Vrede stichten: religie een zegen? ('Vrede stichten. Politieke meditaties' 1)

Wat is dé waarheid?
Wij hebben de neiging om de waarheid naar onze hand te zetten en meestal kiezen we dan voor die oplossing die ons het beste past. Stefan Paas ontkomt hier mijns inziens niet aan (blz. 101). In de opbouw van het boek tref je aannames aan die discutabel zijn. Dé waarheid van de Bijbel ligt in iedere modaliteit net iets anders.
Ieder kerkverband legt accenten en haalt die teksten naar voren die in hun visie te pas komen. In het verleden zijn kerkscheuringen ontstaan en zijn medechristenen vervolgd en gedood om redenen waarover we nu het hoofd schudden.
Helaas zijn de christenen onderling zo verdeeld dat van een gemeenschappelijke noemer geen sprake kan zijn. Zelfs in onze eigen Chr. Ger. Kerken liggen meningen en geloven ver uiteen. Wie kan waarmaken ‘God liefhebben boven alles en onze naaste als onszelf’? Paas gaat naar mijn mening teveel uit van een standaard christen.

We gruwen van de christenvervolgingen in de streng-Islamitische landen en Noord Korea. Uit het boek van Paas blijkt duidelijk dat ons verleden als christenheid niet heel veel beter is geweest. Zelfs de in onze kerken bijna onfeilbare Calvijn had geen bezwaar tegen het doden van mensen die in zijn ogen ketters waren.

Onze kerk heeft rond 1834 overheidsdwang aan den lijve ondervonden. Mogen wij iemand anders die niet gelooft onze waarden opleggen? Mijn inziens neigt de SGP daar sterk naar.

Wij mogen onze waarheid uitdragen, maar alleen met respect voor anderen die hun eigen waarheid als de ware zien. Wij mogen de vrijheid en waarheden van andersdenkenden alleen beknotten als het algemeen belang in het geding is. Vrijheid mag nooit verder gaan dan het domein van de vrijheid van anderen. In zoverre klopt dit redelijk met de gedachtegang van Paas en de door hem veel aangehaalde kerkvader Augustinus.
Echter: in de praktijk is de grote moeilijkheid dat je alleen een zinvolle discussie kunt aangaan als er gemeenschappelijke uitgangspunten zijn. Paas tracht in een breedvoerig betoog duidelijk te maken en te onderbouwen dat christenen ook hun christelijk gedachtegoed kunnen inbrengen in het politieke debat. Maar dat blijft mijns inziens toch een theoretisch verhaal.
Het CDA kiest voor de inspiratie vanuit de Bijbel zonder anderen de maat te meten en daardoor kan zij het politieke debat op redelijke gronden voeren. Iedere politieke partij wenst haar uitgangspunten te realiseren. Dat is macht uitoefenen en dat is anders dan de Bijbelse lijn dat Gods kracht in zwakheid volbracht wordt. Er is dus een groot verschil met het kerkelijke gebeuren!

De wortels: vrijheid en gelijkheid
Paas ziet vrijheid en gelijkheid als christelijke waarden en noemt liberalisme en communisme verloren kinderen van het christendom. Ik vind dat teveel eer. In de hele opzet van Paas mis ik een belangrijk gegeven namelijk het feit dat alles en iedereen elkaar beïnvloedt.
Zo schrijf hij zelf dat het christendom duidelijk beïnvloed is door de Egyptische en Romeinse cultuur. Iedere verandering in de cultuur is vaak een reactie op de bestaande toestand.

Democratie is flinterdun
In het publieke debat zijn altijd maar een beperkt aantal spelers. Dit doordat men geen interesse heeft of geen verstand van politiek. 90 % van onze stemgerechtigden heeft nauwelijks weet wat er in de politiek omgaat. En dat is hen niet kwalijk te nemen.
Het gevaar is echter dat de stemmers op hol slaan. Iedere hype krijgt haar massa volgelingen. Vrijheid en gelijkheid veronderstellen de mogelijkheid om met die vrijheid en gelijkheid om te gaan. Maar is dat mogelijk? De mening van één leider in de klas beïnvloedt die klas positief of negatief. Een paar onruststokers kunnen een hele fabriek platleggen.
Maar ook vroeger lagen ‘Hosanna’ en ‘Kruist hem’ dicht bij elkaar. Vrijheid en gelijkheid zijn niet meer dan een loffelijk streven omdat ieders gaven, gezondheid en mogelijkheden verschillend zijn (blz. 100).

De meerwaarde van christelijke partijen
In ‘Vrede stichten’ geeft Stefan Paas de meerwaarde aan waarmee een christen zich kan mengen in het algemene debat. Hij schetst een vrij ideale christen vol geloof en waarheid. In de praktijk zijn er veel kleinen in de genade die (nog) niet vol verwachting uitzien naar de komst van de Here.

Terecht stelt Paas dat een mening vormen en het debat beïnvloeden iets anders is dan regeren. In een goede democratie houden regeerders rekening met de mening van de meerderheid, maar zeker ook met die van minderheden. Een christenpoliticus kan worden aangesproken op normen en waarden gedestilleerd uit de Bijbel. Christenpolitici hoeven zich niet te verbergen, integendeel: het moet mogelijk zijn onze christelijke visies in te brengen in het publieke debat. Alleen: wie een dergelijke discussie volgt ziet meestal een chaotische samenspraak omdat uitgangspunten en drijfveren van mensen nooit zuiver (kunnen) zijn.

De waarde van dit boek zal voor de drie christelijke partijen verschillend zijn. Ondanks de bedoeling van een brede opzet is het gedachtegoed van de ChristenUnie herkenbaar. Met de uitgangspunten van de SGP (met aandacht voor het ‘getuigen’) is nauwelijks aan het debat deel te nemen. Voor het CDA gaan diverse stellingen te ver omdat de christelijke belevingswereld (naar mijn idee terecht!) op afstand staat van de politieke praktijk.

Waardering
Ik eindig met de vraag aan het begin: is Stefan Paas in zijn opzet geslaagd om de christen handgrepen aan te reiken in het politieke debat? In een boek dat zoveel onderwerpen diepgaand aansnijdt is het antwoord moeilijk te geven. Ja, als het gaat over het historisch inzicht in wereld- en kerkgeschiedenis. Neen, als het gaat om de praktijk van iedere dag. Dit ondanks het feit dat hij in zijn voorbeelden bijzonder actueel is en soms heel verfrissend.
Verder: de denktrant van Paas is vaak moeilijk te volgen, mede door het gebruik van veel moeilijke woorden en voetnoten.
De achterliggende motieven worden in tegenstelling tot andere punten, die uitgebreid aan de orde komen, nauwelijks uitgewerkt. Willen we een boodschap goed overbrengen dan is het belangrijk eigen motieven te onderscheiden maar ook te weten wat mensen drijft of aanspreekt. De Bijbel noemt vele goede en slechte motieven. Zelfs in onze beste bedoelingen zijn onze drijfveren niet altijd zuiver. Jammer dat er voor die dagelijkse praktijk weinig wordt geboden.

(P.A.C. Brandsma, lid van de kerk van Putten, is wethouder geweest in Bolsward (voor de ARP) en in Driebergen (voor het CDA).

‘Vrede stichten. Politieke meditaties’ – Stefan Paas
In april van dit jaar publiceerde dr. Stefan Paas, o.a. missionair opbouwwerker in ‘Via Nova’, het gemeentestichtingsproject van de CGK van Amsterdam, het boek ‘Vrede stichten. Politieke meditaties’. Het boek trok in de (christelijke) pers direct de aandacht. De redactie van De Wekker vroeg twee christenpolitici het boek te lezen en op de inhoud te reageren. Deze week reageert br. P. Brandsma, jarenlang wethouder voor het CDA. Over een paar weken volgt de reactie van SGP-raadslid (en fractievoorzitter) br. D. van Meeuwen. In het laatste artikel zal Stefan Paas op de reacties ingaan.
De redactie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen