De koster is een duizendpoot

Misschien is dit wel het algemene beeld van de koster: een wat oudere man, op zijn plekje achterin de kerk, die de mensen een zitplaats wijst. Maar wie is hij of zij nu eigenlijk en hoe ziet de werkweek eruit? Een koster omschreef het eens als: ‘De kerk is een winkeltje dat nooit gesloten is.’ Van de koster wordt verwacht dat hij een echte duizendpoot is en dat hij zeven dagen per week 24 uur paraat staat. Je werkweek is fysiek niet zo intensief als van iemand in de bouw. Toch heb je het erg druk, zeker in een gemeente met veel activiteiten. Mensen vinden het vanzelfsprekend dat jij er als koster altijd bent.

Verantwoordelijk
De koster is verantwoordelijk voor het kerkgebouw: is het beschikbaar voor de gemeentelijke activiteiten, staan de zalen strak in de standaardopstelling en zijn ze schoon? Wanneer worden er extra activiteiten gepland en past dat bij de structurele bijeenkomsten? De koster coördineert de vrijwilligers die zich inzetten in en rond de kerk: de schoonmaak, de tuin, de parkeerplaats en hij moet ook nog kennis hebben van het digitale en audiovisuele wereldje. “Als fulltime koster heb je het grote overzicht op het gebruik van de kerk”, vertelt Joost Korpershoek (32), sinds maart koster van de Pniëlkerk in Veenendaal (1194 leden).

Natuurlijk loopt het kosterschap niet altijd op rolletjes. Waar mensen werken, worden fouten gemaakt. Ook Korpershoek moet nog wat wennen. “Het kosterschap sluit aan bij mijn vorige baan als logistiek manager bij een bedrijf. Daar regelde ik alle logistieke zaken, in de kerk is dat niet veel anders. Ik zorg ervoor dat alles goed en soepel draait. Dat past mij wel.” Korpershoek werkt fulltime en heeft een 38-urige werkweek.

In de zomer is het rustiger dan in de winter, als het kerkenwerk op volle toeren draait. “Het kosterswerk is veel dynamischer dan mijn vorige negen-tot-vijfbaan. Ik maak nu soms dagen van 15 uur of een dag van niks. Het geeft me vrijheid om het werk in te delen. Vooral de veelzijdigheid in het werk triggerde mij.”

Zondag rustdag?
Kosters werken veelal doordeweeks, maar ook ‘s avonds en in het weekend. Ze zijn bedrijfshulpverlener (bhv’er) en moeten daarvoor hun certificaat up to date houden. Op zondag wordt ervan uitgegaan dat de koster aanwezig is. Sluipenderwijs kan de zondag voor de koster een dag worden met steeds meer verplichtingen.
Reinie Duif-Schoon (62) wilde liever geen koster zijn op zondag omdat ze op twee koren zingt en dan zou ze nooit weg kunnen. “Dus hebben wij in Broek op Langedijk (607 leden) twaalf vrijwilligers, die om beurten op zondag dienst doen als koster. De oudste is 84 en draait volop mee en helpt mij met de rouw- en trouwdiensten. Een stel is een maand lang koster op zondag en een ander één keer in de acht weken. We hebben een rooster en eens per jaar kostersoverleg.”

Duif-Schoon werd in 1998 koster van de CGK in Broek op Langedijk. “Na een baan als zweminstructeur en een kantoorfunctie wilde ik wat anders doen. Ik vind vooral het contact met mensen erg leuk.” Ze ziet zich als koster en gastvrouw. “Vroeger was de koster in mijn beleving een wat bozige man of vrouw van wie niks mocht. Dat wil ik absoluut niet. Ik wil jong en oud het gevoel geven dat ze welkom zijn.”

Arbeidsvoorwaarden
Voor het kosterberoep werd lange tijd geen arbeidsovereenkomst opgesteld. En nog is dat in veel gemeenten zo. “Ik ben door een collega meegevoerd naar de kostersbond en daar vroegen ze of ik wel een goede regeling getroffen had en of die op papier stond. Nee dus”, zegt Duif-Schoon. “Het gaat altijd in goed vertrouwen, maar als het erop aankomt, kun je echt in de problemen komen. Vervolgens heeft mijn voormalige commissie van beheer zich enorm uitgesloofd om mijn arbeidsovereenkomst te regelen. We hebben al mijn activiteiten opgeschreven en kwamen uit op 20 tot 25 uur per week. Mijn kosterschap is dus goed geregeld. Ik kan mijn eigen tijd indelen, de drukste tijd is van september tot eind mei. In de zomer heb ik zes weken vrij. Het geeft me een goed gevoel dat mijn arbeidsovereenkomst op papier staat.”

Weinig op papier
Bij CGK De Kandelaar in Nijkerk (308 leden) is de koster een vrijwilliger die jaarlijks een vergoeding ontvangt. Qua arbeidsvoorwaarden is er niets geregeld. Hoofdkoster en beheerder sinds 2009, Lammert van de Groep (69), lacht er wat bij. “Ik ging net met pensioen toen ik gevraagd werd voor het kosterschap. Het leek me wel wat en ik heb ja gezegd.” Van de Groep is de hoofdkoster en er zijn drie andere kosters die alleen op zondag dienst doen. Van de Groep is op zijn minst 15 uur per week voor de kerk bezig. De schoonmaak van de kerk berust bij een groep vrijwilligers die in weekteams de kerk en de tuin schoonhouden. Van de Groep: “Onze kosters hebben een briefje in hun zak met taken en alarmnummers. Ik sta er ontspannen in. Ik kijk altijd of er een bhv’er aanwezig is. Ik zie de mensen komen, begroet ze. Nee, ik ben niet opvallend aanwezig, maar meer op de achtergrond, dat past bij me.”

Huis van God
Korpershoek vindt het bijzonder om in de kerk te werken. “Mensen ervaren rust in het huis van God. Als koster mag ik daaraan bijdragen - ik ben maar een kleine spil in het grote geheel, mensen zien de koster vaak als praatpaal, je bent de eerste die nodig is als er iets geregeld moet worden - da’s ook een stukje Evangelie uitdragen.”

CNV Kostersbond
De CNV Kostersbond is de vakorganisatie en beroepsvereniging van kosters en beheerders van kerkelijke centra. De Kostersbond voert overleg met de Protestantse Kerk in Nederland over de arbeidsvoorwaarden voor de kosters en beheerders die in deze kerk werkzaam zijn. Bij problemen in de plaatselijke kerk treedt de Kostersbond op als gesprekspartner namens de leden.

CGMV Kosters en kosterscursus
Kosters hebben een uitzonderlijke positie als het gaat om arbeidsverhoudingen. Wie de directe werkgever is, is niet altijd duidelijk en er zijn verwachtingen van allerlei kanten: de kerkenraad, de dominee en ook de gemeenteleden. De christelijke vakorganisatie CGMV staat kosters en kerkenraden bij om goede arbeidsverhoudingen te verzorgen, behouden en waar nodig te herstellen. CGMV heeft een vakgroep kosters en biedt één keer per twee jaar een zesdaagse kosterscursus aan, met enerzijds focus op praktisch terrein, zoals brandveiligheid en horecawetgeving, en anderzijds op sociale vaardigheden: hoe ben je een goede gastvrouw/ gastheer voor je kerk? Verder organiseert CGMV jaarlijks een themabijeenkomst en een uitje.

Weetjes: boeken over kosters
Van de boze koster (1924), W.G. van de Hulst, uitg. Callenbach, Nijkerk
Sleuteldragers. Kosters aan het woord (2006), J. Mastenbroek, uitg. Den Hertog, Houten
Een dienstbaar volkje. Kosters in het Nederland van nu (2017), Edith Gerritsma en Andrea Hijmans, www.kostersboek.nl

Marie Verheij-van Beijnum is freelance-interviewer voor De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen