Last en macht

Vergadering van kerken
Dat kerkelijke vergaderingen van kerken zijn, lijkt zo vanzelfsprekend dat men er nauwelijks een artikel aan kan wijden. Toch is het goed om naar de formulering in onze kerkorde te kijken. Die is als volgt: “Zij die naar de meerdere vergaderingen worden afgevaardigd, behoren hun geloofsbrieven en instructies, ondertekend door hen die ze hebben afgevaardigd, mede te brengen. Alleen dezen hebben stemrecht, behalve in aangelegenheden die hun personen of kerken in het bijzonder betreffen, opdat ze geen rechter zijn in eigen zaken. Wanneer een kerkenraad niet in staat is twee ouderlingen naar een classisvergadering af te vaardigen, kan een diaken worden afgevaardigd, die ter vergadering keurstem ontvangt”. De laatste zin is aan het artikel toegevoegd. Zij formuleert een gebruik dat sinds lang in de kerken gehanteerd werd. Een diaken krijgt ter vergadering een keurstem, wanneer een zendende kerkenraad niet in staat is om twee ouderlingen, of een predikant en een ouderling af te vaardigen. Ik laat deze kwestie nu rusten, omdat ze samenhangt met de plaats van de diakenen op de meerdere vergaderingen. Daarover wordt in de kerken gesproken. Mijn indruk is dat de kwestie nog niet geheel en al terdege geregeld is. Vandaar dat er we er nu niet verder op ingaan. Het principe dat in het oorspronkelijke artikel ook vrijwel gelijkluidend werd geformuleerd, betreft de samenstelling en de bevoegdheid van de kerkelijke vergaderingen. Principieel gezien zijn deze zogenaamde meerdere vergaderingen niets anders dan bijeenkomsten van de kerken. Daarop moet de nadruk vallen. Vrijwel altijd zijn de kerken vertegenwoordigd door ambtsdragers. Maar dat betekent nog niet dat dit gegeven die bijeenkomst tot een ambtsdragersconferentie maakt. De ambten zijn werkelijk tegenwoordig, maar het gezag van de vergadering berust niet op het gezag van het ambt als zodanig. Dit laatste moet wel functioneren, en ook goed functioneren, maar het is niet constituerend voor die vergadering zelf. Het zijn de kerken die daar bijeenkomen, in de vertegenwoordiging door ambtsdragers.

Credentiebrieven
De geloofsbrieven, soms ook wel lastbrieven genoemd, worden aan de afgevaardigden meegegeven en ter vergadering nagezien. Dat dit geen formaliteit is moet duidelijk genoeg zijn. F.L. Rutgers, een man van gezag op het gebied van het kerkrecht, zei daarvan op zijn colleges indertijd, dat het de kracht van de vergadering zelf vormt. De vergadering is geen bijeenkomst van kerkbestuurders, maar van kerken zelf. De afgevaardigden representeren de kerken en daarom is een geloofsbrief nodig. In deze gedeputeerden zijn de kerken zelf aanwezig. De vergadering bestaat uit mensen, die “last en macht hebben om met de vergadering op Gods Woord gegronde besluiten te nemen”. De lastbrief houdt niet in dat deze afgevaardigden de opdracht krijgen om te stemmen, zoals de kerkenraad wil. De vergadering bestaat weliswaar uit zendende kerken. Maar zij is, zo lang zij bijeenkomt een zelfstandig optredend lichaam. Daar gaat het dus anders dan in de politieke bijeenkomsten, waar afgevaardigden de opdracht kregen om in een bepaalde kwestie een bepaald standpunt in te nemen. Men kreeg en krijgt dan een voorschrift tot stemmen. Wanneer dit in de kerken het geval zou zijn, blokkeerde men het werk van de Heilige Geest. Men zou, als het erop aankwam niet eens hoeven te vergaderen, maar terstond aan het begin de stemmen kunnen tellen en dan constateren wat het besluit zou moeten zijn. Neen, men neemt met de vergadering besluiten. De discussie is daardoor verlevendigd. Zij is niet verlamd. Zij wil in het gesprek der broeders bij het licht van Gods Woord, luisterend en gehoorzamend aan de leiding van de Heilige Geest, de kerken dienen.

Bij voorbaat
Wanneer we de stukken lezen die in het begin van het gereformeerde kerkelijke leven in ons land spraken over geloofsbrieven, kunnen we in ieder geval inzicht krijgen in de opvatting die bij deze vaderen over de geloofsbrieven werd gevonden. Men vindt ze bijeen in de uitgave van de Acta van de Nederlandse synoden van de zestiende eeuw, verzorgd door F.L. Rutgers. Er heerst vrijwel overeenstemming over de betekenis van de geloofsbrieven. De zendende instantie gaf te kennen dat men de broeders vertrouwde. Bij voorbaat werd reeds uitgesproken dat men hen zond en aanbeval, om als gemachtigden in alles te handelen, en bij voorbaat spraken zij ook uit dat men tevreden zou zijn en zou bewilligen in alles wat naar Gods Woord werd besloten (classis Alkmaar). In de classis Hoorn bevatte de lastbrief een passage, die ik nu in een hertaalde vorm verkort weergeef: “Wij begeren daarom dat men deze getrouwe medebroeders als zodanig zal aanvaarden en beschouwen. Want wij zullen met op eerder genoemde voorwaarden ons confirmeren en ook bewilligen in alles wat gedaan en gelaten zal worden, alsof wijzelf in eigen persoon aanwezig waren en zo besloten en overeengekomen waren, en zonder tegenspraak ons daaraan houden”. Bijzonder sterk was de inhoud van de geloofsbrief, die de afgevaardigden van Edam meekregen. Hun gedeputeerden krijgen de opdracht om met de mensen op de synode in Dordrecht (1578) eendrachtig naar Gods Woord over alles te handelen en te besluiten, wat tot de hoogste eer van God, tot opbouwing, vrede en eendracht van de kerk nodig en stichtelijk geacht zal worden. Ook nu zegt de kerkenraad, dat men deze afgevaardigden zal beschouwen als hun vertegenwoordigers, alsof zij in eigen persoon aanwezig waren, “approberende en acquiescerende en ratificerende… zonder enige contradictie”. We herkennen de woorden en begrippen, die ook vandaag nog gebruikt worden: approbatie van de besluiten. Instemmen met de besluiten en deze ratificerend. Opmerkelijk, deze manier van spreken bij voorbaat. Men vertrouwde de broeders, en men vertrouwde de vergadering als een bijeenkomst van broeders, die samen kwamen rond het Woord, om in de onderlinge discussie zich te voegen onder het bewind van de Geest. Kerkelijke vergaderingen onder de heerschappij van Christus? Ja, maar dan onder de leiding van de Geest, die de broederlijke standpuntbepaling gebruikt om de kerk op te bouwen. Te hoog gegrepen? Zullen we daarom maar prijsgeven en tegemoet komen aan een heersende trend naar democratie, die leeft van partijen?

W. van 't Spijker
(Prof. dr. W. van ’t Spijker is emeritushoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht van de TUA in Apeldoorn.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen