‘Onder de breuken zitten de bronnen’

Jeanette verzorgt samen met haar man ook huwelijkstoerusting. “Het leven gaat eigenlijk altijd over hechten en loslaten,” stelt zij. “Je kunt ook iemand aan het leven verliezen, bijvoorbeeld in een relatie. Soms zijn mensen onderweg elkaar al verloren, terwijl ze nog getrouwd zijn. Dan volgt ook een rouwproces.”

Emoties

“We kennen, als het om emoties gaat, vier soorten basisemoties: bang, boos, blij en bedroefd. Sommige ervan zijn meer geaccepteerd dan andere. Verdriet is er eveneens in soorten: zichtbaar en onzichtbaar of minder geaccepteerd, zoals rondom psychisch lijden (depressie, autisme), homoseksualiteit of een verboden verliefdheid. Verdriet dat omgeven is met schaamte, eenzaam verdriet, door weinigen herkend. Ik kom dat wel tegen in relatiebegeleiding.

In een verliessituatie verandert er veel meer dan dat ene verlies. Dat de situatie verandert, leidt meestal tot de vraag: wie ben ik? Wie ben ik zonder baan, zonder geliefde, zonder …? Rouw is het persoonlijk antwoord dat mensen geven op het verlies van een betekenisvolle ander of van iets dat voor hen van grote waarde was.

In een crisissituatie kan het vertrouwen op God op de proef gesteld worden, of juist groeien als Hij rust en vrede geeft. Het Chinees kent voor het woord crisis twee karakters, namelijk kans en gevaar. In situaties van verlies maak je soms keuzes die je anders niet zou (durven) maken. Aan de andere kant is er het gevaar van uitglijden, wegzakken. Door verlies ontstaat rouw. Elk rouwproces is gelaagd en uniek. Het lichaam lijdt onder verlies. Dat kost energie en levenslust. Je slaapt slechter, hebt weinig eetlust. Dat hoort allemaal bij het dragen van verdriet. Psychologisch gezien is het vaak een periode van somberheid, stemmingswisselingen en onverwacht opkomend verdriet. Geestelijk gezien kan het een moeilijke, maar ook een mooie tijd zijn.”

‘Wie ben ik zonder baan, zonder geliefde, zonder …?’

Goede tijden

“Tijden van verdriet kunnen juist goede tijden zijn. Immers: ‘Onder de breuken zitten de bronnen.’ Onze dominee gebruikte pas het voorbeeld van de Stormkaap, die Kaap de Goede Hoop werd, toen bleek dat de Kaap niet het einde van de wereld was maar er onderlangs gevaren kon worden. Net als het leven: de dood is niet het einde, maar een doorgang tot het eeuwige leven!

Na het overlijden van mijn vader, las mijn moeder met ons Johannes 14: in het Huis Mijns Vaders zijn vele woningen. Dat is dan zo levend en krachtig, daar gaat niets boven, daar hoeft niets meer bij! Gods Woord kan spreken op een manier die wij helemaal niet kunnen regelen. Vaak leef je in zo’n periode heel afhankelijk, zodat je er soms later naar terug verlangt. Je bent dan heel gevoelig, hebt een soort alertheid. Al je luikjes staan open om iets van God op te vangen. Iets uit de Bijbel, een ontmoeting, een lied.

Daarbij merk je herkenning bij anderen. Als je zelf kwetsbaar wordt, als andere mensen je verdriet zien, geeft dat vaak openheid om verhalen te delen. Door herkenning gaat ‘de bloedsomloop van de liefde’ stromen en kun je elkaar helpen. Het is mooi als dit in een gemeente gebeurt. Het is hoe dan ook mooi om er voor elkaar te zijn: met aandacht luisteren en voor elkaar bidden. Het ambt aller gelovigen kan iedereen zo vervullen.

‘Al je luikjes staan open om iets van God op te vangen’

Verwerking

Verlies is blijvend. Rouw is niet zomaar ‘verwerkt’. Het is een proces dat langer duurt dan vaak wordt aangenomen. In dit unieke proces is het belangrijk om zorgvuldig te vragen: Wat hebben mensen, die lang onderweg zijn met hun verlies, nodig? Een kerkelijke gemeente is een plek waar mensen langer met elkaar onderweg zijn en ook weet hebben van de verliezen in het leven van een broeder of zuster. Hoe waardevol is het als na tien of twintig jaar nog de naam wordt genoemd van een overleden kind.”

Mag je boosheid uiten, ‘waarom’ vragen?

“In de Psalmen wordt soms geschreeuwd naar God. Bij de dood van Lazarus uit Jezus Zijn verbolgenheid over de dood. In het Grieks staat er: Hij werd in de geest verontwaardigd; Hij wond zich op. Voor het roepen naar Lazarus staat in de grondtekst een woord dat ook met ‘brullen als een leeuw’ vertaald kan worden.

Ook voor woede en boosheid over onrecht hoeven we niet bang te zijn. Paulus zegt niet dat we niet boos mogen zijn, maar dat we niet bitter moeten worden. Al snel ligt immers het kwaad van jaloezie of wantrouwen op de loer.

‘Hoe waardevol is het als na tien jaar nog de naam wordt genoemd van een overleden kind’

Jakob worstelde met God: ‘Ik laat U niet gaan, tenzij U mij zegent.’ Vervolgens loopt hij wel zijn hele leven mank! Psalm 88 is een Psalm waarin helemaal geen uitzicht komt. Het blijft donker. Meestal zie je een kanteling, maar daar niet. En dat mag dus! Vragen: waarom? Dat mag! Je maakt iemand monddood als die vraag niet meer gesteld mag worden.

Job houdt uiteindelijk alleen God over: zijn wanhoop en worsteling hebben een adres. God is de Almachtige, Hij vraagt ontzag en diep respect. Tegelijkertijd: zou Hij niet tegen onze vragen kunnen? Dat laat Hij aan Job zien. Ik denk dat dit heel overweldigend voor Job is geweest, dat hij niet wist waar hij moest blijven.”

Verschillende omgang

“We zien ook in de Bijbel hoe verschillend met verlies en rouw wordt omgegaan. Denk aan Jakob en Jozef. Jakob liet zich niet troosten, hij treurde lange tijd om zijn zoon: ‘Treurend daal ik af naar mijn zoon in het dodenrijk.’ Hij zwelgt in verdriet. Terugkijkend op zijn leven ziet hij vooral moeite en verdriet.

Jozef heeft tal van verliezen meegemaakt. Zijn moeder heeft hij jong verloren, zijn broers verkochten hem, hij verloor het contact met zijn broertje, zijn geboortegrond, taal enzovoort. Toch zegt hij tegen zijn broers: ‘Jullie hebben kwaad tegen mij gedacht, maar God heeft het ten goede gekeerd.’ Met andere woorden: Ik had geen makkelijk leven, maar ik zie dat God het heeft gebruikt ten goede.

In het ouderenpastoraat zie ik beide manieren van terugkijken. Wanneer mensen veel hebben verloren, maar wegen hebben gevonden om met verdriet om te gaan, leven ze vrijer en dankbaarder. Veel dingen zijn dan niet meer belangrijk.”

In hoeverre kun je als niet-gelovige verdriet verwerken?

“Ik zie het mensen doen. Mensen die leven zonder God vinden wegen om tot acceptatie te komen. Ik zie wel dat het heel veel uitmaakt of Jezus bij je is. Ons aardse leven wordt gerelativeerd. Het heeft betekenis in zichzelf weliswaar, maar is tegelijkertijd de doorgang tot het eeuwige leven. De angel van de dood is eruit, het is de poort tot leven van aangezicht tot aangezicht met God.

Als je gelooft dat je leven in Gods hand is, geeft dat een bodem onder je bestaan. In alle omstandigheden. Hoop in leven én sterven maakt het verschil!”

Tanneke Diepenbroek-Walhout interview

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen