Laat ons de rustochtend wijden

Rust
In de vakantie zoeken velen van ons een plek om tot rust te komen. Als regel vindt er weinig bezinning plaats op de vraag hoe zich dat verhoudt tot wat de Bijbel zegt over ‘rust’. Wanneer als doel wordt gesteld dat de mens door zijn arbeid zichzelf moet verwerkelijken (en zo mogelijk de wereld verbeteren), en een periode van rust hem gegund is om daarna weer des te beter te kunnen presteren, zodat er een economisch belang mee is gediend, dan zijn we nog niet echt iets geestelijks op het spoor. ‘Kom u zelf mee naar een rustige plaats, alleen, en rust wat uit’, heeft de Heere Jezus tot Zijn discipelen gezegd (Mark. 6: 31), en daaraan ontlenen wij de vrijmoedigheid om lange autoritten of dure vliegreizen te maken naar verre vakantieoorden. Zeker, de Heere gunt Zijn discipelen ‘vakantie’, maar juist dicht bij Hem wordt de rust gevonden. ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’ (Matth. 11: 25).
Deze enkele gedachten alleen al zouden ons kunnen helpen om te bedenken dat het niet de bedoeling kan zijn dat we in de vakantie de heiliging van de zondag als de ons van God gegeven rustdag verwaarlozen of invullen als een recreatiedag.

Zondag als rustdag
Hoe staat het – los van de vakantieperiode – in het algemeen met de waardering van de zondag als onze rustdag? In veel kerken zien we een teruggang in kerkbezoek, met name in de tweede dienst. Wat daarbij opvalt is dat dit in toenemende mate door kerkenraden wordt geaccepteerd. Het wordt dus niet als een nalatigheid of gemis gezien. Het is voor sommige kerkenraden dan ook geen verhindering om een broeder die maar één dienst bijwoont tot ambtsdrager te benoemen. Dit wordt soms op kerkvisitaties toegelicht met de gedachte dat men het gemeente-zijn over de hele week beleeft, en deelname aan een gespreksgroep of koffiemorgen minstens zo belangrijk vindt als het samenkomen van de hele gemeente op zondag in de kerk. Dat die koffiemorgen van oktober tot maart een keer in de veertien dagen wordt gehouden speelt geen rol, en dat het contact met de héle gemeente wordt gemist, is ook geen probleem.
Wat te denken van deze ontwikkelingen? Ik wil proberen enkele Bijbelse lijnen met u te delen.

De rustdag door God gegeven
Naar mijn mening moeten we terug naar het begin. God heeft ons in Zijn wijsheid vanaf de schepping van de wereld al een rustdag geschonken. In het slot van Genesis 1 en de eerste verzen van Genesis 2 lezen we daarover, en met name in Gen. 2: 2-3: ‘Toen God op de zevende dag Zijn werk, dat Hij gemaakt had, voltooid had, rustte Hij op de zevende dag van al Zijn werk, dat Hij gemaakt had. En God zegende de zevende dag en heiligde die, want daarop rustte Hij van al Zijn werk, dat God schiep door het te maken.’

Uit deze verzen kunnen we enkele belangrijke gezichtspunten afleiden.
Allereerst dat de rustdag door God bij de schepping gegeven is aan de mensheid. God Zelf heeft de rustdag ingesteld. God Zelf heeft deze dag geheiligd, dat wil zeggen apart gezet. God Zelf heeft het voorbeeld gegeven door te rusten op deze dag. God heeft ook Zijn zegen verbonden aan deze rustdag. Vier dingen dus: instelling, heiliging, voorbeeld en zegen.
Wij dienen er allereerst diep van doordrongen te zijn dat de rustdag niet een kerkelijke uitvinding is, maar een Goddelijke instelling. Een ordening voor het menselijk leven, die wij slechts tot onze schade kunnen negeren.

Waarom heeft God eigenlijk gerust? U begrijpt toch zelf ook wel dat dit niet nodig was omdat God behoefte had om uit te rusten. Dat was geheel niet aan de orde. Het scheppingswerk heeft Hem niet al te zeer vermoeid, zodat er om die reden een pauze nodig was. God had trouwens, als Hij dat gewild had, de wereld met alles erop en eraan uiteraard met één vingerknip kunnen scheppen. Maar nee, het heeft God behaagd om het in zes dagen te doen. Om daarmee voor de mens een orde te creëren die hij moet volgen. We hebben de weekindeling te danken aan de wijsheid van de Schepper! Zes dagen arbeiden, één dag rusten. God wilde op die zevende dag genieten van het door Hem volbrachte werk (Ex. 31: 17) en Hij gunt het ons ook om ons samen met Hem te verheugen in het werk van de Heere.
Bedenk even dat dit alles vóór de zondeval plaatsvond. Na de zondeval blijft die van God gegeven orde intact. Er komt nog een dimensie blij. De rustdag wordt een teken van het verbond dat God met Zijn volk wilde aangaan (Ex. 31: 16v.). Het gaat nu niet alleen maar om het genieten van Gods werk in de schepping, maar vooral om het bewonderen van God in het werk van de verlossing.
Kortom, het is een dag van God gegeven en aan God gewijd. De hele dag. We doen onszelf te kort, maar bovenal de Heere te kort als we die dag veronachtzamen. Het volk dat de Heere toegewijd is, weet Zijn gaven te waarderen en te eren. Er is ook zegen aan verbonden. Noem de sabbat een verlustiging! (Jes. 58: 13-14).

Sabbat – zondag
U zult vragen of er een rechtstreekse lijn te trekken is van de oudtestamentische sabbat naar de nieuwtestamentische zondag? Het antwoord op deze vraag moet uitgebreider zijn dan ik hier kan geven¹, maar er is zeker een doorgaande lijn aan te wijzen in de Bijbel.

Om te beginnen breidt God de zegeningen van het genadeverbond al in het Oude Testament uit naar niet- Joden: ‘En de vreemdelingen die zich bij de HEERE voegen om Hem te dienen en om de Naam van de HEERE lief te hebben, om Hem tot dienaren te zijn; allen die de sabbat in acht nemen, zodat zij hem niet ontheiligen, en die aan Mijn verbond vasthouden: hen zal Ik ook brengen naar Mijn heilige berg, en Ik zal hen verblijden in Mijn huis van gebed. Hun brandoffers en hun slachtoffers zullen welgevallig zijn op Mijn altaar. Want Mijn huis zal een huis van gebed genoemd worden voor alle volken.’ (Jes. 56: 6-7).

Het sabbatsgebod in Gods heilige wet hangt samen met alle andere geboden die de Heere heeft gegeven aan Zijn kerk van alle tijden. De heiliging van Zijn dag (vierde gebod) hangt onlosmakelijk samen met de heiliging van Zijn Naam (derde gebod), met het geestelijke karakter van de eredienst (tweede gebod) en het dienen van de ene ware God Zelf (eerste gebod). Ook voor de nieuwtestamentische gemeente blijft er dus een gebod van God om een dag te heiligen en af te zonderen voor Zijn dienst. En wat een gebod van God is, daar mogen wij niet vrijblijvend mee omgaan.

Dat er in het Nieuwe Testament een en ander veranderd is vanwege het volbrachte werk van de Heere Jezus en met name Zijn opstanding, is evident. Heel duidelijk heeft de Heere Jezus gezegd dat Hij een Heere is, ook van de sabbat. Hij brengt de sabbat tot Zijn doel. Zoals Hij ook de tempeldienst tot Zijn doel brengt (Matth. 12: 6). Daar is ook een en ander in veranderd, terwijl het dienen van God als zodanig uiteraard voor de nieuwtestamentische christen van kracht blijft als zijn roeping. Er is in de heilsgeschiedenis een ontwikkeling aan te wijzen die we zouden kunnen benoemen als voortgang van belofte naar vervulling. Dit geldt ook ten aanzien van de sabbat. De oudtestamentische vormgeving en inkleding stond in het teken van de belofte, in Christus is de vervulling van de belofte gekomen.

De overwoekering die was ontstaan door rabbinale bepalingen rond het sabbatsgebod neemt Hij weg, en legt zo de oorspronkelijke zegenrijke betekenis van de sabbat weer bloot. Dan blijkt dat sabbatsgebod niet vooral te bestaan in restricties als ‘raak niet, smaak niet en roer niet aan’. Het bestaat in liefde tot God en tot de naaste. Daarom wordt een verlamde man genezen op sabbat (Matth. 12: 9v.), een kromgegroeide vrouw (Luk. 13: 10-17), een man met oedeem (Luk. 14: 1-6), een verlamde in Bethesda (Joh. 5), een blindgeborene (Joh. 9) enz. Zo komt weer naar voren dat de sabbat vooral een zegenrijke dag is. Een dag waarop genoten mag worden hoe goed God is voor slechte mensen.
Dat de eerste christelijke gemeenten samenkwamen op de dag van Christus’ opstanding, blijkt uit het Nieuwe Testament (bijv. Hand. 20: 7-12). Elke eerste dag der week kwamen ze bijeen (1 Kor. 16). Zij noemden dit de ‘dag des Heeren’ (Openb. 1: 10).

De praktijk
Er zou nog veel meer te zeggen zijn over de overeenkomst en verschil tussen sabbat en zondag, maar duidelijk moet zijn dat er een doorgaande lijn is vanaf de schepping, dat God wil dat één dag gewijd is aan Zijn dienst. Op deze dag komt de gemeente samen om Gods grote daden te gedenken. De rustdag blijft een teken van Zijn verbond en roept ons op tot de omgang met de Heere in dat verbond. Alleen degenen die wijzer willen zijn dan God onttrekken zich hieraan. De vraag of wij kunnen volstaan met één dienst in plaats van twee is een volstrekt onlogische en naar mijn beleving ongeestelijke vraag. Natuurlijk kan een kind aan zijn ouders de vraag stellen of hij met één maaltijd per dag kan overleven. En zeker is dat mogelijk. Maar is het goed? Ziet hij dan de liefde van Zijn ouders niet, die hem drie maaltijden gunnen? Merkt hij de zorg niet op die daar achter zit, en dat het gaat om het onderhouden van zijn gezondheid?
Met het afnemende kerkbezoek in de tweede dienst komt openbaar dat men niet beseft dat de hele dag bedoeld is voor de dienst van God. De geestelijke gezondheid is ermee gemoeid. De eer van God en ons geestelijk welzijn gaan hand in hand in de rechte beleving van de rustdag. Er dient een herbezinning op gang te komen en kerkenraden dienen zelf het voorbeeld te geven dat de dag des Heeren hun blijdschap is.

Vrijheid?
Ik kan mij voorstellen dat wanneer men het nalaten van de tweede kerkdienst niet als vrijblijvendheid betiteld wil zien, men een beroep doet op een soort christelijke vrijheid. Christus heeft toch de wet vervuld? Dan zijn wij toch niet meer aan de wet gebonden? Het is nu onze vrijheid om God te dienen met een blijmoedig hart, daar horen geen zware verplichtingen bij. De trouw en de betrokkenheid kan toch ook op deze manier zuiver en echt worden beleefd? Mijn antwoord is: ik oordeel niet over iemands hart. Maar het beroep op Christus Die de wet heeft vervuld, is onterecht. Zoals alle geboden van Gods wet voor de heiliging van de christen van kracht zijn, ‘om die te doen uit dankbaarheid’, zo hoort ook het vierde gebod tot de huisregels van het huisgezin des Heeren. Zie Heidelbergse Catechismus zondag 32 t/m 44 (maar ja, die wordt meestal in de middagdienst bepreekt …).
In Psalm 92 – de psalm voor de sabbat – staat aan het eind een opmerkelijke belofte. ‘Wie in het huis van de Heere geplant zijn, die moge groeien in de voorhoven van onze God.’
Het gaat hier over de zegen van de sabbatsviering. Je bent gezegend als je wortel hebt geschoten in Gods huis. Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Dan moet je er wel zijn! Dat dient de persoonlijke geestelijke groei, het dient bovenal het vrucht dragen tot eer van de Heere. Dat alleen zou al voldoende motivatie moeten bieden om op zijn minst nog eens na te denken over de vraag of de teruggang van de tweede kerkdienst wel zo’n vooruitgang is voor het kerkelijke en geestelijke leven.

Noot
¹ Elders heb ik dit uitvoeriger beschreven, zie H. Korving, Kom tot Zijn rust. Over de vreugde van de rustdag. Kampen 2016.

H. Korving
Ds. H. Korving is predikant van Urk-Maranatha

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen