Wat zegt de Bijbel over homoseksualiteit?

Toen de synode van 2013 zich uitsprak over homoseksualiteit en homoseksuele relaties, kwamen twee lijnen die elkaar aanvullen vanuit de Schrift naar voren. Enerzijds de positieve lijn: die van de gave van het huwelijk en van seksualiteit binnen het huwelijk. Anderzijds de negatieve lijn: De Schrift is over de hele linie negatief over homoseksualiteit. De ‘bekende Bijbelteksten’ werden uitgelegd en bevraagd op hun betekenis voor ons nadenken over homoseksualiteit en homoseksuele relaties. Geconcludeerd werd dat op grond van de Bijbel homoseksuele relaties zonde genoemd moeten worden, maar dat de homoseksuele gerichtheid zelf daarmee nog geen zonde is.

Uitleg
Vanuit zeventien kerkenraden ontving de synode van 2016 het verzoek de uitspraken te reviseren (te herzien of terug te nemen). In die revisieverzoeken nam de uitleg van Bijbelteksten een grote plaats in. Duidelijk is dat de kerkenraden die revisie vroegen op zoek wilden naar wat Gods Woord erover zegt. Dat verbindt aan elkaar. Samen belijden we dat we moeten buigen voor Gods Woord. Het was vooral de ‘negatieve lijn’ die in de revisieverzoeken aan de orde kwam: de ‘bekende teksten’ zouden we ook op een andere manier kunnen lezen dan de synode gedaan had. We moeten elkaar niet vastpinnen op één uitleg. Het feit alleen al dat er verschil van uitleg is, moet voorzichtig maken, zeker als het om gewichtige zaken gaat als zonde en vermaning. We moeten toch wel zeker weten dat de Heere Zelf een homoseksuele relatie (ook vandaag, ook als het een relatie ‘in liefde en trouw’ is) afkeurt en als zonde ziet.
De synode van 2016 heeft gestudeerd op de uitleg van de Bijbel aan de hand van de vragen die de revisieverzoeken op tafel legden. De revisieverzoeken waren overigens niet aan elkaar gelijk. Sommige revisieverzoeken betoogden dat homoseksuele relaties niet zondig zijn en dat we deze relaties in onze kerken zouden moeten aanvaarden. Andere revisieverzoeken erkenden dat deze relaties strijdig zijn met Gods Woord, maar vroegen toch ruimte voor deze relaties binnen de gemeente, vanwege de gebrokenheid waarin wij leven en vanwege de blijvende zondigheid die wij allemaal in ons dragen.

Teksten
In dit artikel wil ik een paar bezwaren bij de uitleg van de synode langslopen, zonder volledig te zijn. Dat kan ook niet in het bestek van dit artikel. Wie meer wil lezen kan in de synoderapporten terecht. Twee teksten licht ik eruit: Leviticus 18: 22 en Romeinen 1: 26-27. Ik wijs er vast op, dat als we de vraag stellen wat de Bijbel zegt over homoseksualiteit en homoseksuele relaties, er meer van belang is dan Bijbelteksten die expliciet wat zeggen over homoseksualiteit. Het gaat ook over seksualiteit in het algemeen, en over de heiligheid van het huwelijk. Ik kom daar straks nog even op terug. Bovendien moeten we bedenken dat homoseksuele gerichtheid zelf niet besproken wordt in de Bijbel, maar dat het altijd gaat om de homoseksuele omgang.

Leviticus
Een zin die zomaar over tafel gaat in een gesprek over homoseksuele relaties is: ‘Het is voor de Heere een gruwel’. Daarmee is dan volgens de spreker ook alles gezegd. Het gesprek is voorbij.
Verschillende revisieverzoeken legden er echter de vinger bij dat Leviticus 18 toch wel in een heel andere tijd en cultuur dan de onze geschreven is. In die tijd kwam homoseksuele omgang in een relatie helemaal niet voor, zo werd gesteld. In de wetten van Leviticus moet wel gedacht zijn aan homoseksuele prostitutie, en dan in een heidense tempel. De homoseksuele omgang die in Leviticus bedoeld wordt, is dan heel anders dan een homoseksuele relatie vandaag. Ook de kerkenraden die revisie hebben aangevraagd, keuren vanzelf homoseksuele prostitutie of losbandigheid af. De vraag is echter of Lev. 18 wel toe te passen is op homoseksuele relaties in liefde en trouw vandaag.

Het is echter de vraag of het in Leviticus 18 alleen om homoseksuele tempelprostitutie gaat, of dat het verbod toch een bredere betekenis heeft. De sterke verbinding tussen homoseksualiteit en afgodstempels wordt in het huidige onderzoek juist weer van vraagtekens voorzien. Maar zelfs als de gedachten van de eerste lezers van Lev. 18: 22 direct naar heidense tempelprostitutie zouden gaan, dan nog moet je de vraag stellen of homoseksuele omgang alleen afgekeurd wordt vanwege de afgodische context waarin die omgang plaatsvond, of vanwege het vluchtige en relatieloze van het seksuele contact. In Lev. 18: 22 staat het verbod juist in heel algemene bewoordingen. ‘U mag niet slapen met een mannelijk persoon, zoals u met een vrouw slaapt’. Dat laatste lijkt juist te zeggen: de zonde ligt niet alleen in het afgodische van homoseksuele tempelprostitutie (als al aan zo’n situatie gedachte moet worden), en ook niet in het relatieloze van het seksuele contact. Het gaat blijkbaar in tegen hoe God het gewild heeft: namelijk in een (huwelijks) relatie tussen man en vrouw. De homoseksuele omgang wijkt volgens Lev. 18 af van de norm die God stelde. Daarom heeft de synode van 2013 (en de synode van 2016 heeft dat bevestigd) geconcludeerd dat het verbod van Lev. 18: 22 ook nu nog wat te zeggen heeft. Ook al kende men in de tijd van Leviticus nog geen (homoseksuele) relaties zoals wij die vandaag de dag kennen. Er gaat een duidelijk negatief signaal over homoseksuele omgang uit van deze tekst.

Romeinen
Een andere tekst vinden we in Romeinen 1. Paulus schrijft in scherpe bewoordingen over de zonde die hand over hand toeneemt. God heeft de mens die van Hem niet weten wil, overgegeven aan de begeerten van zijn eigen hart (vs. 24). In vs. 26-27 staat dan: ‘Daarom heeft God hen overgegeven aan oneervolle hartstochten, want ook hun vrouwen hebben de natuurlijke omgang vervangen door de tegennatuurlijke. En evenzo hebben ook de mannen de natuurlijke omgang met de vrouw opgegeven, en zijn in wellust voor elkaar ontbrand …’
Het is heel begrijpelijk dat homoseksuele broeders en zusters die hun liefde tot mensen van hetzelfde geslacht als heel natuurlijk en zuiver ervaren, zich niet herkennen in deze teksten. Paulus gebruikt immers woorden als ‘hartstochten’ en ‘wellust’ en zegt dat ze zich van God hebben afgekeerd. Dat geldt niet voor homoseksuele broeders of zusters die in een relatie leven. In de revisieverzoeken wordt erop gewezen dat Paulus hier dus niet kan schrijven over homoseksuele relaties in liefde en trouw. Hij moet wel gedacht hebben aan de uitspattingen die er in die dagen veelvuldig waren in het Romeinse rijk. Zelfs de keizer deed er aan mee. Als bezwaar tegen de verwijzing naar deze teksten om homoseksuele relaties af te keuren, klinkt dan: Het kwaad dat Paulus als zonde aanmerkt is het losbandige, het perverse, of ook het afgodische van de homoseksuele omgang. Daarin zie je hoe het met ons mensen van kwaad tot erger kan gaan. Juist in het heidendom zie je dat duidelijk terug.

Deze uitleg heeft de synode van 2013 (want ook toen is deze opvatting bestudeerd) en van 2016 niet kunnen overtuigen. Het kan zeker zo zijn dat Paulus allereerst dacht aan verschrikkelijke losbandigheid. Maar in Romeinen 1 gaat het niet alleen over hoe het mis kan gaan in het heidendom, maar hoe wij mensen allemaal schuldig staan voor God. De kern van de zonde is dat we het schepsel eren in de plaats van de Schepper. Paulus wijst in Rom. 1 aan hoe de zonde hand over hand toe kan nemen. Dat is zelfs een oordeel van God Die de mens overgeeft aan zijn eigen begeerten. Paulus verwijst naar homoseksuele omgang als een voorbeeld daarvan. Daarom schrijft hij er in zulke heftige bewoordingen over. Dat maakt homoseksuele omgang nog niet dé zonde, maar Paulus ziet in het ‘omkeren’ van wat God bedoeld heeft wel een groot kwaad.
Uit de manier waarop Paulus homoseksuele omgang beschrijft, blijkt dat we niet alleen aan losbandige homoseksuele omgang binnen heidense tempels moeten denken. De nadruk valt op het ‘tegennatuurlijke’ van de homoseksuele omgang. Dat woord wil niet zeggen (zoals soms wel geopperd wordt) dat heteroseksuele vrouwen en mannen hun eigen (hetero)seksuele gerichtheid aan de kant schoven om tot homoseksuele handelingen over te gaan. Dit is een veel te individualistische en moderne invulling. Men gebruikte in Paulus’ tijd het woord ‘tegennatuurlijk’ juist om erop te wijzen dat homoseksuele omgang tegen Gods bedoeling inging.

Maar heeft Paulus wel geweten van homoseksuele liefde, homoseksuele gerichtheid en homoseksuele relaties? Homoseksuele relaties kwamen in die tijd voor en het ligt voor de hand dat Paulus daar ook van geweten heeft. Maar dat is niet doorslaggevend. Wij moeten het doen met zijn woorden in Romeinen 1. In die woorden blijkt dat hij, evenals overigens het gehele Jodendom van zijn dagen, homoseksuele omgang als een zonde zag waarmee gebroken moet worden. Zo las de synode dat ook terug in teksten als 1 Kor. 6: 10 en 1 Tim. 1: 10.

Meer dan teksten
Als we zoeken naar wat de Bijbel zegt over homoseksualiteit en homoseksuele relaties, is het heel belangrijk dat we niet alleen stilstaan bij de Bijbelteksten die expliciet wat zeggen over homoseksuele omgang. Al die teksten spreken negatief over homoseksuele omgang. Maar ook als je van mening zou zijn dat deze teksten verschil van mening toelaten, blijft de positieve en duidelijke lijn in de Bijbel over het huwelijk als gave van God, en seksualiteit als verbonden met het huwelijk staan. De Heere Jezus Zelf verwijst naar Gods oorspronkelijke bedoeling met de schepping van de mens, mannelijk en vrouwelijk, en de gave van seksualiteit binnen een levenslang verbond tussen een man en een vrouw (Mat. 19: 1-12).

Onze kerken hebben daarom altijd een duidelijke huwelijksethiek gehad. Natuurlijk rekenend met de gebrokenheid die er is, maar tegelijk vasthoudend aan het duidelijke onderwijs in Gods Woord. Op basis daarvan zijn er ook richtlijnen in onze kerkorde verwoord over echtscheiding en hertrouw (art. 70 K.O.) en hebben onze kerken zich ook duidelijk uitgesproken tegen ongehuwd samenwonen (‘Het huwelijk nader bekeken’, 2006).
We hebben ons dus ook rekenschap te geven van het Bijbelse onderwijs over het huwelijk. Dit huwelijk is heilig, niet alleen omdat het door God ingesteld is, maar ook omdat het een beeld is van Christus en Zijn gemeente (Ef. 5: 22-33). Dit betekent dat een andere lijn dan de synodes van 2013 en 2016 over homoseksuele relaties niet op zichzelf staat, maar ook consequenties heeft voor het positieve spreken van de kerk over huwelijk, echtscheiding, samenwonen, alternatieve relaties.

Gebrokenheid
Naar mijn overtuiging kunnen we niet heen om deze beide lijnen in de Schrift: de negatieve lijn over homoseksuele omgang en de positieve lijn over huwelijk en seksualiteit. Het is dan ook een belangrijk punt om in gebed te brengen dat we elkaar in de kerken vinden en vasthouden op grond van wat Gods Woord ons aanreikt.
Tegelijk leven we in een gebroken wereld. Het kan zo snel hypocriet worden om een bepaalde zonde eruit te lichten en veel aandacht te geven, terwijl je aan vele anderen zonden voorbij gaat. Ik hoor het in veel gesprekken terug en het raakt mij ook: wie ben jij om anderen op hun leven aan te spreken, zeker als het zo gevoelig ligt en je makkelijk praten hebt? Moeten we niet allemaal van genade leven? En zou je dan niet wegens het besef dat er hier nog zo veel ziekte, zonde en pijn is, mild moeten zijn naar broeders en zusters die in een relatie zich gekend en geliefd weten?
Die mildheid moet er zeker zijn. Tegelijk zien we in de Schrift dat het besef van blijvende zondigheid en gebrekkigheid niet in mindering komt op het vermaan om te verlangen en te leven naar Gods wil. Er is ruimte, werkelijke ruimte, om vanuit wat de Schrift ons aanreikt over homoseksuele relaties, met gemeenteleden en toetreders te zoeken naar een weg die brengt bij de goede Herder en die zich voegt naar Gods Woord.

A.Th. van Olst
Ds. A.Th. van Olst is predikant te Antwerpen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen