Scheiden alleen bij overspel?

Er was onder de jongeren algehele instemming met de duidelijke lijn van Maleachi, die haaks staat op het denken van vandaag. Niettemin waren er ook vragen. Naar aanleiding van het verslag in het RD ontving ik ook nog enkele vragen, die in dezelfde lijn liggen. Samengevat komen deze hierop neer: mag men alleen scheiden in geval van overspel?

Concrete voorbeeld
Een situatie werd me beschreven van een vrouw, die meer dan 10 jaar lang lijdt onder psychisch en lichamelijk geweld van haar man. Op den duur kan ze het niet meer aan. Haar pastor zegt haar dat scheiden alleen mogelijk is in geval van overspel. Zolang haar man in die zonde niet valt, is er geen grond voor een scheiding en moet ze met hem verder. Wel is het mogelijk om voorlopig apart te gaan wonen. Dus scheiden tussen tafel en bed. Als ze vervolgens toch de scheiding aanvraagt, wordt ze onder stille censuur gezet.

Nu is het moeilijk om in te gaan op een situatie die vragenstellers kennen en waarvan ik zelf de details niet weet. Terughoudendheid is dan ook geboden. Het voorbeeld is echter duidelijk genoeg om er enkele algemene opmerkingen bij te maken.

De kerk zal nooit actief aandringen op een scheiding. Zelfs niet in geval van overspel.
Ik heb situaties meegemaakt dat na overspel het huwelijk niet ontbonden werd en men met Gods hulp samen verder kon en wilde gaan. Er is uiterste terughoudendheid nodig, want iedere echtscheiding is er één te veel. Juist in deze tijd zal de christelijke gemeente op huwelijksgebied positief uit de toon mogen vallen, zoals in de eerste eeuwen van de christelijke kerk. Een heiden schreef verwonderd over de christenen: ”net als andere mensen trouwen zij en krijgen zij kinderen; alleen leggen ze die niet te vondeling. Wel delen ze met iedereen hun tafel, maar niet hun bed. Hoewel ze leven ‘in het vlees’, leven ze niet ‘naar het vlees’” (Brief aan Diognetus; 150 na Chr.).

Waar begint de scheiding?
De verbreking van het huwelijk begint niet bij de advocaat of bij de kantonrechter. Het begint veel eerder, namelijk wanneer man en vrouw in het huwelijk niet met elkaar leven zoals God het bedoelde. Er zijn nogal wat huwelijken die (nog) niet door de rechter ontbonden zijn, maar die in Gods ogen zo gebroken zijn. Op z’n minst kan men zich afvragen of men daar minder schuldig staat aan het 7e gebod, dan wanneer men na veel worsteling en gebed metterdaad gaat scheiden.

Het is inderdaad zo dat de Heere Jezus overspel of hoererij noemt als enige grond om te scheiden. In Matth. 19: 9 lezen we: “Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, die doet overspel.” Deze woorden moeten we niet losmaken van de praktijk van die dagen. Vrouwen werden om allerlei oorzaken weggestuurd. Als men de voorgeschreven scheidbrief meegaf, dan was het wel goed (Matth. 19: 7). De vrouwen leken op speeltjes, die men kon inruilen als men er geen zin meer in had. Daartegen ageert de Heere Jezus. Alleen als het huwelijk tot op de bodem is gebroken, als de vertrouwensbasis door overspel stuk is, kan er een gegronde reden zijn. Anders niet.

Langdurige ontwrichting
Deze ene grond is vaak misbruikt om te gaan scheiden. Men sprak wel van de ‘grote leugen’: één van beide partijen nam de schuld op zich en ‘bekende’ overspel, waarna het huwelijk ontbonden kon worden. Later ging de burgerlijke wetgever als grond voor de echtscheiding een andere begrip hanteren: ‘langdurige ontwrichting’ van het huwelijk. Dat werd een verzamelnaam voor allerhande situaties. Het werd in het burgerlijke recht in één keer veel gemakkelijker om te scheiden. Toch weet ieder die pastoraal in de gemeente werkzaam is, goed wat ermee bedoeld wordt.
Wat kan een huwelijk soms ‘langdurig ontwricht’ zijn. Dat man en vrouw als kat en hond leven. Dat het een hel is, ook voor de kinderen. Nee, dan is de eerste oplossing niet om te gaan scheiden, maar alles in het werk te stellen om het huwelijk weer te maken zoals de Heere het bedoelde. Er zijn voorbeelden dat met Gods hulp zulke huwelijken weer goed mochten worden.

Het lijkt erop, dat als we adviseren om (voorlopig) uit elkaar te gaan, maar niet te scheiden, we binnen de grenzen van het gebod blijven. Zeker als we daarmee voorkomen dat de echtelieden elkaar psychisch en lichamelijk laten lijden. Maar zijn we dan klaar? Zou de Heere Jezus dat bedoeld hebben? Dat mensen jarenlang, soms tot hun dood, tussen tafel en bed gescheiden leven, maar officieel nog niet gescheiden zijn? Dan zijn we met de letter van het gebod in overeenstemming, maar nog niet met de geest ervan.
Er zijn ook situaties waarin de kerk niet onophoudelijk moet doorgaan om te lijmen. Ik herinner me uit mijn jeugd een echtpaar dat onophoudelijk ruzie had. De vrouw leed psychisch en lichamelijk geweldig. De man die zich op veel terreinen misdroeg, had een mooie babbel en wist ook nog vroom te praten. Het sleepte jaren. Op zeker moment had de vrouw de scheiding in gang gezet. De kerkenraad van die kerk, die zeer actief was als het om scheidingen ging, vermaande de vrouw dit niet door te zetten. Ze liet zich overreden en trok de scheiding in. Zij is ten slotte in een inrichting gestorven: lichamelijk gesloopt en psychisch kapot … Laten we bedenken dat we ons mede schuldig kunnen maken aan de gevolgen van een gelijmd huwelijk.
Ook als kerkenraad moeten we van ophouden weten. Ik bedoel dit: nooit zullen we op een scheiding mogen aandringen; en soms moeten we ons bij het onafwendbare neer leggen.

Hertrouwen?
Een andere vraag in dit verband is deze: mag wie gescheiden is weer trouwen? Jezus zegt immers: “wie de verlatene trouwt, doet ook overspel” (Matth. 19: 9). De Heere zei dat met het oog op de praktijk in die dagen (zie onder punt 3). Het was gewoon een ruilhandel tussen vrouwen geworden. Welnu, wie zo met zijn vrouw omgaat en wie zo gemakkelijk een andere vrouw weer trouwt, maakt zich schuldig aan overspel.
Is daarmee hertrouwen na een scheiding voorgoed uitgesloten? Sommigen hebben voor zichzelf de overtuiging het meest in Gods weg te zijn door niet meer te trouwen. Dat kan een goede weg zijn.
Maar als iemand wèl weer trouwt, is dat dan overspel? Wie in het algemeen een misstap doet, hoeft daar niet levenslang voor te boeten. Wie zijn schuld belijdt mag opnieuw beginnen. Zal dan een verkeerde huwelijkskeuze, waar je berouw en spijt van hebt, of waar je buiten je schuld in bent verzeild geraakt, je levenslang moeten beperken? Is dat de bedoeling van dit gebod?

Wat kan de gemeente doen?
Laten we als gemeente om echtparen met huwelijksproblemen heen staan. Ik denk aan een kleine kring van vrienden die regelmatig met hen praat en voor hen bidt. Daar moet men natuurlijk wel voor openstaan. Laten we binnen de gemeente ook mensen ná een scheiding niet vergeten. Vaak is er schuldgevoel, ook al lag de schuld voornamelijk bij de andere partij. Weduwen en weduwnaren mogen rekenen op liefde en aandacht. In bezoek en in de voorbede. Gescheiden mannen en vrouwen worden nog wel eens vergeten, omdat we niet goed weten wat we ermee aan moeten. Laten ze in de gemeente toch de barmhartigheid van de Heere Jezus ontmoeten.

Meer dan ooit zullen we als gemeente preventief moeten bezig zijn op dit terrein. Erop wijzen dat er een goede basis moet zijn om te gaan trouwen. Soms wordt een huwelijk gesloten, waarbij je als predikant al grote zorgen hebt. In meerdere gemeenten wordt een huwelijkscursus gegeven. Ook in prediking en pastoraat kan preventief veel gedaan worden om aandacht te vragen voor zaken die zich in het huwelijk kunnen voordoen. We hebben de tijd niet mee. Het levensgevoel van de wereld, waarin scheiden zo heel gewoon is geworden, dringt ook door in de kerk. Meer dan ooit mag de oproep ons voor ogen staan: ”dat het huwelijk in ere zij bij allen en het huwelijksbed onbevlekt” (Hebr. 13: 4a).

B. de Graaf
Ds. B. de Graaf is predikant te Nunspeet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen