Prediker (2) – de levensgenieter

In onze tijd is ‘gij zult genieten’ een soort elfde gebod geworden. Leg je oor maar eens te luisteren hoe vaak je het woord ‘genieten’ hoort. Mensen slepen zich voort van vakantie naar vakantie, van kick naar kick, ze lezen en vertellen verhalen over genieten. Want genieten is een dure plicht. Prediker noemt het hevel, een wolkje damp. Als je keihard probeert te genieten, als je probeert op allerlei mogelijke manieren het genot vast te grijpen, in de vingers te krijgen, dan zal het je ontglippen.

Daartegenover stelt Prediker een andere manier van genieten. Hij spreekt er in zijn boek heel vaak over. En die andere manier van genieten is zijn antwoord op de hevel, de vluchtigheid, van het leven. Die andere manier van genieten kun je het best typeren als genieten met open handen. En dat doe je door een aantal dingen los te laten.

Als eerste maar het loslaten van angst voor de dood. De dood, die, zo zagen we de vorige keer, al onze inspanningen zinloos maakt (2:18). De dood kan elk moment intreden en al je werk en bezit van tafel vegen (9:6). Tegenover de angst voor het einde plaatst Prediker de levensvreugde. Dat je ’s ochtends wakker wordt en zin hebt om te beginnen aan de dag. Dat je ogen open staan om de zon te zien schijnen. Met vreugde je brood eten, vrolijk wijn drinken, vrolijke kleren aan, genieten, omdat God je ziet en het je gunt, omdat God geniet van jouw genieten (Prediker 9:7-9).

Iedereen laat uiteindelijk alles achter waarvoor hij of zij geleefd heeft. Dat is nu eenmaal een feit. Maar de één kon ervan genieten, en de ander bleef rusteloos bezig met spullen verzamelen, hij rende achter de wind aan (2:26).

Dat is dan ook meteen het tweede dat je volgens Prediker moet loslaten: de controle over je bezit. Prediker schetst op meerdere momenten in het boek de zorgen van de rijke die ’s nachts wakker ligt over zijn bezit (5:11). Alles wat hij heeft bezorgt hem alleen maar de angst dat hij het kwijtraakt. En als hij het kwijt is, dan is hij de meest trieste figuur die ooit heeft bestaan, dan is hij alles kwijt. Daarom kun je je rijkdom maar het best bezitten met open handen. In het besef dat je het zo weer kwijt bent. En daarom kun je er maar het best van genieten, nu je het nog hebt (5:18). Dat kunnen genieten van wat je krijgt typeert Prediker als een geschenk van God. Niet elk mens is er toe in staat. De ontspanning die daarvoor nodig is ontbreekt bij veel mensen. Zij blijven piekeren.

Hier hoor ik een echo uit het Nieuwe Testament: “wees niet bezorgd over eten, drinken en kleding”, zegt Jezus (Mat. 6:25). Want door je zorgen te maken kun je nog geen el aan je leven toevoegen. Zorgen, dat doet je hemelse Vader wel, zodat jij je bezig kunt houden met leven.

En daarmee komen we aan bij het derde dat we maar beter kunnen loslaten: de controle over de dag van morgen, de controle over je levensweg. Wat ons mensen onderscheidt van dieren is dat wij merken dat de tijd verstrijkt (3:11). Na vandaag komt morgen, en daarna overmorgen. Daarmee ontvangen wij het vermogen om plannen te maken. Echter, we moeten niet vergeten dat God alles wat er gebeurt zijn goede plek in de tijd geeft: er is een tijd om te baren, een tijd om te sterven, een tijd om te planten, een tijd om te rooien, enz. In een wereldberoemd gedicht tekent Prediker een mozaïek van alles wat je in het leven kan overkomen (3:1- 8). En zijn conclusie is: God is degene die die mozaïeksteentjes legt. Wij niet. Wij kunnen wel weten dát God het doet, maar wij kunnen het werk van God niet ten volle doorgronden (3:11). Als we dat proberen, dan krijgen we hoofdpijn.

En daarom kun je je maar beter een beetje meer als een dier gaan gedragen. Een dier kent geen vandaag en morgen. Voor een dier is het altijd vandaag. Als je de controle over de dag van morgen loslaat, dan leef je in het nu. En dat is misschien wel de beste definitie van genieten: in het nu leven. Als je helemaal opgaat in een goed gesprek, een heerlijke maaltijd, een prachtige wandeling, het lezen van een boek en je vergeet letterlijk de tijd, dan zeg je aan het eind van de dag: ik heb genoten. Niks is zo funest als op een goede dag denken aan de kwade dagen die gaan komen.

“Bezie het werk van God: wie maakt recht wat hij krom heeft gemaakt?
Geniet dus op de goede dagen van het goede,
maar zie op de slechte dagen in dat God naast de goede ook de slechte dagen heeft gemaakt.
Geen mens kan in de toekomst zien.” (Prediker 7:13 en 14).

Veel mensen leven altijd met hun neus in de toekomst. Zijn altijd bezig met geld verdienen en plannen maken om in de toekomst eindelijk te kunnen genieten. Prediker veegt het van tafel: straks sterf je en dan ben je vergeten te genieten. Dan heb je gewoon niet geleefd (6:1- 3). Je kunt daarom beter genieten van wat je te pakken kunt krijgen, dan altijd maar achter iets onbereikbaars aan blijven lopen (6:9).

En daarmee komen we bij het laatste wat we moeten leren loslaten: het jezelf spiegelen aan anderen. Want veel van wat we willen en doen komt voort uit het imiteren van anderen. Waarom moet je het ene jaar perse op Bali zijn geweest, en het andere jaar perse in Thailand? Waarom kopen we elk jaar nieuwe kleren terwijl de oude nog lang niet versleten zijn? Prediker zegt: “alles wat een mens bereikt is het resultaat van zijn afgunst” (4:4). Vaak ook afgunst op de resultaten van anderen. De beste willen zijn in je vak is voor veel mensen een grote drijfveer. Veel mensen werken daarom veel te hard.

Het alternatief is ook niks. Niks doen, daar word je lui van, en traag. Als je agenda te lang leeg is, gaat vanzelf het tempo eruit. Als je niks te doen hebt, kwijn je langzaam weg (4:5).

Daarom adviseert Prediker ons een handvol rust. Niet te hard werken, maar ook niet luieren. Niet alleen maar rennen en rennen om te bereiken wat je wilt, en er dan achter te komen dat je aan het eind met twee vuisten vol lucht staat, maar ook eens stilstaan en op adem komen. Niet stressen, maar ademen.

Eigenlijk is alles wat Prediker over genieten te zeggen heeft als volgt samen te vatten: Kijk eens om je heen en geniet van het goede wat God je vandaag geeft.

Gespreksvragen
1. Welke andere gegevens uit de bijbel ken je die min of meer oproepen om te genieten?
2. Denk eens na over hoe vaak je zelf het woord ‘genieten’ gebruikt. Herken je de drang om te moeten genieten?
3. Genieten met open handen betekent: loslaten van (1) angst voor de dood, (2) controle over je bezit, (3) controle over de toekomst en (4) het je spiegelen aan anderen. Bespreek bij alle 4 hoe die dingen je kunnen hinderen bij het goede genieten.
4. Lees het verhaal van de rijke dwaas (Lucas 12:13-21). Welk licht valt er vanuit Prediker 6:1-6 op dit verhaal?

W. de Bruin
Ds. W. de Bruin is predikant te Zutphen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen