Geloof is in, kerk is uit

Cijfers
Uit het gehouden onderzoek blijkt dat 75 procent van alle Limburgers zichzelf ‘gelovig’ noemt. In 1989 ging 51 procent meer dan eenmaal per maand naar de (meestal rooms-katholieke) kerk, nu is dat een schamele 19 procent. De meesten komen alleen nog in de kerk bij speciale gelegenheden en 11 procent komt er helemaal niet meer. De meerderheid hecht weinig tot geen waarde aan het instituut kerk.
Je moet met de interpretatie van dit soort onderzoeken en de daaruit voortkomende cijfers voorzichtig zijn. Bisschop Wiertz van Roermond reageerde in eerste instantie dan ook op een voor de hand liggende wijze. Geloof en kerk drijven niet op de uitkomsten van enquêtes, maar op een overtuigde band van gelovigen met Christus. Maar tegelijk is het ook weer niet zonder belang te weten hoe mensen uit verschillende generaties geloven en hoe ze aankijken tegen de kerk en tegen wat de kerk verkondigt.

Geloof en gevoel
Een van de thema’s waarmee we in alle kerken en groeperingen te maken hebben, is het thema geloof en gevoel. Daarmee direct verbonden is het thema geloof, gevoel, kerk. We zien - ongenuanceerd gezegd - tegen de kerk aan vanuit onze beleving en gevoelens. Ons lidmaatschap van de plaatselijke kerk rust meer op traditie en gevoelens dan op een geloofsvisie. Je merkt dat jongeren met deze vragen zitten. Wat is het eigene van ‘onze’ gemeente vergeleken met andere kerken en groeperingen in onze omgeving? Waarom zouden wij het als kerk alleen bij het rechte eind hebben? Hebben ze in die andere kerken en groepen dan geen Bijbel of hebben ze daar een andere Bijbel? En voorzover die kerken op de een of andere manier gereformeerd heten, waarin is hun gereformeerd zijn dan anders dan bij ons? Het blijkt zo vaak dat wanneer we elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek raken, de overeenkomsten en de herkenning veel groter en sterker zijn dan de verschillen. Uiteraard hangt hierbij veel af van plaatselijke situaties. Maar velen doen de ervaring op dat de waarheid van het Woord van God niet halt houdt bij de grenzen van de eigen gemeente. En dat doet een oecumenische drang op gang komen.
Toch is de kerk allereerst een zaak van geloof. Wij belijden: Ik geloof een heilige, algemene, christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen. De kerk is voorwerp van geloof. De drie woorden geloof, kerk, gevoel horen bij elkaar. Maar het gevoel hoort in dit rijtje op de derde plaats te staan. Daarmee is aan het gevoel wel degelijk een plaats gegeven. Het is immers onmogelijk om te geloven zonder gevoel. Het geloof hangt op geen enkele wijze van onze gevoelens af. Het geloof en de zekerheid, die het geloof schenkt, rust niet in onze gevoelens. Het geloof roept wel de beleving op. Vroeger spraken we meer over bevinding. Dat woord is bruikbaar, maar kan misverstanden oproepen. Maar als we blijven spreken over de bevinding van het geloof, is het woord bruikbaar.
Toch rust de zekerheid van het geloof alleen maar in de beloften van God. Wie bouwt op eigen bevindingen, al of niet in een door mensen ontworpen systeem geperst, bouwt op te weinig. We hebben onze reiniging en zaligheid buiten onszelf te zoeken in Jezus Christus en Zijn volbrachte werk. Al de beloften van het heilig Evangelie zijn als het ware gevuld met Zijn kostbaar bloed. Door de omgang met het Woord werkt de Heilige Geest het geloof in onze harten en geeft Hij er ook de beleving en de gevoelens bij. Maar die gevoelens zijn zeer uiteenlopend al horen ze alle bij de beleving die de Geest geeft door het geloof. Het kan gaan om intense blijdschap, gevoelens van liefde, ervaring van kracht, het zich in de ruime gesteld weten. Dus: de blijmakende kant van het geloof. Maar ook gevoelens als verslagenheid, verootmoediging voor God, berouw, het zich klein weten voor God en afhankelijk van Hem, horen er bij. Het is niet voor niets dat we spreken over ellende, verlossing en dankbaarheid. De ellende hoort er wezenlijk bij en is in dit leven nooit een gepasseerd station. De ellende dient dan ook een blijvende plaats te hebben in de prediking van het Evangelie.

Prediking en geloof
Prediking en geloof horen bij elkaar. Dat is een reformatorisch uitgangspunt omdat het een bijbels uitgangspunt is. De prediking staat in het algemeen gesproken onder druk. Er is niet zoveel prediking meer die de hele gemeente meeneemt in het krachtenveld van het Woord. Prediking, die de gemeente diep onder de indruk brengt van de rijkdom van het Evangelie. Ik zeg niet dat er geen rechte prediking meer is. Maar ook de rechte prediking kan toch halverwege of driekwart blijven steken. Het versnipperde leven raakt ook het leven van predikanten. Bijbelteksten gaan niet zomaar voor je open. Het innerlijk tot rust komen en het mediteren vraagt tijd. Tijd waarin je voor je gevoel niets doet en waarvan je ook nog wel eens gaat denken dat je zulke dingen in je zogenaamde vrije tijd moet doen. Terwijl het met name voor predikanten heel wezenlijk is om veel tijd te besteden aan deze omgang met het Woord om zo steeds verder onderwezen te worden in de rijkdommen van het Woord. Want wat je voor jezelf niet gevonden en in eerste instantie beleefd hebt, kun je aan anderen ook niet doorgeven. Een gemeente merkt het aan de dominee of hij zelf door een tekst is heengegaan door de verlichting met de Heilige Geest.
Met andere woorden: het voorbereiden van de preken vergt veel tijd. Wil een kerkenraad dat zijn predikant twee preken per week levert, dan moet hij hem daarvoor ruim de tijd geven. Ik blijf erbij dat het zonder meer te veel gevraagd is om een dominee elke week twee nieuwe en goede preken te laten leveren als hij ook nog het volledige pakket van al het andere werk in de gemeente moet doen. Dat is eenvoudig niet te doen, hoe vroom we het ook onder woorden brengen.

Het dogma
En dan nog iets. Geloof is in, kerk is uit. Dat klinkt wel goed maar is het uiteraard niet. Want de vraag mag gesteld worden: over wat voor geloof hebben we het? Is het werkelijk het zaligmakende geloof in de Here Jezus Christus? De inhoud van dat geloof is te omschrijven. Er zijn geloofsondersteunende dogma’s! Een dogma verwoordt wat de Schrift zegt. Nu leven wij niet van de dogma’s, maar we moeten ook niet doen alsof dogma een verwerpelijk en niet interessant woord is. Reeds vele jaren ben ik de mening toegedaan dat iemand, die het niet zo ziet zitten met de dogma’s van de kerk der eeuwen, daarvoor in de plaats met nieuwe, eigen dogma’s komt. Dat wordt meestal heftig ontkend maar het is met de stukken aan te tonen. Het geloof heeft de stevigheid van het bijbelse dogma, van de bijbelse leer, nodig. Op een gevoelige, moderne en aansprekende wijze over bepaalde zaken uit de Bijbel spreken is geen enkele garantie dat je het dan ook hebt over wat de Bijbel zegt. We worden allemaal geroepen om tot op zekere hoogte modern en eigentijds te spreken en te preken. Dat kan ook, zonder verlies van bijbelse inhoud. Kunnen we dat voor onszelf niet zo goed - want niet iedere predikant kan alles - blijf dan maar in wat meer traditionele bewoordingen spreken want ook in die bewoordingen kan de Schrift op rijke wijze opengaan.
Wij moeten in de Christelijke Gereformeerde, Nederlands Gereformeerde en Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt er ernstig voor waken dat we niet aan bijbelse inhoud verliezen. Een krachtige prediking van alle drie ‘stukken’ - ellende, verlossing en dankbaarheid - is in elke gereformeerde kerk onmisbaar. Daarin moeten we elkaar vinden en herkennen. Daarbij moeten we elkaar helpen en dienen. Een stevige bijbelse leer, in de levende traditie van de reformatie, zal de kerken bouwen en zal de mensen bij de kerk houden en ze zelfs naar de kerk doen terugkomen. Dat zal niet zomaar direct gaan, want er moeten gevoelslagen en gevoelige lagen in een mens worden doorboord, maar bijbelse stevigheid duurt het langst. Laat de erfenis van een man als prof. dr. J. van Genderen krachtig onder ons blijven doorwerken.

Christus en Zijn gemeente
Als het er echt op aankomt, als een mens staat voor de poort van de eigen dood en dus voor de poort van de eeuwigheid, is er maar één Naam, Die standhoudt: de Naam van onze Here Jezus Christus. Wie in Hem gelooft, zoekt ook Zijn lichaam, Zijn concrete gemeente, op! En die zet zich in voor die gemeente. En dat doen we omdat we navolgers van Hem willen zijn, Die Zich voor Zijn gemeente heeft overgegeven. Aan onze gevoelens moet recht worden gedaan, maar niet in de eerste plaats. Aan het Woord moet recht worden gedaan en waar dat gebeurt, daar voltrekt zich de rijke beleving dat ook aan mijn gevoelens recht wordt gedaan. Want de Heilige Geest wil een krachtige beleving geven van de rijkdommen van het geloof in de Here Jezus Christus.
Geloof is in, kerk is uit.
Maar de vraag blijft: over wat voor geloof hebben we het en welke kerk bedoelen we?

J. Jonkman
(ds. J. Jonkman is predikant van Drachten)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen