Mantelzorg in de praktijk (Als één lid lijdt … Bijbels perspectief op mantelzorg 2)

Het aandienen van mantelzorg
Het bieden van mantelzorg wordt meestal op je weg geplaatst. Plotseling of al gaandeweg. Bij ‘plotseling’ kunnen we denken aan een herseninfarct waardoor iemand plotseling getroffen wordt. Opname in het ziekenhuis en een tijdelijke opname in een verpleegtehuis kan het gevolg zijn. En dan kan de patiënt op een bepaald moment soms weer naar huis. Maar heeft daar wel veel zorg nodig, naast de zorg die de reguliere hulpverlening kan bieden. Wie gaat dat op zich nemen? Dat zal de mantelzorger, dat zullen de mantelzorgers zijn.
Er zijn meer situaties te bedenken waarin iemand zomaar opeens hulpbehoevend wordt. We kunnen een ongeluk meemaken, een operatie kan mislukken met alle gevolgen van dien. Mantelzorg kan zomaar opeens op je weg geplaatst worden.

Het kan ook geleidelijk aan gaan. Je kunt steeds meer de mantelzorger van je moeder worden, omdat ze steeds meer dementeert. Eerst help je haar met kleine dingen, maar langzamerhand heeft ze steeds meer hulp nodig. Zonder dat men het soms doorheeft, wordt men al meer mantelzorger. Totdat het soms niet meer gaat en moeder opgenomen moet worden in een verpleeghuis.
Als er op een bepaald moment mantelzorg nodig is, gaat het meestal zo, dat mensen die er gevoel en gaven voor hebben als vanzelf de mantelzorg gaan geven. En het is mooi als het zo gaat. Maar niet altijd gaat het zo vanzelf. Soms moet er overleg zijn met elkaar. Als vader begint te dementeren, is het goed dat de kinderen met elkaar overleggen, hoe ze dat op zullen pakken. En dan kun je er niet vanuit gaan, dat wie het dichtst in de buurt van vader woont, het meeste zal gaan doen. Er zal gekeken moeten worden naar ieders mogelijkheden. En dan zal er misschien een rooster opgesteld moeten worden met daarop wie, wat en wanneer gaat doen. Zo weet iedereen waar hij of zij aan toe is en krijgt vader de mantelzorg die hij nodig heeft.

Je naaste liefhebben als jezelf
De mantelzorger zal niet alleen gericht zijn op de hulpontvanger, maar moet ook oog voor zichzelf houden. Mantelzorg bieden is vaak heel zwaar en er komt veel bij kijken. Hier moet iets gezegd worden over het Bijbelse gebod tot naastenliefde. Het is opvallend dat er verschillende keren in de Bijbel staat, dat we onze naaste moeten liefhebben als onszelf.
Is er dan ook een Bijbels gebod tot eigenliefde? Antwoord: ja. We mogen ook ons zelf liefhebben. Maar dan wel op de manier zoals de HEERE het wil. Dat wil zeggen: we mogen ons zelf aanvaarden zoals God ons geschapen heeft en hebben daarom ook zuinig met ons lichaam, met onze geest en met onze ziel om te gaan.
Prof. Velema tekende in dit verband vaak een driehoek op het bord in het collegelokaal en zette dan bovenaan het woord ‘God’ en op de twee andere hoeken de woorden ‘naaste’ en ‘ik’. ‘Kijk, jongens’, zei hij dan, ‘als je de eigenliefde in deze verhoudingen houdt, is het goed’. Eigenliefde beoefend in een band met God en je naaste leidt inderdaad niet tot egoïsme, maar geeft de mens de plaats die hij mag hebben voor Gods aangezicht. En uit het oogpunt van zuinig zijn op wat God ons gaf, mogen we ook ‘nee’ zeggen. Ook als het gaat over het geven van mantelzorg. En daarom mogen en moeten mantelzorgers regelmatig even afstand nemen en ontspanning zoeken.
Dat is heel belangrijk en mag gedaan worden zonder zich schuldig te voelen. Even een dag heel wat anders: naar je zus aan de andere kant van het land, met je dochter iets leuks gaan doen, met je man naar een museum en daarna uit eten. Er zijn mogelijkheden genoeg in ons land. En waarom ga je er even tussenuit? Precies: om je weer op te laden voor een nieuwe periode. En om de mantelzorg vol te kunnen houden.

Meeleven met de mantelzorger
Van de mensen om de mantelzorger heen mag gevraagd worden, dat zij liefdevol en waarderend blijven meeleven met de mantelzorger. Ook hieruit put je energie om het vol te kunnen houden. Je hebt deze mensen ook nodig om je verhaal aan kwijt te kunnen. En af en toe is dat echt nodig. Dingen vertellen doet ons dingen verwerken en geeft een stukje ontspanning.
Meeleven met de mantelzorger mag ook verwacht worden van de kerkelijke gemeente waarvan de mantelzorger en wellicht ook de hulpontvanger lid zijn. Als één lid van het lichaam van Christus lijdt, zullen, als het goed is, de andere leden van dat lichaam op een bepaalde manier meelijden (1 Kor. 12: 26). Hoe kan dat concreet gestalte gegeven worden? Te denken is aan voorbede doen voor hem/haar die lijdt, meeleven met de zieke op allerlei manieren, maar ook met de mantelzorger( s) naast de zieke. Door de drukte van de tijd staat dit onder druk. Laten we daarom er des te meer oog voor hebben en laten we onze chronische zieken en hun verzorgenden niet vergeten!
Het is ook heel goed als er in de gemeente een groepje mensen is op wie de mantelzorger kan terugvallen. Om zijn/haar verhaal te doen (soms wordt het allemaal teveel of zie je het echt niet meer zitten; dat kan dus), maar ook om zich af en toe te kunnen laten vervangen. Andere mogelijkheden voor vervanging zijn een tijdelijke opvang van de hulpontvanger ergens anders.
We mogen ons gelukkig prijzen met heel wat mogelijkheden op dit gebied. Zo worden er speciale vakanties georganiseerd voor hulpontvangers, is er op heel wat plaatsen in ons land logeeropvang (ook uit de kring van onze kerken) en is er soms een oppasdienst te regelen. Laten mantelzorgers niet schromen naar deze mogelijkheden onderzoek te doen en met hun hulpontvangers bespreken wat mogelijk en wenselijk is.

Knelpunten bij het bieden van mantelzorg
Waar gewerkt wordt, kunnen er knelpunten optreden. Dat is bij het bieden van mantelzorg ook zo. Een aantal knelpunten dat kan voorkomen, wordt hier genoemd. Ook met de bedoeling dat we erop bedacht zijn, dat ze kúnnen optreden. Wellicht kunnen ze voorkomen worden. Dat is beter dan ze te laten ontstaan en dan aan een oplossing moeten werken. Maar soms zijn ze er gewoon. En hoe ga je er dan mee om? Daar is soms veel wijsheid, tact, geduld en liefde voor nodig. Allemaal dingen die de HEERE wil geven en die we aan Hem mogen vragen.
Een knelpunt dat bij het verlenen van mantelzorg kan ontstaan is: teveel betrokken raken bij de zorgen van de hulpontvanger. Zeker als je mantelzorg biedt met je hart, is dit een gevaar. Heel gauw neem je dan de zorgen mee naar huis en lig je er misschien wakker van. Als dat het geval is, ben je té betrokken geraakt. Je zult dan moeten leren afstand te nemen, anders houd je het niet vol.
Een ander knelpunt is: teveel geclaimd worden door de hulpontvanger. Vanuit de laatste is het misschien te begrijpen dat hij/zij een groot beslag op je legt. Maar het mag nooit een claimen worden, want dan wordt het voor de mantelzorger een knellend gebeuren en dat gaat niet goed. Een hulpontvanger mag natuurlijk helemaal niet gaan manipuleren met de mantelzorger. Gaat dat gebeuren, dan zal de mantelzorg niet lang standhouden.
Een ander knelpunt is dat de mantelzorger te lang doorgaat met het bieden van zorg, zodat er overspanning ontstaat. Op tijd rust en ontspanning zoeken kan dit voorkomen. En laat anderen je in de gaten houden, of je niet te ver gaat!
Nog een knelpunt: spanningen tussen zorginstanties (huisarts, specialist, thuiszorg etc.) en de mantelzorger/ hulpontvanger. Soms wil je iets geregeld zien voor de hulpontvanger, maar lukt het maar niet. Het moet over zoveel schijven, of de zorginstanties bieden iets heel anders aan dan nodig is of willen niet geven wat wel nodig is. Het inschakelen van een belangenvereniging kan dan soms geboden zijn.
Het bieden van mantelzorg kan ook spanningen in je huwelijk of in je werkkring geven (‘Ga je nu alweer naar je moeder’; ‘moet je nu alweer een vrije middag om met je gehandicapte dochter naar de tandarts te gaan’). Ook hier zal de mantelzorger oog voor moeten hebben. Mantelzorg kan ook leiden tot financiële problemen, schuldgevoelens of verdriet richting de hulpontvanger. De hulpontvanger kan zich ook teveel gaan hechten aan de mantelzorger of eist teveel van de mantelzorger vanuit de gedachte recht te hebben op mantelzorg. Er kunnen ook spanningen ontstaan tussen de mantelzorger en de hulpontvanger (als je het nooit goed doet; bij dementie; bij een chronische ziekte).
Als we mantelzorg verlenen, zullen we alert moeten blijven op de voetangels en klemmen die het pad van de mantelzorger kunnen bemoeilijken!

C.J. Droger
(Ds. C.J. Droger is predikant te Vlaardingen.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen