Ziekenzalving – de praktijk (Ziekenzalving 3)

Als kerkenraad hebben we een afweging gemaakt die in een andere gemeente anders uit kan vallen. Bovendien kan de nadruk op ziekenzalving de indruk wekken dat het zalven op zichzelf staat. Dat is beslist niet het geval. De nadruk valt op het gebed waar het zalven met olie bij komt.
Ik geef geen uitgebreide exegese van de twee gedeelten waar het ter sprake komt (Marcus 6: 13 en Jakobus 5: 13- 18). In vorige artikelen is daar meer over te lezen.

Aanleiding
Negen jaar geleden kwam via het verslag van een huisbezoek een concreet verzoek van een zieke zuster uit de gemeente of zij op grond van wat Jakobus schrijft ziekenzalving zou mogen ontvangen. In eerste instantie werd daar geen aandacht aan besteed. Niet iedere vraag krijgt een uitgebreide bespreking in een kerkenraad. Toen een jaar later hetzelfde verzoek nog eens kwam, lagen de zaken ander. In de kerkelijke pers was er meer aandacht voor ziekenzalving door het boek van dr. M.J. Paul, ‘Vergeving en genezing, met als ondertitel: Ziekenzalving in de christelijke gemeente’. Om goed geestelijk leiding te geven besloot de kerkenraad om tot een duidelijk standpunt over dit onderwerp te komen.

Tijdens de bespreking in de kerkenraad kwamen er verschillende reacties. Er waren broeders die het gelijk maar van tafel wilden halen. ‘We hebben dat nog nooit gedaan. Het heeft gewoon te maken met de tijdgeest. Mensen verlangen naar meer rituelen. Daar moeten we niet op ingaan.’ Een herkenbare reactie, maar wanneer we ons willen laten leiden door Woord en Geest dan dienen we uit dat Woord ook onze argumenten te halen en niet uit een bepaald gevoel of idee dat we zelf hebben.

We besloten om het gedeelte van Jakobus 5: 13-18 nader te bestuderen. Bij het noemen van argumenten viel op dat broeders juist dat commentaar aanhaalden wat het beste bij hun eigen opvatting paste. Die argumenten werden met nadruk naar voren gebracht. Het geeft aan hoe moeilijk het is om objectief de Bijbel te lezen.

Conclusie
Bij weging van de argumenten bleek dat veel commentatoren elkaar napraatten. Bovendien viel op dat geregeld termen als 'waarschijnlijk' of 'het is aan te nemen dat' gebruikt werden. Kortom veel van wat geschreven wordt berust op hypothese. Het is goed dan te realiseren dat een bepaalde opvatting wel door veel mensen verkondigd kan worden, maar het blijft een hypothese. We weten eenvoudig niet precies hoe het gedeelte uit Jakobus bedoeld wordt.
De vraag die binnen de kerkenraad van Ermelo steeds bleef staan was: zijn er voldoende gronden om het concrete verzoek tot gebed met zalving af te wijzen. Ons inziens was er geen argument zwaarwegend genoeg om het verzoek af te wijzen. We zeggen dus niet dat de letterlijke betekenis de enig juiste uitleg is, maar we hadden geen vrijmoedigheid om het af te wijzen.

Uitvoering
In de praktische uitvoering proberen we de lijn van Jakobus op de voet te volgen:
Een verzoek tot gebed waarbij zalving plaatsvindt moet van een gemeentelid zelf komen. De wijkouderling samen met zijn teamouderling toetsen de motieven en praten hierover door. Belangrijk is te weten wat het gemeentelid van de zalving verwacht. Wanneer het gezien wordt als een magisch middel om misschien toch nog genezen te worden (naar de regel: baat het niet dan schaadt het niet), dan wordt uitgelegd dat Jakobus dat beslist niet bedoelt. Het hoogste doel moet ook niet genezing op zichzelf zijn, maar het verlangen om aan de Here toegewijd te leven. Het is een jezelf helemaal aan God toevertrouwen, opdat Hij zal doen wat goed is. Lichamelijke genezing is zeker niet uit te sluiten, maar de Here kan ook op andere manieren zegen schenken.

Het is mogelijk dat het gemeentelid een schuld wil belijden. Ook hier kan over gesproken worden. Wanneer er sprake is van een zonde tegenover een naaste dan zal geprobeerd worden tot onderlinge verzoening te komen voordat gebed met zalving plaatsvindt.

Het gesprek van de twee ouderlingen wordt verslagen op de kerkenraad. Deze beslist na advies van de bezoekende broeders. Juist doordat Jakobus in het vervolg op het stuk over ziekenzalving heel de gemeente oproept – om elkaar de zonden te belijden en voor elkaar te bidden, opdat genezing ontvangen mag worden – blijkt dat het werk van de oudsten niet op zichzelf staat. De gemeente is er ook bij betrokken. Voor de kerkenraad in Ermelo heeft dat ertoe geleid dat we, wanneer er een verzoek tot gebed met zalving is, ook in de gemeente voorbede voor de betreffende zieke doen. Bij voorkeur wordt het gebed met zalving thuis of in het ziekenhuis bij het gemeentelid verricht op dezelfde zondag als waarop voorbede gedaan is.
Omdat het om een pastoraal contact gaat geven we er de voorkeur aan niet allerlei mensen erbij aanwezig te laten zijn, zoals dat ook bij een gewoon (huis)bezoek niet het geval is.

Er zijn twee ouderlingen aanwezig. Eén ervan kan ook de predikant zijn, maar dat hoeft niet. Indien een betrokken wijkouderling geen vrijmoedigheid heeft om op het verzoek van de ziekenzalving in te gaan wordt hij vervangen door zijn teamouderling.
Bij de zieke wordt begonnen met gebed. Daarna kan eventueel wat gezongen worden. Er is gelegenheid om indien dat nodig is zonden te belijden. Een passend Schriftgedeelte wordt gelezen, waarna onder handoplegging van beide ambtsdragers gebeden wordt. In dat gebed mogen de ambtsdragers de zieke en zijn ziekte zo concreet mogelijk voor de troon van God brengen. Hierna vindt de zalving plaats als onderstreping van het gebed. Enkele druppels olijfolie worden gesprenkeld op het voorhoofd van de zieke, waarbij gezegd wordt dat de zieke gezalfd wordt in de naam van de Here tot heling van alle zwakheden, naar ziel, geest en lichaam.
Om het nog iets praktischer te maken, het gaat om gewone olijfolie die je zo in de supermarkt kunt kopen. Zelf goot ik wat olie op een schoteltje, zodat je makkelijk je vingertoppen erin kunt dopen en op het voorhoofd kunt sprenkelen. Vervolgens wordt met een servet of keukenpapier overtollige olie weggeveegd. Na de zalving kan er weer gezongen worden en wordt afgesloten met dankgebed.
De 'huisliturgie' werd als prettig ervaren, omdat het zo een afgerond geheel is. Daarmee voorkom je dat het even ‘tussen het koffiedrinken door’ gebeurt.

Vanzelfsprekend kan het niet bij deze handeling blijven. Het is immers een onderdeel van het pastorale werk. Vervolgbezoeken voor zieke en eventuele gezinsleden zijn nodig.

Ontvangst in de gemeente
De kerkenraad heeft vijf maanden over deze zaak gesproken. We gebruikten daar de eerste drie kwartier van de vergadering voor in plaats van de gebruikelijke inleiding. Voordat we het besluit namen werd de gemeente via het kerkblad ingelicht over de zienswijze van de kerkenraad. De wijkouderlingen waren alert op reacties vanuit de gemeente. Er kwamen geen bezwaren binnen.
Na enige tijd is er een themapreek gehouden. Niet alleen over de ziekenzalving maar over allerlei vragen met betrekking tot ziekte en de plaats van God daarin. Naast Jakobus 5: 13-18 werd Jesaja 53: 1-12 gelezen, terwijl de tekst Jesaja 53: 3-5 was. Het is dankzij het werk van Jezus Christus, de knecht des HEREN, dat wij veel van God mogen verwachten voor tijd en eeuwigheid. Daar moet ons geloof op gericht zijn, daar mag ons gebed op gericht zijn, daar wijst ook de zalving met olie heen. Uiteindelijk gaat het erom dat wij op Hem gericht zijn en Hij de eer krijgt die Hem toekomt.

Een paar weken na de themapreek werd het besluit van de kerkenraad gepubliceerd in het kerkblad. Ook toen is weer gewacht op reacties. Toen die uitbleven is twee maanden later de ziekenzalving toegepast bij de zuster die erom verzocht had.

Tot nog toe is de ziekenzalving twee keer toegepast in de gemeente. Daaruit blijkt dat het niet wordt gepropageerd. Het initiatief moet van een ziek gemeentelid zelf uitgaan. Beide keren is het door alle betrokkenen als opbouwend ervaren. Dat geldt zowel de gemeenteleden als de ambtsdragers.
De tweede keer betrof het iemand die lichamelijke klachten had en daarbij depressief was. Ook was er sprake van geestelijke aanvechting. Vele maanden was kerkbezoek niet mogelijk geweest. Na het gebed met zalving waren lichamelijke klachten niet verdwenen, maar wel duidelijk afgenomen. De zondag erna kon dit gemeentelid stralend in de kerk zitten. Daar hebben we de Here voor mogen danken. Nu, ruim een jaar later mag de zegen van deze zalving nog ervaren worden.

De eerlijkheid gebied te zeggen dat in de gemeente het gebeuren verschillend ontvangen wordt. Sommigen mensen spreken er vrij over en maken de Here groot om wat gebeurd is. Anderen doen er liever het zwijgen toe. Ze weten er niet goed raad mee, of denken er het hunne van.
De reacties geven aan hoe verschillend er over de ziekenzalving gedacht wordt. Maar uit pastorale overwegingen menen we in Ermelo gehoor te mogen geven aan een concreet verzoek, mits vanuit de juiste motieven gebracht. We zijn ervan overtuigd dat de Here de eer kreeg die Hem toekomt!

D. Dunsbergen
(Ds. D. Dunsbergen is predikant in Ermelo).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen