is moeilijk
Een mens kan alleen maar integreren in een voor hem vreemde omgeving als hij zijn godsdienst kan behouden en beleven. Dat geldt voor elke godsdienst. Het geldt voor de moslims, de boeddhisten, de Joden, de hindoestanen en de christenen. Zelfs binnen het christendom is deze stelling van toepassing. Het is bij een verhuizing aanvankelijk moeilijk wennen in een Christelijke Gereformeerde Kerk waar men wel hetzelfde Evangelie verkondigt als dat klonk in de gemeente waarvan men jaren lid is geweest maar waar de liturgische vormen wat anders zijn. Mensen ervaren het als een overgang als men nu ook uit de nieuwe psalmberijming en schriftberijmingen en gezangen moet zingen terwijl men in de gemeente waar men vandaan kwam, alleen Psalmen uit de zogenaamde oude berijming zong. En omgekeerd: wanneer men na jarenlang zingen van bepaalde liederen weer terug moet naar alleen de oude psalmberijming. Dit kan zelfs een reden zijn dat de plaatselijke, kerkelijke integratie mislukt. Alleen een goede, liefdevolle opvang kan hier veel redden.
Als nu zulke kleinigheden - want dat zijn het - al bepaalde moeiten opleveren om te integreren in de nieuwe kerkelijke omgeving, hoe groot moet dan de cultuurschok zijn voor mensen die met hun godsdienst en achtergronden, totaal anders dan die in Nederland, hun nieuwe plaats moeten vinden en zichzelf moeten terugvinden in een voor hen bedreigende omgeving. Emigranten uit Nederland naar landen, die op veel punten wel overeenkomsten hadden met het vaderland, hebben dikwijls jarenlang aanpassingsmoeilijkheden moeten overwinnen. Het duurde soms jaren voordat men het gevoel kreeg geworteld te raken in de nieuwe grond. En soms gelukte het niet. De emigratie met de daarbij behorende noodzakelijke integratie mislukte. Er restte niets anders dan al of niet teleurgesteld terug te keren naar het moederland.

Godsdienst drijft aan
Integreren kan alleen met behoud van de godsdienst waarin men is geboren en grootgebracht of die men op latere leeftijd is gaan aanhangen. Het is te betreuren dat de commissie Blok dit punt niet aan nader onderzoek heeft onderworpen. Ik las dat het niet tot de opdracht van de commissie behoorde. Maar men raakt nooit aan de diepste motieven en drijfveren van mensen als men hun godsdienstige beleving niet peilt. In dit opzicht is integreren in Nederland moeilijk! De secularisatie is de heersende en alles bedervende macht geworden in Nederland. Godsdienst is tot een privé-zaak gemaakt. Ieder mag vrij een bepaalde religie aanhangen. Godsdienstige overtuigingen worden in Nederland vrijgelaten. Er is vrijheid van godsdienst en meningsuiting in Nederland. Toch overheerst in het openbare klimaat een antireligieuze stemming. Er is moed voor nodig om in het openbaar voor je godsdienstige standpunten en beleving uit te komen. In de discussies rond het rapport over het al of niet mislukte integratiebeleid komt ook regelmatig artikel 23 van de grondwet ter sprake. Dat artikel regelt de vrijheid van onderwijs. Dat artikel is in het verleden na veel strijd tot stand gekomen. Het is een artikel dat ook de vrijheid van het christelijke onderwijs waarborgt. We zien nu hoe er vanuit diverse politieke achtergronden met omtrekkende bewegingen - om de eigenlijke bedoeling nog wat te verbergen - bepaalde aanvallen op dit artikel worden gedaan. Zo probeert men de geesten rijp te maken voor een uiteindelijke afschaffing of wijziging van dit artikel in het nadeel van vrije onderwijskeuze en ten gunste van het geprezen openbaar onderwijs. Het is met zekerheid te voorzeggen dat het een illusie zal blijken om ouders te dwingen hun kinderen naar het openbare, seculiere onderwijs te sturen. Of artikel 23 het zal houden, is een vraag. De komende jaren zullen het laten zien.

Nederlandse cultuur
Wat de integratie van mensen uit andere landen en culturen in ons land betreft, is de vraag te stellen hoe en waarin men moet integreren. We hebben een samenleving. Een maatschappij is per definitie een gegeven. Het wordt heel wat lastiger om precies te zeggen wat een samenleving is. Een samenleving is gebaseerd op bepaalde afspraken die we met elkaar maken. We proberen ons aan die afspraken te houden voorzover ze niet strijdig zijn met onze diepste gevoelens. We spreken samen ook af dat we voor die gevoelens ruimte laten. We doen niet aan gewetensbinding. Toch moet de individuele vrijheid op de een of andere wijze geregeld worden. Want als iedereen gaat doen wat hij of zij wil, wordt het een chaos. Orde en discipline zijn onmisbaar om een samenleving in stand te houden en het tijdelijke welzijn van allen te bevorderen. Mensen van andere nationaliteit moeten zich onze cultuur eigen maken. De vraag is: om welke cultuur gaat het? Wat is de Nederlandse cultuur? Kort en krachtig gezegd: die bestaat niet (meer). Juist dat gegeven maakt de integratie voor buitenlanders zo moeilijk. Het is goed dat de overheid hen met zachte dwang prikkelt om zich de Nederlandse taal eigen te maken. Toch zal dat voor een aantal nog te hoog gegrepen zijn. Het is nodig dat men zich de basisprincipes van de Nederlandse maatschappij eigen maakt. Al doende leert men. Maar verder? In welke cultuur moeten christenen integreren? Nederlandse christenen voelen zich dikwijls een vreemde in allerlei cultuuruitingen die er in Nederland zijn. Wat is de cultuur van de televisie en de radio? Het hangt voor een groot deel van de zendgemachtigden af. Moeten mensen met diepe, religieuze overtuigingen gedwongen worden te integreren in een Godloze cultuur? Het is juist te waarderen dat men daartegen een diep innerlijk verzet gevoelt. Met andere woorden: laat men niet onderschatten hoe groot de kloof is tussen godsdienstig denken en de religieuze ervaring van de wereld en het eigen bestaan en de seculiere benadering hiervan. Die twee kunnen nimmer samengaan. Ze zullen altijd conflicten blijven opleveren.
Alleen maar seculiere politiek zonder ideologische overtuiging zal eindigen in een fiasco. Kardinaal Simonis zei recent, dat zonder de godsdienst de moraal verslechtert. Hij zei dit in een reactie op de schietpartij op het Terra College in Den Haag. Simonis zei dat "er iets mis is met ons allemaal". In de samenleving is iets mis met ons allemaal. De huidige samenleving is te individualistisch. Rake woorden. Ik voeg er aan toe: Hoe veranderen we dat ooit nog? Het kapitalisme met de daarbij behorende ideologie van het altijd maar moeten doorgroeien werkt ontbindend in op de gemeenschapszin. Een van de wrange vruchten is dat mensen niet meer in staat zijn tot echte gemeenschap. De liefde is verdwenen. Daarmee is het vermogen verdwenen om elkaar te aanvaarden en belangstellend samen te leven. Gevolg daarvan is de wetteloosheid. En wat daarvan het gevolg is, weet ik niet. Ik denk aan woorden als oordeel en ondergang. Doemdenken? Het heeft er de schijn van. Maar deze ontbindingsprocessen werken in de maatschappij. Met politieke correctheid kom je er niet. Die haalt je of links of rechts in en beide is even erg. Het is zelfs de vraag of de overheid in staat zal zijn zulke processen nog wat te sturen. Want ook bij de overheid draait het veel te veel om de centen. Het gaat niet echt om mensen! Het gaat ook wel om mensen, maar boven mensen uit gaat het om processen en geld en macht. We hebben weer mensen met visie en durf nodig. De wereld, de maatschappij is er om de mens en niet omgekeerd! Als je alles wat overweegt - en dat lukt al niet - dan zeg je: Het is een wonder dat er ook nog zo veel goed gaat. Dat er nog zo veel zorg en aandacht gegeven wordt door mensen aan anderen.

Gemeenschap in liefde
Hoe gaan wij als christenen om met allochtonen? Met mensen van een andere kleur, achtergrond en godsdienst? Ook in de gemeenten dringt de geest van het individualisme door. Maar de mens is als een sociaal wezen geschapen. Hij is door God aangelegd op gemeenschap. En dat is nog te weinig gezegd. Hij is door God aangelegd op gemeenschap in liefde. Dit kerngegeven moet overal en altijd uitgedragen worden. Zelfs in de politiek. Want dit gegeven schaadt nooit en nergens. Er zijn bepaalde maatregelen van de overheid die de verkilling bevorderen. Daartoe behoren de enorme bezuinigingen. Ik spreek hiermee geen politiek oordeel uit over de noodzaak van zulke bezuinigingen. Maar men moet wel oog hebben voor (onbedoelde) neveneffecten die men met andere lapmiddelen niet zal kunnen bestrijden.

Samenvattend: we leven in een boeiende tijd waarin van alles aan het broeien en gisten is. Het kan niet anders of er zullen nu hier dan daar uitslaande branden te zien zijn en ontploffingen uit de broeinesten gehoord worden. Wij bidden om wijsheid en moed voor hen, die geroepen zijn om te regeren en leiding te geven. Hun taak is bijna een onmogelijke geworden. In deze maatschappij zijn we kerk. En we hebben maar één hoofdroeping: het Evangelie van de gekruisigde en opgestane Here Jezus Christus te verkondigen. Hij is bezig terug te komen. Als je niet wist dat Hij alle macht heeft in de hemel en op de aarde, dan zou de moed je ontnomen worden. De belijders van Jezus Christus mogen altijd en overal een positief getuigenis geven en een goed woord laten horen. Want al leven ze ook in de broeinesten, ze hebben toch hun "roots" (wortels) in een ander vaderland. Het vaderland dat boven is. En daarom is ook onze integratie in het land beneden altijd maar ten dele.

J. Jonkman
(ds. J. Jonkman is predikant van de kerk te Drachten)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen