Een parallelbijbel met Herziene SV èn Nieuwe Bijbelvertaling?

Meer overeenkomsten dan verschillen
In het ochtenddeel kregen vertegenwoordigers van beide projecten gelegenheid uiteen te zetten wat dat inhoudt: het opnieuw vertalen van de Bijbel (de Nieuwe Bijbelvertaling: NBV) en het herzien van een bestaande vertaling (de Herziene Statenvertaling: HSV). Natuurlijk kwamen daarbij allerlei verschillen aan het licht, maar één van de verrassingen van deze dag was dat er juist veel overeenkomsten te zien zijn. Bij beiden gaat het om de verstaanbaarheid van de Bijbel. De Bijbel speelt immers een zeer grote rol in het leven van gelovigen en is een onmisbaar middel in de geloofsoverdracht tussen de generaties. Ds. Van Vreeswijk (voorzitter van de stichting Herziening Statenvertaling) kreeg weliswaar van de Gereformeerde Gemeenten te horen dat er in hun achterban geen behoefte was aan een 'hertaling' - hij dacht daar zelf heel anders over.
Is er aan de behoudende zijde dus nog wel discussie over de noodzaak van een meer eigentijdse Nederlandse tekst, die discussie lijkt afwezig aan de meer vooruitstrevende zijde. Het is duidelijk dat de vertaling van 1951 (de 'nieuwe vertaling') zijn beste tijd gehad heeft. De Nederlandse taal is in de afgelopen vijftig jaar vrij sterk veranderd en dat moet verwerkt worden in de bijbelteksten die worden gelezen in de kerk en thuis. Hóe een nieuwe vertaling er vervolgens moet uitzien, is weer een andere vraag. Bij de Nieuwe Bijbelvertaling is, zo maakten de 'meelezende' Chr. Ger. predikant Steenbergen en de vertaalster dr. De Lang duidelijk, gekozen voor de benadering 'brontekstgetrouw en doeltaalgericht'. Dat wil zeggen: enerzijds moet de vertaling getrouw zijn aan de oorspronkelijke (Hebreeuwse en Griekse) tekst. De vertaling moet dus geen parafrase worden (zoals Het Boek), maar de tekst nauwgezet volgen. Anderzijds moet de vertaling toch goed leesbaar zijn: gericht op de doeltaal, het hedendaags Nederlands.
Hoewel bij de herziening van de SV alleen sprake is van een brontekstgetrouwe benadering, viel in de voorbeelden van ds. Van Vreeswijk op, dat men wel degelijk veel oog heeft voor de doeltaal. Zo heel verschillend klinken de resultaten van de NBV en HSV eigenlijk niet! Het is zelfs de vraag of degenen die het initiatief van de HSV hebben gesteund, zich hebben gerealiseerd dat zo'n herziening soms dichtbij opnieuw vertalen komt.

Concordant vertalen of niet?
Tijdens de discussie 's middags werd duidelijk dat een vertaling die zeer dicht bij de brontaal blijft, voor de meeste lezers niet bruikbaar is. De taalkenmerken van die talen zijn zó anders dan die van het Nederlands, dat er vaak iets onbegrijpelijks zou komen te staan. 'Letterlijk vertalen' is dus een wat misleidende term: zowel de HSV als de NBV blijven zo dicht mogelijk bij de brontekst, maar de één geeft wat meer gewicht aan de leesbaarheid voor hedendaagse mensen dan de andere. En dan is het nog maar de vraag of het 'concordant' vertalen (een Hebreeuws of Grieks woord altijd met hetzelfde Nederlandse woord vertalen) letterlijker is dan de benadering van de NBV, die zoekt naar het beste woord in een bepaalde context. Mw. De Lang gaf als voorbeeld het Griekse woord voor vlees. Je kunt er voor kiezen om dat woord in alle teksten als vlees te vertalen. Maar dat levert een vertaling op die eigenlijk heel on-Nederlands is. Alleen met uitleg zijn die teksten dan te begrijpen. De NBV kiest ervoor geen onnodige obstakels in de tekst te laten staan. Als er een goede Nederlandse vertaling mogelijk is zonder uitleg, dan heeft dat de voorkeur. Zo wordt "om de zwakheid van uw vlees" (NBG '51): "omdat het anders uw begrip te boven gaat". En "zal geen vlees gerechtvaardigd worden": "niemand wordt als rechtvaardige aangenomen". Dat wil overigens niet zeggen dat er altijd voor een direct te begrijpen woord is gekozen. Zo is bewust het woord 'zonde' gehandhaafd (en dat nog wel op aandrang van een onkerkelijke neerlandicus). De niet-concordante vertaalmethode heeft echter als nadeel dat het moeilijk kan worden om met een concordantie te zoeken naar bijbelplaatsen waar hetzelfde oorspronkelijke woord wordt gebruikt. Voor een meer diepgravende bijbelstudie werd de deelnemers aan de conferentie daarom aanbevolen om naast de NBV ook een concordante vertaling te gebruiken.
Maar de verschillen tussen de HSV en de NBV zitten niet alleen in het al of niet concordant vertalen. Zo worden er verschillende uitgaven van de grondtekst gebruikt. Verder maakt het taalgebruik van de HSV vooral een 'verheven' indruk, terwijl die van de NBV per bijbelboek nogal verschilt (eenvoudig of moeilijk, zakelijk of poëtisch), afhankelijk van de originele tekst. En natuurlijk is er nog de kwestie van de Godsnaam: HEERE of HEER - maar dat kon, aldus drs. Steenbergen, geen principieel punt zijn.

Geen synode-uitspraak maar zelf bezinnen
Tijdens de conferentie werd ervoor gepleit om het gebruik van een bijbelvertaling over te laten aan de vrijheid van de kerken. Kerkenraden kunnen heel goed zelf het antwoord geven op de vraag: wat lezen we in onze kerkdienst - blijft het de SV of de NBG '51, of wordt het de Herziene Statenvertaling of de Nieuwe Bijbelvertaling (of allebei)? Voor de bezinning op deze vraag kan wat geboden werd op deze conferentie heel nuttig zijn. De leden van de RCGS krijgen de complete inleidingen en voorbeelden in een brochure toegestuurd, maar ook andere belangstellenden kunnen deze brochure aanvragen. Bel of mail naar ondergetekende: 0317 414161 / baldieleman@solcon.nl.

Dick Bal (voorzitter RCGS)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen