Het hart kent zijn eigen droefheid

Bijbelvaste lezers herkennen in de titel van dit artikel de tekst uit Spreuken 14: 10. In de Nieuwe Bijbel Vertaling staat: ‘Alleen je eigen hart kent je diepste verdriet, in je vreugde kan een ander niet delen’. (Statenvertaling: ‘Het hart kent zijn eigen bittere droefheid; en een vreemde zal zich met deszelfs blijdschap niet vermengen’). Hier wordt met zoveel woorden gezegd dat in het hart van een mens iets leeft wat voor een ander niet toegankelijk is. Het is nodig om dit gegeven op het spoor te komen en een plaats te geven in de omgang met onze medemensen. Het geheim van het hart dient gerespecteerd te worden. Het mag niet worden weggepraat en door een ander worden weggeduwd. Dit wil niet zeggen dat we alles maar moeten overnemen wat een ander aan gevoelens uit. Het beleven van de basisemoties van het leven is voor ieder mens min of meer hetzelfde. Zou dat niet het geval zijn dan was het delen van ervaringen en gevoelens met elkaar niet mogelijk. Een goed gesprek zou tot de onmogelijkheden behoren. Gelukkig is dat niet zo. Het geheim van een goed gesprek is immers dat we de dingen van ons hart werkelijk kunnen delen. Dat is overigens een kwetsbaar gebeuren. Een goed gesprek kun je niet zomaar organiseren. Het moet de mensen die elkaar ontmoeten, gegeven worden. Om het geschenk van een goed gesprek mag en moet vooraf gebeden worden.

Begrip
Wij proberen bij teleurgestelde mensen een opening te maken naar begrip door een ander. Het is niet waar dat een ander helemaal niet in staat is om ons in bijzondere, meestal moeilijke omstandigheden te begrijpen. Want als dat zo is, kan alle hulpverlening wel inpakken. Wat voor zin heeft het pastorale bezoek en gesprek dan? We delen immers in het leven heel veel gemeenschappelijks. Dat geldt van de blijde dingen; het geldt ook van droevige, spannende, zorgelijke gebeurtenissen. God heeft ons het vermogen gegeven om ons in te leven in elkaars situaties. Om te kunnen meeleven met elkaar. Dat is juist de kracht van de liefde. Of we daar genoeg gebruik van maken is een andere vraag. Of we voldoende geduld kunnen opbrengen om naar de ander te luisteren, is een vraag die gesteld mag worden. We zijn immers mensen van de korte momenten geworden; mensen met een zekere vluchtigheid. We openen zelf ons hart niet zo gemakkelijk voor een ander en we kunnen ervoor terugschrikken dat een ander het hart voor ons opent. Wat krijgen we dan te horen? Hoe moet ik daarmee omgaan? Kan ik dat wel aan?

Aan een grens gebonden
Het begrijpen van elkaar is aan een grens gebonden. Dat moeten we eerlijk erkennen. Het geldt zelfs van de meest intieme relaties: ook in die relaties is het begrijpen van elkaar aan grenzen gebonden ondanks de rijke momenten waarin twee mensenharten door de liefde één hart worden. Maar die rijke momenten moeten wel iedere keer nieuw gewonnen worden! Daar is tijd en aandacht voor nodig. Daar zijn gesprekken voor nodig. Er is de zegen, de heilzame uitwerking van een goed gesprek, waarin de harten voor elkaar opengaan. Dat kan niet zonder de teerheid en de zuiverheid van de liefde.
Er is inderdaad het onbegrepen hart. Het eenzame hart. Ik zeg dit niet vanuit een bepaalde zieligheid of om mensen te stijven in hun spreken over het niet begrepen worden door anderen. De Bijbel zegt het zelf! Het hart kent zijn eigen droefheid, en in zijn vreugde kan een vreemde zich niet mengen. We moeten de waarheid van deze woorden op het spoor komen. Die kan ons helpen in het christelijk omgaan met elkaar; om elkaar in onze eigenheid te aanvaarden. Zo voorkomen we dat we de ander en zijn of haar gevoelens gaan afmeten aan onze gevoelens. Dat we de ander in het beleven van wat hij of zij meemaakt beoordelen vanuit hoe wij zelf op het leven reageren.

Spanning
We gevoelen de spanning tussen de werkelijkheidszin die uit de aangehaalde tekst uit Spreuken spreekt en de behoefte die ieder mens gevoelt en diep in zich heeft. De werkelijkheidszin is deze: ten diepste is de mens alleen met zijn of haar gevoelens. Niet alle gevoelens zijn zo maar deelbaar. Ieder hart kent zijn eigen diepten, zijn eigen geheim. We hebben het eigen geheim van ieder hart in de liefde te respecteren en te aanvaarden. Het is eis van liefde om daar met wijsheid en voorzichtigheid mee om te gaan.
Maar tegelijk is er altijd de behoefte van het hart aan contact, aan begrepen en erkend te worden; ja de behoefte om in liefde gekend te worden.
Deze spanning lossen we nooit helemaal op, zelfs niet met de beste methoden. Er bestaat geen psychologie, die deze spanning kan oplossen. Het komt er op neer, dat wij in de loop van de jaren groeien in een liefdevolle en respectvolle houding ten opzichte van elkaar; om door de liefde aan te voelen waar het op aankomt en toe te nemen in alle fijngevoeligheid en onderscheidingsvermogen. Door de liefde kun je elkaars geheim van het hart respecteren. Dan wil je de ander niet dwingen, niet overweldigen, als het ware niet geestelijk verkrachten.
Vooral jongeren zijn vaak nogal snel in het geven van een oordeel over anderen. Het is goed om ook in de jonge jaren te bedenken dat je met je snelle oordeel er helemaal naast kunt zitten. Wat ik niet begrijp of niet kan plaatsen wil nog niet zeggen dat het daarom niet bestaat.

Geloofsbeleving
In het verkeer tussen mensen geldt, zeker als het gaat om diepere emoties, de onmogelijkheid van het volledig deelhebben aan de meest innerlijke belevingen van de medemens. Daarom zullen we elkaar juist ook in de diepste beleving van het geloof respecteren. Een zekere afstand bewaren tot elkaars diepste belevingen. We kunnen er wel over praten. We kunnen elkaar wel tot steun zijn. Maar ik mag nooit eisen dat de ander de dingen precies zo moet ondergaan en beleven als ik het doe. De Heilige Geest werkt eenzelfde geloof in de harten, maar daarom blijft de beleving, de bevinding van het geloof, wel gebonden aan ons eigen hart, onze eigen persoon met de door ons verwerkte levenservaringen.

Praktische uitwerking naar twee kanten
Het hart kent zijn eigen droefheid. En zelfs in zijn vreugde kan een vreemde zich niet mengen. De geldigheid van deze woorden werkt zich praktisch naar twee kanten uit. Aan de ene kant bewaren ze ons voor overspannen verwachtingen wat het begrip, meeleven en solidariteit van medemensen betreft. Er is begrip, er is meeleven, er is solidariteit. En wie die mogen ervaren, beleven er steun en geluk aan. En het spoort ons aan om zelf begrip te tonen en te proberen vormen van solidariteit en meeleven te geven aan anderen in onze omgeving, die het nodig hebben. Maar laten we in nuchterheid beseffen hoe kwetsbaar en broos zulke gevoelens van verwantschap en verbondenheid zijn. Niemand ontkomt in dit leven aan momenten, waarin je helemaal op jezelf wordt teruggeworpen. Dat komt zelfs voor in verder goede huwelijken. Ook jongeren kennen deze vormen van eenzaamheid. Ze raken aan wat we noemen de bestaanseenzaamheid. Maar zulke momenten, waarin je een vorm van bestaanseenzaamheid ervaart, hoeven niet de slechtste tijden te zijn. Je kunt er ook innerlijk sterker door worden. Je krijgt meer weerbaarheid in de kwetsbaarheid van het leven. Je kunt er innerlijk van groeien.
De andere kant is dat we ons er voor hoeden dat we ons op een al te opdringerige manier mengen in vreugde en verdriet van onze naasten. Er zijn inderdaad van die opdringerige mensen. En vaak bedoelen ze het op hun manier wel goed, maar ze roepen wel irritatie bij de ander wakker. Een mens wil geen object zijn van de opdringerigheid van een ander en zeker niet waar het gaat om diepe gevoelens die direct te maken hebben met ons unieke persoon zijn. Bekend is het voorbeeld van de overijverige padvinder die kordaat de oude vrouw bij de arm pakte en naar de overkant van de drukke verkeersweg bracht. Aan de overkant gekomen zegt de vrouw: ‘Maar ik moest helemaal niet naar de overkant’.
We mogen onze eigen droefheid hebben.
Maar we mogen die droefheid niet koesteren. Niet doen alsof ik in mijn droefheid de enige ben. Want het is eenvoudig niet waar!
We mogen vreugde hebben. Maar niet op een egoïstische manier. Het verdubbelt als het ware de vreugde, wanneer we er op uit zijn om op tactvolle wijze ook de ander erin te laten delen. We kunnen elkaar ook blijdschap bezorgen. Laten we daar zoveel mogelijk op uit zijn. Met respect voor wat Spreuken 14: 10 zegt, is er echte gemeenschap mogelijk. Daar moeten we ons voor openstellen. We kunnen elkaars hart nooit helemaal begrijpen maar dat hoeft ook niet. We kunnen er wel op uit zijn op liefdevolle wijze het hart voor elkaar te openen. Dan beleven we steun aan elkaar.
God kent en doorgrondt ons hart. Ons hart met zijn diepste gevoelens – hetzij droefheid, hetzij vreugde – is veilig bij de Goede Herder.

J. Jonkman
(Ds. J. Jonkman is predikant te Drachten.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen