Een pleidooi voor basiscatechese in de kerk

Een blik op de systematiek die de joden hanteren om hun kinderen te onderwijzen in Gods Woord kan hierbij verrassend en ook zeer verfrissend werken. Zij starten niet met 12 jaar, maar ronden het geloofsonderwijs vlak na deze leeftijd al af. Ongeveer op de leeftijd van 13 jaar worden jongens die onderwezen zijn in de wetten van Mozes “bevorderd” tot zonen der wet en daarmee ingerekend in de joodse synagogengemeenschap als volwassenen in het geloof. In de kerk moet het eigenlijke onderwijs dan nog beginnen.

Geen veredelde oppas
Een opvallend verschil dat tot nadenken stemt. Waarom laat de kerk zoveel aan mogelijkheden voor geloofsonderwijs liggen in de jaren voor het twaalfde levensjaar. Zeker, in veel kerken wordt de handschoen enigermate opgepakt door kinderen vertrouwd te maken met de Bijbelse geschiedenis in de kindernevendienst of de zondagsschool. Het is daarbij wel de vraag of dat altijd vanuit een heldere visie op geloofsonderricht gebeurt of dat het uit de nood geboren wordt omdat ouders het voor hun kinderen te moeilijk vinden om gewoon onder de preek in de kerk te zitten. Ook hier mag een pleidooi gevoerd worden dat kerken hier een duidelijke visie voor ontwikkelen. Kindernevendienst of zondagsschool mag nooit verworden tot een veredelde oppas, maar geef het een systematisch plaats met heldere doelstellingen in het programma dat de kerk vormgeeft om te werken aan het geloofsonderricht aan de opkomende generatie.

Vaak eindigt de kindernevendienst op de leeftijd tussen de 8 en 10 jaar. Daarna worden kinderen geacht groot genoeg te zijn om een kerkdienst uit te zitten. Er gebeurt op onderwijs gebied in veel kerken niets meer tot de magische leeftijd van 12 jaar is bereikt. Kennelijk achten we de kinderen vanaf dat moment bevattelijk genoeg voor datgene wat we als kerk aan hen over willen dragen. Maar is dat terecht?
Wat is de les die de joden ons leren en waardoor zij al zo jong hun kinderen alles wat belangrijk is hebben bijgebracht? Is het niet een gemiste kans voor de kerk wanneer er aan geloofsonderricht niets gedaan wordt juist in deze bijzondere levensfase van de kinderen voor hun 12e levensjaar?

Visie voor de volgende generatie
Het is bekend vanuit de psychologie dat kinderen van hun 8e tot en met hun 12e enorm veel kennis kunnen opnemen. Jaren die uitermate geschikt zijn om veel te doen aan kennisoverdracht! Een kerk met visie voor de opkomende generatie zal daar gebruik van willen maken. Jaren om niet ongebruikt te laten, maar om juist op in te zetten en er hard aan te werken om veel kennis aan onze kinderen over te dragen! Het zou zelfs zeer wenselijk zijn wanneer er een bepaalde basiskennis is aangelegd, voor het catechesetraject vanaf het 12e levensjaar begint. De levensfase waarin jongeren dan op weg naar de volwassenheid al heel snel terechtkomen is die van de zoektocht naar hun identiteit. Omdat geloven uiteindelijk geen zaak is van de kennis met je hoofd maar met je hart heeft dat alles te maken met identiteit. Hoe kun je een relatie met God ontwikkelen zonder dat de benodigde basiskennis over Hem, over de weg die Hij in de geschiedenis is gegaan, over Zijn Woord te hebben opgedaan.

Een belangrijk onderdeel van het catechesetraject vanaf het 12e levensjaar zou moeten bestaan uit het begeleiden van jongeren in die zoektocht. Ze te helpen om de kennis die ze opdeden een plek te geven in hun hart en ze te leren omgaan met God vanuit wat ze al meekregen. Kennis kan dan verdiept worden en ook gericht zijn op de persoonlijke toe-eigening ervan. Wanneer de basiskennis nog moet worden overgedragen als het 12e levensjaar begint, ben je als kerk echt aan de late kant. Je moet een inhaalslag aan kennisoverdracht maken waar de jongeren dan niet meer zo op zitten te wachten. Ze willen ontdekken welke zin die Bijbel en de leer van de kerk kan hebben in hun eigen leven. Daar zal een belangrijke focus op moeten liggen.

Ontdekkingstocht
Waar denken we dan aan bij basiscatechese? De naam zegt het al: het gaat om de basis. Als kinderen de kindernevendienst of de zondagsschool verlaten is het niet ongebruikelijk dat ze een Bijbel van de kerk cadeau krijgen. Een mooier geschenk kun je niet weggeven. Tegelijk is de Bijbel die ze dan in handen hebben een heel ingewikkeld boek. Het zijn maar liefst 66 boeken in één bundel, die bij lange na niet allemaal in chronologische volgorde staan. Slechts in een zeer beperkt deel van de Bijbelboeken staan de verhalen die de kinderen eerder hebben horen vertellen over de geschiedenis van God met Israël en het werk van de Here Jezus.

Hoe vind je je weg in dit bijzondere Boek van God. Basiscatechese is bij uitstek een goed instrument om daar aan te werken. Het is een bijzondere ontdekkingstocht die je met kinderen voor hun twaalfde kunt beginnen om hen dieper door te laten dringen in de geheimenissen van Gods werk en van al Gods profeten en dichters die woorden van Hem voor ons achterlieten. De methode “Met de Bijbel aan de slag” is juist hiervoor ontwikkeld. Het ontstaan ervan is begonnen in de 90-er jaren op een kerkenraadsvergadering in de Christelijke Gereformeerde Kerk van IJmuiden waar we samen dit gat in het geloofsonderwijs van de kerk ontdekten. In twee jaar basiscatechese aan de hand van deze methode gaan de kinderen van Genesis tot en met Openbaring door de hele Bijbel heen. Elk boek komt aan de beurt en in elk boek gaan ze aan de slag. Ze ontdekken bijvoorbeeld bij de boeken van het Oude Testament hoe er lijnen lopen naar de komst van de Here Jezus.

Doorgaande lijn
Het pleidooi voor basiscatechese dringt ertoe om het geheel van het geloofsonderwijs dat de kerk mag verzorgen voor de opkomende generatie nog eens goed door te lichten. Wat bieden we wanneer aan, waarom doen we het juist dan en welk doel willen we er mee bereiken. Visieontwikkeling betekent ook daarover met de ouders van de kinderen goed moet worden gecommuniceerd. Er is zitten hier en daar in de doorgaande lijn van het geloofsonderricht van de kerk nog hiaten. Vaak is er sprake van weinig samenhang en in die zin is er op dit terrein nog heel veel winst te boeken.

[De methode “Met de Bijbel aan de slag” verschijnt in twee delen, deel 1 over het Oude Testament is in juni 2012 verschenen bij ArkMedia in samenwerking met de CGJO Christelijke Gereformeerde Jongerenorganisatie). Deel 2 over het Nieuwe Testament verschijnt D.V. eind 2012. Er is voor elk deel een handleiding beschikbaar voor de catecheten.
Verder info is te vinden op de site bij de methode: www.metdebijbelaandeslag.nl]

Jelle Nutma
Ds. Jelle Nutma (auteur van Met de Bijbel aan de slag en predikant in de CGK van Apeldoorn-Oost)

Reinier Sanders (Bureaucoördinator en Kinderwerker bij de CGJO)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen