Tussen 'Old' en 'Free': De 'Free Reformed Churches of North America' (1)
Op 29 en 30 september van dit jaar werd in een van de vergaderruimten van het gebouw van de Vrije Universiteit te Amsterdam de conferentie 'Klonten in de smeltkroes' (Morsels in the Melting Pot) gehouden. De vraag die op deze conferentie centraal stond, was de volgende: in hoeverre hebben kleinere gemeenschappen van Hollandse immigranten in Amerika door hun godsdienstige overtuiging hun eigen (Hollandse) identiteit bewaard en in hoeverre hebben zij zich aangepast aan hun nieuwe omgeving. Het ligt voor de hand dat in dat verband ook gesproken werd over de kleinere immigrantenkerken van Nederlandse oorsprong. Ondergetekende was gevraagd iets te zeggen over onze zusterkerken, de Free Reformed Churches of North America. Deze korte artikelenreeks is een bewerking van de lezing die hierover tijdens de conferentie is gehouden. In deze eerste aflevering schetsen we het begin van de geschiedenis van deze kerken.
In wezen zijn de Free Reformed Churches of North America ontstaan uit de emigratiegolf die in het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw vanuit Nederland naar Noord Amerika stroomde, met name naar Canada. Toch liggen de vroegste wortels van deze kerken iets eerder in de geschiedenis.
Voorgeschiedenis
Om die wortels in het vizier te krijgen, moeten we beginnen bij de geschiedenis van twee gemeenten die oorspronkelijk behoorden tot het verband van de Gereformeerde Gemeenten, namelijk de gemeenten van Passaic (New Jersey - USA) en de gemeente van Grand Rapids (Michigan - USA). In de gemeente van Passaic stond omstreeks 1920 de uit Nederland afkomstige ds. C. Densel. Rondom deze predikant ontstonden moeilijkheden. Het gevolg was dat de gemeente - met haar predikant - in 1921 het verband met de Gereformeerde Gemeenten verbrak en zich voortzette als Vrije Gereformeerde Gemeente (Free Reformed Church). Vele jaren later is deze gemeente als de gemeente van Clifton (New jersey) toegetreden tot het verband van de Free Reformed Churches of North America.
In 1922 was er een groep leden in de Gereformeerde Gemeente te Grand Rapids die op zondag Engelse kerkdiensten wilde beleggen. Zij stichtten een afzonderlijke gemeente die gediend werd door de lerend ouderling James Wielhouwer. Rond deze broeder ontstonden moeilijkheden, omdat hij volgens sommigen het aanbod van genade te ruim bracht. Zodoende verbrak hij in 1926 het verband met de Gereformeerde Gemeenten en vormde samen met een aantal gezinnen een Vrije Gereformeerde Gemeente (Free Reformed Church).
In 1943 maakte opnieuw een groep leden zich los uit de Gereformeerde Gemeente te Grand Rapids en stichtte een vrije gemeente. Deze gemeente werd in 1944 geïnstitueerd als de Rehoboth Reformed Church te Grand Rapids. In datzelfde jaar nog vonden besprekingen plaats tussen de Free Reformed Church te Grand Rapids en de Rehoboth Reformed Church. Het gevolg daarvan was dat beide gemeenten zich verenigden. Ds. B. Densel te Passaic - zoon van de eerder genoemde ds. C. Densel - had de leiding van de vergadering waarop deze vereniging haar beslag kreeg. De nieuwe gemeente noemde zich: Rehoboth Reformed Church te Grand Rapids.
Contacten met de Christelijke Gereformeerde Kerken
Kort na de tweede wereldoorlog bezochten o.a. de christelijke gereformeerde predikanten G.W. Alberts te Vlaardingen en C. Smits te Driebergen de Rehoboth Reformed Church en gingen voor in de diensten. Er groeide een geestelijke herkenning en er ontstond een wederzijdse band. Dat was voor de kerkenraad mede aanleiding om zich te richten tot de 'Deputaten voor correspondentie met andere kerken' van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland met het verzoek correspondentie aan te gaan. In 1947 willigde de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland dit verzoek in. Het jaar daar op nam de christelijke gereformeerde ds. G.A. Zijderveld het beroep aan naar de Rehoboth Reformed Church. Omstreeks deze tijd werd de naam van de gemeente veranderd in: Old Christian Reformed Church te Grand Rapids.
De emigratiegolf
In deze periode kwam ook de grote emigratiegolf van Nederlanders naar Canada op gang. De kerkenraad van de Old Christian Reformed Church zag het als zijn roeping 'stations' te stichten onder de Nederlandse immigranten die aankwamen in Zuid-Ontario (Canada). Met 'stations' worden 'preekstations' bedoeld: plaatsen waar een preek gelezen werd, of- als er een dominee was - deze voorging in de dienst. Veel van deze stations zijn later uitgegroeid tot gemeenten. Een van de eerste 'stations' was Dundas in Ontario. De lerend ouderling J. Hamstra, die met zijn gezin uit Veenwouden was geëmigreerd, werd er voorganger.
Bovendien schreef de kerkenraad van de Rehoboth Reformed Church te Grand Rapids christelijke gereformeerde kerkenraden in Nederland aan om de attestaties van alle emigranten naar de kerkenraad van de Old Christian Reformed Church te zenden.
Deputaten Emigratie van de Christelijke Gereformeerde Kerken besloten in 1948 echter anders. Zij adviseerden de emigranten naar Noord-Amerika aansluiting te zoeken bij een plaatselijke kerk die trouw is aan Schrift en belijdenis. In de praktijk betekende dit dat een deel van de emigranten zich aansloot bij de al veel langer bestaande Christian Reformed Church of North America. Bij dit besluit speelde een rol dat uit Canada berichten kwamen dat een aantal christelijke gereformeerde emigranten zich in de Christian Reformed Church goed thuisvoelde. Alleen immigranten die terecht kwamen in de buurt van de Rehoboth Reformed Church te Grand Rapids werd door deputaten aangeraden zich aan te sluiten bij deze gemeente. Bovendien gaven deputaten de synode het advies (nog) geen correspondentie aan te gaan met de 'stations' die door de Rehoboth Reformed Church in Zuid-Ontario waren gesticht. De synode nam dit advies over. Het hoeft weinig betoog dat deze beslissing in de Old Christian Reformed Church de nodige verwarring veroorzaakte.
In 1950 maakten de christelijke gereformeerde predikant J. Tamminga uit Enschede en ouderling J. ten Hove een reis langs groepen immigranten die van christelijke gereformeerden huize waren. Velen van hen bleken zich toch niet te kunnen vinden in de Christian Reformed Church en misten de christelijke gereformeerde prediking. In deze tijd werden daarom in Zuid-Ontario nieuwe emigranten-gemeenten gesticht die aanvankelijk tot het verband van de Old Christian Reformed Church behoorden. Ds. Tamminga nam in 1951 het beroep aan van de gemeente van Chatham, Ontario.
'Old' en 'Free'
Enkele jaren later, om precies te zijn in 1953, ontstond een breuk tussen de gemeenten van Grand Rapids (Michigan), Artesia (Californie) en Dundas (Ontario) enerzijds en de overige pas-gestichte immigranten-gemeenten in Zuid-Ontario anderzijds. De eerstgenoemde groep noemde zich de Old Christian Reformed Church en de tweede groep de Free Christian Reformed Church. De redenen voor deze scheuring waren complex. In elk geval hebben hierbij ook persoonlijke motieven een rol gespeeld. Daarnaast is van belang dat de Old Christian Reformed Church voor een belangrijk deel uit immigranten bestond die van oorsprong niet christelijk gereformeerd waren en in geestelijk opzicht nogal wat verwantschap hadden met de Gereformeerde Gemeenten. Bij de Free Christian Reformed Church lagen de accenten enigszins anders: velen waren hier van christelijke gereformeerden huize en wilden kerkelijk en geestelijk die lijn ook vasthouden. In de jaren na de scheuring werden verschillende pogingen in het werk gesteld om de breuk te helen. Ook op verschillende synoden van de Christelijke Gereformeerde Kerken werd erop aangedrongen dat de Old Christian Reformed Church en de Free Christian Reformed Church naar eenheid zouden zoeken.
Een en ander leidde ertoe dat de beide kerken zich in 1961 verenigden. Aanvankelijk droegen zij nog twee namen: in de Verenigde Staten noemden zij zich de Old Christian Reformed Church of America, terwijl zij in Canada de Free Christian Reformed Church of Canada heetten. Aan deze situatie kwam in 1974 een einde. Toen besloot de synode dat de kerken voortaan als enige naam zouden dragen: Free Reformed Church(es) of North America.
A. Baars
(dr. A. Baars, universitair hoofddocent aan de TUA, was van 1981-1988 predikant van de Free Reformed Church te Dundas (Ont.), Canada)
** CORRECTIE EN/OF WIJZIGINGEN (05/11/2010)
Het onderschrift bij de groepsfoto gaf ten onrechte aan dat het ging om synodeleden. Het betrof een foto van de dienstdoende en emeritipredikanten in de FRCNA
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 29 oktober 2004
De Wekker | 16 Pagina's