Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis

Wie het nieuwe Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis doorbladert, ziet al snel dat dit een gezamenlijk project is van protestantse en rooms-katholieke historici. Oude handboeken wilden nog wel eens de ‘eigen’ geschiedenis wat meer benadrukken, maar daarvan is hier geen sprake. Het handboek geeft een evenwichtige beschrijving van de Nederlandse kerkgeschiedenis, van de eerste christenen in ons land tot de evangelische beweging nu.

Het boek bestaat uit zeven hoofdstukken: De middeleeuwen tot 1200 (F. van der Pol), De middeleeuwen na 1200 (P. Nissen en W. den Boer), de zestiende eeuw (H.J. Selderhuis en P. Nissen), de zeventiende eeuw (W.J. van Asselt en P.H.A.M. Abels), de achttiende eeuw (P.H.A.M. Abels en A. de Groot), de negentiende eeuw (G. Harinck en L. Winkeler) en de twintigste eeuw (G. Harinck en L. Winkeler). De eindredactie was in handen van H.J. Selderhuis. I.A. Kole zag als onderwijskundige erop toe dat de bijdragen didactisch verantwoord waren en dat de kerkhistorici niet te veel jargon gebruikten.

Het handboek is in de eerste plaats bedoeld voor mensen die zich beroepsmatig bezighouden met kerkgeschiedenis. Tegelijkertijd is het bestemd voor iedereen met historische belangstelling, met liefde voor de kerk in Nederland. Het boek is helder geschreven en mooi uitgevoerd, met veel foto’s, landkaarten, tabellen, schema’s, bronteksten en literatuurverwijzingen. Elk hoofdstuk begint met een overzicht van belangrijke data en gebeurtenissen.

Persoonlijk
De auteurs hebben bewust géén boek willen schrijven over christelijke religie in Nederland. Het gaat hun om kerkgeschiedenis, om de kerk als instelling, geplaatst in de context van maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Dat levert zeker geen saai verhaal op, want die kerk bestaat uit heel verschillende christenen. Mannen, vrouwen en kinderen komen er uitgebreid in aan het woord.

Zoals Emo van Huizinge, een monnik uit het klooster Bloemhof in Wittewierum, die worstelde met de „bekoring van het vlees.” Tegenover het eigen vlees, de wereld en de duivel, plaatste hij „het gemeste kalf, het goede van de aarde en het gebed.” Wat hij daarmee bedoelde? „De eucharistie, de bijbellezing en het gebed.”

Of zondagsschooljuf J.D. Wielenga-van Andel, die in 1884 schreef over haar klasje kinderen „van hier achter uit de steeg.” „Zulke havelooze kinderen, ze kennen geen God en geen eeuwigheid, het neemt steeds toe, het is mij soms een zware verantwoording, en heb ook zoo weinig tijd. Het is van twee tot drie in mijn huiskamer, het gaat gezegend. Met Kerstmis kregen ze een paar koekjes en een boekje, voor ’t eerst zongen die kinderen een kerstlied.”

De Jong
Het nieuwe handboek is bedoeld als opvolger van de bekende kerkgeschiedenis van O.J. de Jong. De editie van De Jong is een steeds bijgewerkte versie van de kerkgeschiedenis die dr. H. Berkhof in de oorlogsjaren schreef in de hervormde pastorie van Lemele. Of dit Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis dit boek in de toekomst zal vervangen, moet nog blijken. In ieder geval beschikken we nu over een up-to-date handboek, geschreven op grond van de huidige stand van zaken in het kerkhistorisch onderzoek.

Verschillende historici en theologen hebben al laten weten welke onderwerpen ze in het nieuwe handboek missen. De een vindt dat er te weinig aandacht is voor vrouwen (”gender”), een ander voor theologische discussies binnen de kerken. Soms is deze kritiek terecht. Maar een handboek kan nooit volledig zijn, ook al telt het 950 bladzijden. De schrijvers zijn zich daarvan ook bewust „Wie de auteurs wil wijzen op ontbrekende namen en feiten”, schrijft Selderhuis in de inleiding, „zal bij hen een open oor vinden, wie zelf op onderzoek uit wil gaan, kan van de literatuurverwijzingen gebruik maken. Het boek wil interessant, meer echter nog informatief en relevant zijn.” En dat is gelukt.

Herman J. Selderhuis (red.), Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis. Uitgeverij Kok, Kampen (2006). € 49,50.

(dr. M.S. Stolk is lid van de CGK in Heerde)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen