Een vervulling van het Loofhuttenfeest? (Kerstfeest en lofprijzing 2)

Nog vreemder wordt deze stand van zaken als wij bedenken dat van slechts één van de grote feesten van Israël uitdrukkelijk door een profeet gezegd is, dat het in de toekomst gevierd zal worden door de volken: het Loofhuttenfeest. In het slot van de profetie van Zacharia wordt gezegd, dat er uit de volken die eerst tegen Jeruzalem optrokken ook zullen zijn die van jaar tot jaar naar Jeruzalem optrekken om zich neer te buigen voor de Koning, de HERE der heerscharen, om het Loofhuttenfeest te vieren (Zach. 14: 16).

Profetie vervuld?
Maar is deze profetie ooit vervuld? Chiliasten projecteren de profetie op een tijd die na de eerste wederkomst van Jezus nog moet gaan aanbreken in de tegenwoordige wereld. Wie niets in het chiliasme ziet, kan denken aan een vervulling in de voleinding, waar de Openbaring van Johannes naar verwijst in Openb. 7. De palmtakken in Openb. 7: 9 en de verwijzing naar Gods uitspreiden van zijn tent in 7: 15 doen denken aan het Loofhuttenfeest. Er is echter nog een andere mogelijkheid. Heeft het Loofhuttenfeest geen (gedeeltelijke) vervulling gekregen in het Kerstfeest? Ik bedoel vervulling dan in de zin van voortzetting en verrijking. Ook al is het Kerstfeest nooit als zodanig bedoeld!
Wonderlijk trouwens, dat kort vóór Christus’ geboorte een priester met dezelfde naam als bovengenoemde profeet Zacharias zingend profeteert van de ‘Opgang uit de hoogte’, die ‘hen zal beschijnen die gezeten zijn in duisternis en schaduw des doods’ (Luk. 1: 78, 79). In het licht van dit derde evangelie zijn die ‘hen’ niet uitsluitend Israël (vgl. Luk. 2: 32)!
Omgekeerd bevatten de profetieën van Zacharia enkele uitgesproken messiaanse voorzeggingen; zo is er een man met de naam ‘Spruit’ (Zach. 6: 12) die de tempel des HEREN zal bouwen, ook met mensen ‘die verre zijn’ (Zach. 6: 15)!

Kenmerken van het Loofhuttenfeest
Wat was en is kenmerkend voor het Loofhuttenfeest? Het Loofhuttenfeest is in zekere zin een complex feest, omdat het vele facetten in zich herbergt die op het eerste gezicht niet zo eenvoudig te combineren lijken. Dat is echter tevens de rijkdom ervan!
Allereerst wordt het ook wel het ‘feest der inzameling’ genoemd. De vruchten van de nazomer waren ingezameld, het begin van de grote oogst was in gang (o.a. de druivenoogst). Het feest draagt het karakter van een dankfeest voor de volle oogst. Daarmee hangt samen dat takken en bladeren van bepaalde bomen of struiken werden gehanteerd bij het Loofhuttenfeest. Er werd bv. gezwaaid met de zgn. ‘loelaaf’, de palmtak.
Bij dit blijde karakter van dank om de oogst hoort ook het gezamenlijk maaltijd-houden en het elkaar sturen van presentjes (Neh. 8: 11, 13).
De gewoonte om hutten te maken van loof van de olijfboom, de olijfwilg, de mirt en andere bomen en struiken staat beschreven in Neh. 8: 16,17 en kan, als het gaat om de oogstsfeer, doen denken aan de geïmproviseerde onderkomens die in de tijd van bv. de druivenoogst werden opgebouwd in de wijngaarden.
Vervolgens is het Loofhuttenfeest ook een jaarwendefeest. Het werd gevierd ‘bij de wisseling des jaars’ (Ex. 34: 22). Dat was voor het volk Israël om en nabij het even lang duren van dag en nacht in de herfst. Daarmee zal samenhangen dat in ieder geval in later tijd het Loofhuttenfeest ook lichtsymboliek kende: op de avond van de eerste dag van het feest maakten vrouwen in de voorhof der vrouwen verlichting met grote gouden kandelaars en mannen voerden fakkeldansen uit (onder begeleiding van muziek en gezang). Verder werden in later tijd in de loofhut kaarsen aangestoken. Dat licht kan echter ook in verband worden gebracht met Gods lichtende aanwezigheid in de vuurkolom gedurende de woestijntocht.
Dat brengt ons op het volgende element: er is ook een historische motivering voor het Loofhuttenfeest. Het wordt volgens Lev. 23: 43 gevierd ‘opdat uw geslachten weten, dat Ik de Israëlieten in hutten heb doen wonen toen Ik hen uit het land Egypte leidde’. Zo bezien verwijst de loofhut naar de schamele behuizing van het volk onderweg op de woestijntocht. In het Loofhuttenfeest wordt dan ook dankbaar herdacht, hoe de HERE zijn volk krachtig beschermde en beschutte toen het zelf zo zwak en kwetsbaar zijn weg ging.
Ten vierde was het Loofhuttenfeest een langdurig feest (een volle week duurde het) dat per se met grote uitbundigheid gevierd moest worden. Uit het boek Numeri (hoofdstuk 29) blijkt dat bij geen ander feest zoveel offers werden gebracht als bij het Loofhuttenfeest. Er was geen plaats voor somberheid. Ezra zei tegen terneergeslagen Joden: ‘Weest niet verdrietig, want de vreugde in de HERE, die is uw toevlucht’ (Neh. 8: 11). De heidense schrijver Plutarchus vergeleek dit joodse feest zelfs met een bacchusfeest (drankfeest)! Daar kon het oppervlakkig bezien dus aan doen denken.
Ten vijfde werd gedurende het Loofhuttenfeest de complete Tora voorgelezen, letterlijk van a tot z.
En tenslotte blijkt uit Lev. 23: 42, dat het Loofhuttenfeest alleen door in Israël geborenen gevierd mocht worden; er kwam geen vreemdeling aan te pas.

Vervulling?
Het kost niet veel moeite om vanuit de boven geschetste bijzonderheden van het Loofhuttenfeest lijnen te trekken naar het Kerstfeest. Het is het derde grote feest na Pasen en Pinksteren, vallend in de periode na de zomer. Het Loofhuttenfeest is een herfstfeest, het Kerstfeest valt net op de valreep van herfst en winter. Een oogstfeest is het niet te noemen, maar wel degelijk speelt vreugde om en bij voedsel een grote rol, getuige maaltijden, lekkernijen, waarbij m.n. ook aan allerlei (herfst)vruchten te denken valt.
Een parallel valt ook te ontdekken in het overvloedige gebruik van groen van bepaalde bomen en struiken.
De idee van oogst speelt ook een rol in geestelijke zin. Dat is al zo bij Zacharia (de ‘oogst’ van de volkeren zal Jeruzalem binnengaan bij het vieren van het Loofhuttenfeest). Maar Jezus is als Eerstgeborene de voldragen vrucht van heel Israëls volksgeschiedenis en tegelijkertijd vertegenwoordiger van allen, zowel uit Israël als uit de volkeren, die in Hem begrepen zijn en de volle oogst vormen. In Openbaringen 7 (waar, zoals we al zagen, op het Loofhuttenfeest wordt gezinspeeld) wordt een visioen van die volle oogst getoond.
Dat de jaarwende een rol speelt met lichtsymboliek is eveneens onmiskenbaar. In Jezus breekt ook geestelijk een nieuw jaar aan, waar verschillende kerstliederen op attenderen (‘Zo wensen zij ons allen saam/ een goed nieuwjaar in Jezus’ naam’, Gez. 133: 15)
Het belangrijkst is evenwel de overeenkomst inzake de rol van ‘het schamele onderkomen’. Met kerst gedenken wij, hoe de HERE ‘God met ons’ is geworden in zijn Zoon Jezus. Gods volk dwaalt op deze verloren en duistere wereld rond. Het is op zichzelf genomen volkomen reddeloos. In die duisternis gaat een licht op. God verschijnt in Jezus: in de schamele behuizing van een aards lichaam komt Hij deze wereld onbegrijpelijk dicht nabij. De evangelist Johannes brengt deze heilswerkelijkheid onder woorden in Joh. 1: 14: ‘Het Woord… heeft onder ons gewoond’. Het woord dat in deze vertaling is weergegeven met ‘heeft onder ons gewoond’ is meer letterlijk te vertalen met: ‘en heeft bij ons zijn tent opgeslagen’ (zo de Naardense Bijbel). Veelbetekenend is dat Johannes direct daarop laat volgen dat in Jezus de volheid van genade en waarheid verschenen is – dat is een volheid vergeleken bij de inhoud van de wet van Mozes (‘Want de wet is door Mozes gegeven, de genade en de waarheid zijn door Jezus Christus gekomen’, Joh. 1: 17). Het Kerstfeest is dan een verrijking van het Loofhuttenfeest: wat in het Loofhuttenfeest uitbundig gevierd moest worden (Gods beschuttende nabijheid gedurende de woestijnreis) kan met nóg meer reden nóg uitbundiger gevierd worden met kerst!
Gedurende het Loofhuttenfeest werd de complete Tora voorgelezen; met kerst gedenken wij, hoe God Zich volledig, méér nog dan in de Tora, heeft uitgesproken in zijn Zoon Jezus, het vleesgeworden Woord.
Opmerkelijk is, dat het Kerstfeest zich tot een langdurig feest heeft ontwikkeld. Soms worden al meer dan een week vóór het Kerstfeest vieringen gehouden die hetzelfde als kerst bedoelen. Maar ook ná tweede kerstdag blijft het feest soms nog dagen natrillen, al naar gelang ook de situering van het Kerstfeest binnen de week.
Een bijkomende verrijking is dat behalve Israël nu ook de volkeren Gods reddende nabijheid mogen vieren. ‘Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft’ (Joh. 3: 16).

Het Kerstfeest is relatief laat ingesteld, schijnbaar zonder oudtestamentische voorloper, als vrije beslissing van de kerk-uit-de-volkeren, uit grote verwondering over het heilsfeit dat God mens werd voor heel de wereld. Zou, onbedoeld, door de leiding van Gods Geest in dit feest niet iets van het grote, derde feest van Israël gerealiseerd kunnen zijn?

H. de Bruijne
(Ds. H. de Bruine is predikant van Utrecht- Centrum.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen