Zuiver zingen (De liedkeuze in de eredienst 2)

De uitgave ‘Zuiver zingen’ bestaat uit vijf hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk is een inleiding waarin de geschiedenis die geleid heeft tot de totstandkoming van de brochure alsmede een handreiking voor het praktisch gebruik ervan wordt gegeven. Daarnaast wordt de opzet van de handreiking uiteengezet.
Hoofdstuk twee geeft enkele algemene opmerkingen met betrekking tot het hanteren van criteria weer, zoals bijvoorbeeld het feit dat criteria nooit volledig waterdicht zijn, dat criteria op meerdere manieren uitgelegd kunnen worden en dat criteria niet fungeren als een soort checklist, maar dat ze desondanks wel zinvol zijn.

Criteria
Het hierna volgende derde hoofdstuk vormt de hoofdmoot van de uitgave. In dit hoofdstuk worden de criteria zoals ze door de generale synode zijn opgesteld stuk voor stuk nader bekeken en uitgewerkt.

Deze criteria luiden:
1. De liederen moeten in overeenstemming zijn met de openbaring van Gods heil in het Oude en het Nieuwe Testament.
2. De liederen dienen in overeenstemming te zijn met de belijdenis.
3. De liederen dienen liturgisch verantwoord te zijn.
4. De liederen moeten literair en muzikaal van een goede kwaliteit zijn.

Elk criterium wordt eerst toegelicht, waarna er praktische richtlijnen worden gegeven. Nagenoeg elke richtlijn wordt voorzien van voorbeelden om de praktische bruikbaarheid ervan te verduidelijken.
Zo is bijvoorbeeld één van de richtlijnen bij het eerste criterium dat ervaringen die bezongen worden in een lied voor heel de gemeente herkenbaar moeten zijn.
Daarbij worden dan de volgende voorbeelden gegeven:

(Liedboek Gezang 440)
Ik heb de vaste grond gevonden,
waarin mijn anker eeuwig hecht:
de dood van Christus voor de zonden,
van eeuwigheid als grond gelegd.
Die grond zal onverwrikt bestaan,
als aard’ en hemel ondergaan.

Daarop wil ik gelovig bouwen,
getroost, wat mij ook wedervaart;
mij aan Gods vaderhart vertrouwen,
wanneer mijn zonde mij bezwaart.
Steeds vind ik daar opnieuw bereid
oneindige barmhartigheid.

(Evangelische Liedbundel 289)
Ik geloof in God de Vader
die een bron van vreugde is,
louter goedheid en genade,
licht in onze duisternis.
Hij, de koning van de kosmos,
– het gesternte zingt zijn eer –
heeft uit liefde mij geschapen
en tot liefde keer ik weer.

Ik geloof in Jezus Christus
die voor ons ter wereld kwam.
Zoon van God en Zoon des Mensen
Herder, Offerlam.
Door te lijden en te sterven
– groot is het geheimenis –
schenkt Hij mij het eeuwig leven,
dat uit God en tot God is.

Belijdenis
Het in overeenstemming zijn van liederen met de belijdenis zoals gesteld in het tweede criterium wordt uitgewerkt aan de hand van de driedeling van de Apostolische Geloofsbelijdenis:
– God de Vader en onze schepping
– God de Zoon en onze verlossing
– God de Heilige Geest en zijn werk
Daarbij wordt dan onder andere het volgende voorbeeld gegeven:

(Liedboek Gezang 310)
Bewaar ons, Here, bij uw woord,
betoom des vijands roof en moord.
Hij trok ten strijde om uw Zoon
te stoten van uw hoge troon.

Heer Jezus Christus, toon uw macht,
Heer aller heren, kom met kracht.
Bescherm uw arme christenheid,
dat zij U love te allen tijd.

O Geest, die onze Trooster zijt,
geef dat uw volk een Heer belijdt,
wees bij ons in de laatste nood,
leid ons ten leven uit de dood.

Bij criterium drie wordt eerst in de toelichting gedefinieerd wat een zondagse eredienst nu eigenlijk is. Hieruit vloeit voort wat er verstaan moet worden onder de term ‘liturgisch verantwoord’. Ook dit wordt weer met enkele richtlijnen en verduidelijkende voorbeelden uitgewerkt.

Literaire en muzikale kwaliteit
Bij het vierde criterium vinden we de meeste voorbeelden. Veel hiervan zijn in muzieknotatie:

(Liedboek Gezang 242)
[bevat tekst en muzieknotatie]

Om een lied goed op zijn literaire kwaliteit te kunnen beoordelen is een goede kennis van de taal voldoende. Om een lied echter op muzikale kwaliteit te kunnen beoordelen is enige kennis van verschillende muziektechnische termen noodzakelijk. Hierbij valt dan te denken aan begrippen als ritme, opbouw, omvang, melismen en syncopen. Dergelijke termen zijn slechts moeilijk in woorden te vatten. Daarom worden ze eerst zo goed mogelijk omschreven en wordt er vervolgens met een voorbeeld in muzieknotatie aanschouwelijk gemaakt hoe iets dergelijks er in de praktijk uit kan zien.

(Joh. de Heer 594)
[bevat tekst en muzieknotatie]

(Opwekking 667)
[bevat tekst en muzieknotatie]

Met behulp van de hieruit opgedane kennis kunnen ook mensen zonder muziektechnische achtergrond zich gemakkelijker een beeld vormen van de muzikale kwaliteit van een lied, en op die manier een gedegen oordeel vellen over de toepasbaarheid ervan in de eredienst.

Het vierde en vijfde hoofdstuk geven ten slotte nog een kort slotwoord en een bronvermelding van de liedbundels die gebruikt zijn voor de voorbeelden in het derde hoofdstuk.

Hoofdstuk vier wordt afgesloten met een citaat uit de berijming van Psalm 107 dat voor deputaten eredienst de voornaamste leidraad is geweest bij het opstellen van de brochure:

Gods goedheid houdt ons staande
zolang de wereld staat!
Houdt dan de lofzang gaande
voor God die leven laat.
Al wie, door Hem bevrijd
uit ongastvrije streken,
naar huis werd heengeleid,
zal van zijn liefde spreken.

(Bert Visser is docent voor orgel en piano, koordirigent en organist.
Hij is lid van deputaten eredienst.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen