‘De ruimte gebruiken wij maximaal’

“Dat gebeurde tijdens een gezamenlijke dienst van de Nederlands Gereformeerde Kerk (NGK) en Christelijke Gereformeerde Kerk (CGK) ter plaatse, in het kerkgebouw van de Nederlands gereformeerden. Het bleek een roosterfoutje van hun kerkenraad te zijn. Eén minuut voor aanvang van de dienst kwamen zij daarachter, te laat om nog iets anders te regelen. Naderhand boden zij mij hun verontschuldigingen aan.”
Het voorval is een uitzondering, maar tekent wel de situatie die ontstaan is: steeds meer Nederlands-gereformeerde kerkenraden bestaan niet meer exclusief uit broeders. Dat is een heikel punt bij gezamenlijke diensten, omdat christelijk-gereformeerden de vrouw in het ambt niet kennen, maar op deze manier wel geconfronteerd worden met vrouwelijke ambtsdragers.

Meerderheid
De Nederlands-gereformeerden stelden in 1995 dat ook vrouwen diaken mochten worden. Recentelijk, in 2004, besloot hun Landelijke Vergadering ook tot toelating van vrouwelijke ouderlingen en predikanten. In 2007 telde de NGK daadwerkelijk hun eerste vrouwelijke predikant. Niet alle gemeenten gaan hierin mee: het Nederlands Dagblad van 1 maart 2007 schetst dat de ruimte voor vrouwen langzaam maar zeker benut wordt, maar dat een derde van alle gemeenten in het kerkverband nog steeds vrouwen weert uit alle ambten. Grofweg een derde van alle gemeenten wil vooralsnog alleen weten van vrouwelijke diakenen en één derde deel benoemt vrouwen in de ambten van zowel diaken als ouderling.
Op de synode van 1998 van de christelijk- gereformeerden is met overgrote meerderheid van stemmen besloten dat vrouwen niet worden toegelaten tot de kerkelijke ambten. Ondanks diverse pogingen sindsdien om de discussie hierover weer op gang te brengen, houdt men zich aan de afspraak. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de keuze wel of geen gebruik te maken van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) – de synode ontraadde in 2007 NBV-gebruik met klem – is men zich er sterk van bewust dat zelfs het gedogen van vrouwelijke ambtsdragers in gemeenten die dat willen, onherroepelijk zal leiden tot een breuk in het kerkverband. “Dat ligt héél scherp”, zegt ds. D. Quant, preses van de laatstgehouden synode. “Het toestaan of tolereren van vrouwelijke ambtsdragers brengt grote spanningen in het kerkverband teweeg.”

Praktijk
Al sinds enkele decennia kennen de CGK en NGK gemeenten die op lokaal niveau samenwerken: ze hebben incidenteel of regelmatig gezamenlijke diensten, waarbij zij aan kanselruil doen. Vooral in middagdiensten en in het zomerse vakantieseizoen komt dit voor. Ook vieren CGK- en NGK-gemeenten zo nu en dan gemeenschappelijk het Heilig Avondmaal. In een tiental gevallen is de samenwerking volledig: de zogenaamde samenwerkingsgemeenten. Deze bestaan officieel uit twee gemeenten, maar bezitten samen één kerkgebouw en hebben één dominee.
Samenwerkingsgemeenten dienen rekenschap af te leggen aan beide kerkverbanden en kunnen, volgens het christelijk-gereformeerd synodebesluit, dus geen vrouw aanstellen als ambtsdrager. Maar hoe, is de vraag, wordt dit in de praktijk opgelost in gemeenten die (incidenteel) samenwerken? Welke rol hebben eventuele Nederlands-gereformeerde vrouwelijke ambtsdragers in de diensten? En breder: hoe kijken de gemeenten die samenwerken en samenwerkingsgemeenten aan tegen vrouwelijke ambtsdragers?

“In Emmeloord hebben De Hoeksteen (CGK) en De Rank (NGK) elke zondagochtend een gezamenlijke dienst”, vertelt scriba J. Vink. “De Rank heeft vrouwelijke ouderlingen, maar we hebben met elkaar afgesproken dat zij geen dienst hebben als we gezamenlijk kerken. Toen De Rank besloot tot het benoemen van vrouwelijke ambtsdragers, kwamen er wel vragen vanuit de gemeente over de continuering van de samenwerking. We hebben dit onderwerp in 2005 op een gezamenlijke kerkenraadsvergadering, waarbij ook de gemeente was uitgenodigd, in goede sfeer besproken. Wij werken al vele jaren nauw samen en dat willen we blijven voortzetten. Vandaar dit compromis als oplossing.
De NGK van IJsselmuiden telt vrouwelijke ambtsdragers, zij zitten dan ook niet in de kerkenraadsbanken wanneer de plaatselijke NGK en CGK samen een dienst hebben, meldt ds. A. Brons uit het naburige Kampen. “In Kampen zelf speelt de vraag dus eenvoudigweg niet omdat de NGK hier geen vrouwelijke ambtsdragers heeft.”

Enquête
In Dronten ligt de situatie iets anders. Ds. H. Jonkman van de Ontmoetingskerk (CGK) vertelt dat bij gezamenlijke vieringen in de Ichthuskerk (NGK) de vrouwelijke diakenen wel dienst doen. “We hebben gewoon als regel dat de eigen diakenen het werk doen in de dienst. Ouderlingen van beide kerkenraden zitten wel door elkaar. Binnen onze gemeente vormt dat geen probleem. De Ichthuskerk heeft geen vrouwelijke ouderlingen, maar heeft ons wel gevraagd hoe wij daarover denken omdat een eenzijdig besluit van hen om vrouwen toe te laten tot het ambt van ouderling de samenwerking op spel kan zetten. Niemand van onze kerkenraad zag er bezwaar in als de Ichthuskerk vrouwelijke ouderlingen zou aanstellen, maar we vonden het wel zo ‘fair’ de gemeente te vragen wat zij daarvan vindt. We hebben deze week een kleine enquête verspreid onder gemeenteleden, met de vraag wat zij hiervan vinden en hoe zij ertegenover staan bij gezamenlijke diensten. Het is wachten op de uitkomst daarvan.”

In Utrecht heeft de Singelkerk (CGK, Utrecht-Centrum) af en toe een gezamenlijke dienst met de Jeruzalemkerk (NGK). “Wanneer we gezamenlijk kerken in de Jeruzalemkerk, volgen we zoveel mogelijk hun praktijk in de dienst, en andersom. Daar hebben we in goed overleg afspraken over gemaakt”, vertelt ambtelijk scriba W.H. van Eeken. “Als er een gezamenlijke dienst is in ons kerkgebouw, dan vaardigt de Jeruzalemkerk twee mannelijke ambtsdragers af. Wanneer wij bij hen kerken, hebben hun vrouwelijke ouderlingen geen kanseldienst. Terzijde wil ik opmerken dat deze kwestie het niet verdient een ‘hot item’ te zijn: verschil in interpretatie over de vrouw in het ambt staat in geen verhouding tot de al gevonden eenheid en de wederzijdse erkenning als ware kerk van Jezus Christus. Wij vinden elkaar in de prediking wanneer we samen opgaan!”

De Moriakerk (CGK) te Den Haag-Rijswijk heeft ’s zomers gezamenlijke diensten met de plaatselijke NGK. Ds. C. Van Atten: “Zij hebben twee vrouwelijke diakenen die dan geen dienst doen. Het is een verlegenheidsoplossing die geen schoonheidsprijs verdient. Sommige samenwerkende NGK’s gaan eigen wegen. Samenwerken vergt echter ook offers, maar voor de vrouwelijke diakenen is het verdrietig.”

Acceptatie
Hoogleraar kerkrecht prof.dr. H.J. Selderhuis herkent de moeite die er leeft. “Ik ga liever niet voor in gezamenlijke diensten met vrouwelijke ambtsdragers in een Nederlands-gereformeerde kerkenraad. Ik heb er moeite mee om wèl vrouwen in het ambt te hebben, maar ze dan geen dienst te laten doen. Dat is als het hebben van de spreekwoordelijke tv op zolder. Wie zuiver principieel denkt, ziet de inconsequentie hiervan. Ik betreur het van de Nederlands Gereformeerde Kerken dat ze de laatste jaren steeds verdere stappen hebben genomen wat betreft de vrouw in het ambt. Zij zetten daarmee de plaatselijke samenwerkingen op het spel. Ik weet ook wel dat niet alle CGK-gemeenten het meerderheidsstandpunt van de synode van 1998 onderschrijven en er dus ook verlegen mee zijn dat ze geen vrouwelijke ambtsdragers mogen toestaan. Maar dan zeg ik: het is niet verplicht om christelijk-gereformeerd te zijn. Wat bij meerderheid besloten is geldt ook voor de minderheid. Je kunt je niet als enige onttrekken aan gemaakte afspraken als je een andere mening bent toegedaan. We moeten overigens wel de hand in eigen boezem steken als het gaat om de omgang met de eigen kerkorde, want onze omgang met de gezangenkwestie (andere liederen dan vastgesteld tolereren, JL), heeft de waardering voor de kerkorde niet bepaald versterkt. Een kerkverband is er ook voor om daar samen over van gedachten te wisselen.”

Maar is er geen acceptatie van verschil van mening mogelijk zoals bij het gebruik van de NBV of het zingen van andere gezangen? “Niet als het om zo’n wezenlijke zaak als de uitleg van de Schrift gaat.” Verzuchtend: “Beroerd hè? We zouden beter onze energie kunnen wijden aan het krijgen van één kerk. Niet dat dan alle vragen opgelost zijn, maar dan zit je minder met netelige zaken als deze in de knoop. Overigens vind ik de discussie over de vrouw in het ambt nogal een modieuze. Veel dieper gaat de vraag: wat verstaan wij eigenlijk onder het ambt? Daar wordt mijns inziens nog veel te weinig over nagedacht. Laat dat eerst maar eens gebeuren.”

Beknelling
Dat de discussie over vrouwelijke ambtsdragers nog levendig is, bevestigt ook ds. K.T. de Jonge van de samenwerkingsgemeente van Nieuwegein. “Wij deelden het minderheidsstandpunt van 1998, maar willen geen breuk met het kerkverband. De ruimte gebruiken wij echter maximaal. Zo zijn er niet-ambtelijke leden, onder wie vrouwen, die pastorale bezoeken doen, jeugddiensten begeleiden of catechisatie geven.”
Ds. M.W. Vrijhof van de samenwerkingsgemeente De Kruiskerk in Arnhem bevestigt de verlegenheid: “Wij zijn voor vrouwen in het ambt, maar van het ene kerkverband mag het wel en van het andere niet. We zouden graag willen dat plaatselijke gemeenten hierin vrijgelaten worden, zoals dat ook met het gebruik van de NBV gebeurt. Goed, tot nu toe is die mogelijkheid er niet en we willen het niet tot een breuk laten komen. Wat je dan krijgt, is kerkelijke strijd. Die prijs is ons te hoog. De discussie over de vrouw in het ambt speelt hier echter nog steeds op allerlei niveau. Anders-kerkelijke familieleden van gemeenteleden stellen vragen, het Nederlands-gereformeerde deel van de gemeente ervaart het als een synodale beknelling waar zij, vanuit hun historie gezien, veel moeite mee hebben. Verder hebben wij wel twintig zusters in de gemeente die ambtsdrager zijn geweest! Die zijn overgekomen vanuit de PKN en waren daar vroeger bijvoorbeeld scriba of ouderling.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen