Mantelzorg is een gestalte van de Bijbelse naastenliefde (Als één lid lijdt … Bijbels perspectief op mantelzorg 1)

Het onderwerp mantelzorg en alles wat daarmee te maken heeft, staat momenteel erg in de belangstelling in onze samenleving. De volgende voorbeelden kunnen daarvan gegeven worden. Als je op Google het woord ‘mantelzorg’ intypt, krijg je ongeveer 350.000 hits, o.a. de belangrijke site www.mantelzorg.startpagina.nl.

Verschillende jaren kennen we in ons land al de Dag van de Mantelzorg (10 november). In menig dorp en in menige stad bevinden zich Mantelzorgsteunpunten. Om mantelzorgers te ondersteunen wordt al verschillende jaren het Mantelzorgcompliment verstrekt. En veel mensen zijn wel eens een keer mee geweest met een verwendag voor mantelzorgers.

Er zijn ook heel wat mensen betrokken bij het verlenen van mantelzorg. Op internet is deze opgave te vinden. In Nederland zijn er 3,7 miljoen mensen die voor een ander zorgen. Zo’n 750.000 mensen zorgen meer dan 8 uur per week en langer dan 3 maanden voor een ander. Dat zijn de mantelzorgers. Samen nemen zij 80% (!) van alle zorg die gegeven wordt op zich. Dat betekent dus dat 1,5 miljoen mensen direct met mantelzorg te maken hebben (mantelzorgers èn hulpontvangers). Daarbij kunnen we dan nog optellen de andere leden van het gezin en anderen die op nog een andere manier met mantelzorg te maken hebben. Mantelzorg is voor velen een bekend onderwerp.

De overheid stimuleert het bieden van mantelzorg. Ze doet dat voornamelijk vanuit het oogpunt van kostenbesparing in de gezondheidszorg. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) bevat ook onderdelen die verband houden met het bieden van mantelzorg.

Wat we onder mantelzorg verstaan
Het begrip mantelzorg werd voor het eerst gebruikt in 1977 door prof. J. Hattinga Verschure, de grondlegger van de mantelzorg in Nederland. Hij onderscheidde zelfzorg, mantelzorg en professionele zorg.

Een bruikbare omschrijving van mantelzorg is: mantelzorg is zorg voor chronische zieken, gehandicapten en hulpbehoevenden door naasten: familieleden, vrienden, kennissen en buren. Kenmerkend is de reeds bestaande persoonlijke band tussen de mantelzorger en zijn of haar naaste. Daarnaast gaat het om langdurige zorg die vaak onbetaald is. Onder mantelzorg vallen heel verschillende werkzaamheden. Het varieert van boodschappen voor iemand doen tot het geven van voeding en medicijnen en allerlei andere vormen van begeleiding en hulp.

Mantelzorg is gewenst als er meer zorg nodig is dan geboden kan worden door de reguliere hulpverlening. De zorgbehoefte kan zo groot zijn, dat de hulpverlening daar niet aan kan voldoen. Dan kan mantelzorg een optie worden. Soms moeten andere wegen worden gegaan (opname in een verpleeghuis bijv.). Omgedraaid moeten mantelzorgers tijdig hulp inroepen van zorginstanties, anders worden zij misschien ook zelf patiënt!

Wat zegt de Bijbel over mantelzorg?
De doorgaande lijn in de Bijbel is, dat we geroepen zijn elkaar te helpen als er nood of zorg is. Zo lezen we bijvoorbeeld in Efeziërs 4: 28, dat we hebben mee te delen aan degene die nood heeft. En in Psalm 41: 2 staat: ‘Welgelukzalig is hij, die zich verstandig gedraagt jegens een ellendige’. Dát vraagt de HEERE dus van ons. Met andere woorden: mantelzorg is een Bijbelse opdracht. Het is niet de eerste betekenis van de tekst, maar Galaten 6: 2 heeft ons óók iets te zeggen met het oog op mantelzorg. Paulus roept ons daar op elkaars lasten te dragen. Ongetwijfeld horen daar ook lasten bij die te maken hebben met een ziekte, met het ouder worden of met het hebben van een (verstandelijke) handicap.
Het oog hebben voor elkaar en voor elkaars noden en zorgen, is ook een Bijbelse notie. In Filippensen 2: 4 staat: ‘Een ieder zie niet op het zijne, maar een ieder zie ook op hetgeen van de anderen is’.
Op een bijzondere manier zie je dat aan het licht komen in het leven van de Heere Jezus. Wat had Hij oog voor Zijn naasten in zorgen en verdriet. Wat kon Hij indrukwekkend met zieken omgaan. Denk bijvoorbeeld aan hoe Hij omging met de vader van de maanzieke jongen (Mat. 17: 14-21). Indrukwekkend hoe Jezus spreekt met deze vader en hem de gelegenheid geeft zijn nood bij Hem neer te leggen. En niet tevergeefs!

Of nog een voorbeeld: Jezus’ gesprek met de man die al 38 jaar ziek is en maar niet op tijd bij het badwater van Bethesda weet te komen (Joh. 5). Meesterlijk, die vraag: ‘Wilt u gezond worden?’ Het geeft de zieke de gelegenheid heel zijn hart voor Jezus bloot te leggen.
En heeft Jezus misschien Zelf ook mantelzorg geboden? Hoe is het levenseinde van Jozef geweest? Is hij toen ziek geweest, heeft hij een moeilijke levensavond gehad? Als dat zo geweest is, heeft Jezus ongetwijfeld mantelzorg geboden.
Kortom, écht mantelzorg bieden leer je van Christus. En Hij wil ook kracht geven om een kruis van ziekte, zorg of handicap te kunnen dragen, in je eigen leven of in dat van hem of haar voor wie je zorgt. Tot Zijn werk op aarde behoorde ook dat Hij onze ziekten op Zich genomen heeft (Jes. 53: 4). Zo kunnen wij in ons ziek zijn door Hem gedragen worden en worden we het ook.

Mantelzorg in Bijbelse tijden
We weten dat in de tijd van de Bijbel de generaties met elkaar leefden en opgroeiden (denk bijv. aan het gezin van Boaz en Ruth). Werden ouders ouder en hulpbehoevend, dan bleven zij bij hun kinderen en kleinkinderen wonen en die zorgden voor hen tot hun levenseinde. Tot in de vorige eeuw was dat ook in ons land gebruikelijk. Wat is het mooi als generaties zó voor elkaar mogen zorgen. Wat heeft mantelzorg daarom iets moois in zich. Daarin mag gestalte krijgen wat in de tweede tafel van Gods wet van ons wordt gevraagd, n.l. de naaste lief te hebben als ons zelf.

Echte mantelzorg is een gestalte van de Bijbelse naastenliefde. Daarin mogen we elkaar dienen door de liefde (Gal. 5: 13). Echte mantelzorg ligt ingebed in de zelfverloochening (Mat. 16: 24). Op die manier mogen we de ander uitnemender achten dan ons zelf (Filp. 2: 3) en voor hem of haar zorgen die aan onze zorgen is toevertrouwd en erop is aangewezen. Moeten we ons dan restloos opofferen voor de ander als mantelzorger, ook al zal dat leiden tot zelfafbraak? Bij het gebod tot naastenliefde staat een grens: ‘Heb uw naaste lief als uzelf’. We hoeven ons zelf dus niet te vergeten. Er zijn grenzen. In het tweede artikel meer hierover.

Voorbeelden van mantelzorg in de Bijbel
Er staan mooie voorbeelden van mantelzorg in de Bijbel. We zouden kunnen denken aan Ruth die voor haar schoonmoeder Naomi zorgt. Als ze uit Moab teruggekeerd zijn, gaat Ruth ervoor zorgen dat er brood op de plank komt. Je zou Ruth de mantelzorger van Naomi kunnen noemen. Als David op zijn harp zit te spelen voor zijn schoonvader Saul, is hij de mantelzorger van Saul. Door muziek te maken maakt hij zijn schoonvader weer rustig en wordt de boze geest uit hem verdreven. En als David zich later ontfermt over de gehandicapte zoon van zijn zwager Jonathan en hem gaat verzorgen, dan kunnen we zeggen dat David de mantelverzorger van Mefiboseth wordt.

In het Nieuwe Testament vinden we ook voorbeelden van mantelzorg. Wat een prachtig werk doen de vier vrienden die hun lamme vriend op een draagbed naar de Heere Jezus brengen. Mantelzorg in optima forma! En aan het kruis zorgt de Heere Jezus ervoor dat Johannes de mantelzorger wordt van Maria, Zijn moeder. Met de woorden: ‘Vrouw, zie, uw zoon’ en ‘Zoon, zie, uw moeder’ geeft Jezus aan, dat Johannes vanaf dat moment de zorg over zijn moeder op zich moet nemen. En dat heeft Johannes ook gedaan. Hij is de mantelzorger van Maria geworden.

Nog twee Schriftgegevens vragen onze aandacht als het over mantelzorg gaat. In Mattheüs 25: 34-40 gaat het over de wederkomst van Christus. En waarop zullen we dan geoordeeld worden? Het is heel opvallend dat we dan geoordeeld zullen worden op grond van wat we voor onze naasten hebben betekend. We zullen geoordeeld worden op grond van het feit of we mantelzorgers in ons leven zijn geweest of niet. Dit gegeven haalt de vrijblijvendheid van mantelzorg af. Het al of niet geven ervan komt straks bij Christus’ wederkomst terug.
Een laatste woord in de Schrift dat genoemd kan worden, is Jakobus 1: 27. Daar lezen we: ‘De zuivere en onbevlekte godsdienst voor God en de Vader is deze: wezen en weduwen bezoeken in hun verdrukking en zichzelf onbesmet bewaren van de wereld’.

’t Is duidelijk: mantelzorg is een Bijbelse opdracht. Welke uitwerking dit in de praktijk mag hebben, hopen we in het volgende artikel te bezien.

C.J. Droger
(Ds. C.J. Droger is predikant te Vlaardingen.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen