Vreemdelingschap … ook in de kerk?

Ik heb daarom getwijfeld om in deze Nader Bekeken toch maar liever de actualiteit van de kranten te volgen, en te schrijven over de Paus bijvoorbeeld, die op bezoek ging in Lampedusa … Daar zou ik best wat mooie dingen over willen zeggen, maar ik kan er niet omheen dat mijn hart eigenlijk bij andere dingen zit. Een paar ervaringen in de afgelopen week en dingen waar ik al langer over nadenk maakten de associatie zo sterk, dat ik toch een poging wil doen er iets over te schrijven.

Ik moest bij dat woord ‘vreemdelingschap’ denken aan dat je je soms zo ‘vreemdeling’ kunt voelen in de kerk …, ontheemd. En dan niet in de goede, christelijke zin van het woord, namelijk dat je als christen nou eenmaal geen blijvend thuis hebt in deze wereld, en dat je als pelgrim onderweg bent naar een betere stad, maar op een manier die verdriet doet. Ontheemd in de zin van dat je je niet op je plek voelt, een buitenstaander, een vreemdeling. En dat temidden van broeders en zusters. Omdat je elkaar eigenlijk maar heel weinig blijkt te begrijpen.

Thuis
Er is misschien wel weinig zo pijnlijk als tussen broers en zussen voelen dat je er eigenlijk niet thuis bent, niet thuis hoort. Als je nou érgens thuis zou moeten kunnen zijn, dan is het toch dáár … bij de mensen van wie de Here Jezus zei dat díe broeder- en zusterband nog boven aardse familiebanden uitgaat: “Hij strekte zijn hand uit over zijn discipelen en zeide: Ziedaar, mijn moeder en mijn broeders. Want al wie doet de wil mijns Vaders die in de hemelen is, die is mijn broeder en zuster en moeder” (Math. 12: 49,50). En toch … het kan. Je tussen broeders en zusters vreemdeling en buitenstaander voelen.
Het kan in een plaatselijke gemeente, met alle verdriet die dat geeft. Maar het elkaar niet begrijpen kan ook blijken, en daar moet ik nu vooral aan denken, als je kijkt naar ons ene kerkverband en de grote verschillen die daarbinnen tussen de kerken onderling bestaan; in gewoonten, in vormgeving van de erediensten, in taal, in geloofsbeleving en misschien ook in accenten in de verkondiging, in ‘leer en leven’.
En dat die verschillen (hoe mooi die verscheidenheid ook eigenlijk zou kunnen zijn) zoveel vervreemding kunnen oproepen dat je je bijna zou afvragen of het nog mogelijk is om samen werkelijk als broeders en zusters op te trekken in de dienst aan de HERE.

Ik zeg het heel voorzichtig, omdat ik ervan overtuigd ben dat waar eenheid in belijden, eenheid in Christus, gevonden wordt, we zonder meer broeders en zusters zíjn, en dus ook samen kunnen en moeten optrekken. Maar het gaat mij nu om de pijnlijke ervaring dat die verschillen zo’n diepe kloof kunnen vormen, dat je elkaar eigenlijk niet meer verstaat – met als uiteindelijk gevaar dat je elkaar gaat wantrouwen en misschien zelfs wel elkaars broer en zus zijn in Christus ter discussie gaat stellen … Misschien is het mijn niet-CGK-achtergrond die mij er extra gevoelig voor maakt, maar ik heb zelf binnen de kerken meer dan eens het gevoel meegekregen er eigenlijk niet helemaal te mogen zijn, op de manier waarop ik (of de gemeente waar ik deel van uitmaak) de Here dien. Soms was het meer dan een gevoel en werd het rechtstreeks tegen mij uitgesproken. Vaker waren het in gesprekken uitdrukkingen die ik niet begreep, gewoonten die ik niet kende, misprijzende blikken die gewisseld werden bij voor mij waardevolle dingen; signalen die mij duidelijk maakten dat als het er op aan kwam ik er toch niet helemaal bij hoorde. Het heeft mijn plek in deze kerken gestempeld, vreugde in het kerk-zijn weggenomen en onzeker gemaakt.

Geen plaats
Maar pas sinds kort realiseer ik me dat een vergelijkbaar gevoel van vervreemding kan bestaan bij broeders en zusters tegenover wie ik mij nou juist altijd onzeker voel. En ook in een groter dan persoonlijk perspectief. Het is een synodejaar en in zo’n jaar worden de dingen altijd weer wat op scherp gezet in de kerken heb ik inmiddels geleerd. Soms worden vast standpunten neergelegd, zorgen geuit en grenzen opgetrokken. Maar zou veel ‘markeren van posities’ niet uiteindelijk te maken hebben met angst? Ik weet van ambtsdragers die zich afvragen of er nog wel plek in de kerken is voor hen en voor de gemeenten die ze dienen, vanwege het voortdurende gevoel afgewezen te worden om keuzes die gemaakt worden. Maar ik weet ook van ambtsdragers die een ander deel van de kerken dienen, die het gevoel hebben niet serieus genomen te worden in hun bezwaren tegen bepaalde ontwikkelingen en altijd weggezet te worden als degenen die ‘moeilijk doen’. En die uiteindelijk dezelfde vraag stellen: is er nog wel plaats voor ons in deze kerken?

In de kerk van Christus … de vraag of er nog wel plaats voor je is! Ik weet dat sommigen in onze kerken er allang aan gewend zijn, maar mij lukt het niet. Het doet mij meer verdriet dan ik in 1300 woorden kan opschrijven. In het algemeen kan een elkaar niet begrijpen leiden tot bedreigd voelen, en daardoor tot terugtrekken op eigen posities en markeren van grenzen, bijvoorbeeld aan de hand van uiterlijke kenmerken. Speelt iets daarvan ook bij ons? Dan zitten we wel op gevaarlijk terrein … Ik moest denken aan de gemeente van Korinthe, waar ook groepen waren ontstaan die zich ten opzichte van elkaar heel goed wisten te onderscheiden en definiëren: ‘ik ben van Paulus!’, ‘ik van Apollos’!, ‘ik van Kefas!’ – maar Paulus wijst hen dwars daartegenin op de overweldigende rijkdom die ze hebben in hun ene Heer: “Alles is het uwe: hetzij Paulus, Apollos of Kefas, hetzij wereld, leven of dood, hetzij heden of toekomst, het is alles het uwe; doch gij zijt van Christus” (1 Kor. 3: 22).

Herberg
En daarmee kom ik dan toch weer terug bij het begin … bij dat vreemdeling zijn, maar dan in die ándere betekenis, van het als christen hier geen blijvend thuis hebben – zou dat ons helpen? Misschien als we zien dat dat ook geldt voor de kerken waar we deel van mogen uitmaken: het zijn niet onze kerken … we zijn er maar te gast … pelgrims die er een tijdelijk rustpunt vinden, asielzoekers die er uit genade opvang krijgen. Zoals een lied zegt: “Dit huis, een herberg onderweg, voor wie verdwaald in heg en steg, geen rust, geen ruimte meer kon vinden, een toevluchtsoord in de woestijn voor wie met olie en met wijn pijnlijke wonden liet verbinden” en: “Dit huis, waarin een Gastheer is, wiens zachte juk geen last meer is, dit huis is ons tot heil gegeven”.

Alle standpunten, gewoonten en kenmerken waar wij zo aan hechten en ons zo thuis bij voelen, ze maken de kerk nooit tot ons bezit. De kerk is en blijft kerk van Christus, die Hij – vanaf het begin van de wereld tot het einde – Zelf verzamelt en in stand houdt. Het besef daar onverdiend bij te mogen horen maakt dankbaar, bescheiden, en geeft liefde voor broeders en zusters die er net als wij uit pure genade mogen schuilen. Hoe groot onze verschillen ook zijn, en hoezeer het ook goed is elkaar daarop aan te spreken, zo kunnen we toch samen verder? “Mensenzoon tussen de kandelaren, wortel Davids, Morgenster, blijf uw kerk vergaderen, bewaren, roep haar van nabij en ver; laat haar luchters branden van uw klaarheid, maak uw kerk tot pijler van uw waarheid, schuilplaats in de wildernis, huis waarin uw vrede is”.

Miranda Renkema
Mevr. M. Renkema-Hoffman is theologe en lid van de redactie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen