5G, complot of gevaar voor de volksgezondheid?

Ik vond het maar een koddige vertoning. Maar het had wel effect: ergens, diep in mijn onderbewuste, was de twijfel gezaaid. Ik betrap me soms op sympathie voor complottheorieën, en een grotere dosis wetenschapsscepsis dan de meeste medeburgers kunnen waarderen. U bent gewaarschuwd – deze causerie over 5G gaat u niet vertellen dat de draadloze revolutie het probleem van De Graaff heeft ondervangen.

De vraag die voorligt is of elektromagnetische straling van mobiele netwerken, telefoons en Internet of Things mogelijk een gevaar voor de volksgezondheid vormen. Die vraagstelling op zichzelf is nogal in een kwaad daglicht komen te staan door de antivaxx-beweging die claimde dat de mRNA vaccins tegen het Wuhan-virus het menselijk lichaam met 5G zendertjes infecteren. Nu valt over die vaccins, de gebruikte dragertechnologie (PEGylated cationic liposomes) met zijn risico’s, en de verleende Emergency Use Authorization, ook een heel artikel te schrijven. Ik zal dat verder laten liggen, met dien verstande dat er geen relatie tussen vaccins en 5G is, behalve dan dat van vaccins aannemelijk is dat ze een gezondheidskundig voordeel hebben. Dit terwijl 5G slechts economische of “consumerism” voordelen meebrengt. Dit wordt ook betoogd door prof. Frank 2 , een vooraanstaand epidemioloog, in een essay uit 2021 in één van de wetenschappelijke tijdschriften van het gerenommeerde British Medical Journal conglomeraat. Hij is daarmee niet meer dan de zoveelste, recente vertolker van de roep om het “precautionary principle” toe te passen, en de uitrol van 5G vooralsnog stil te leggen. In deze bijdrage zal ik zijn argumenten bezien, en verder uitbreiden met verwijzingen naar een reeks plausibele mechanistische oorzaken van (erkende) biologische effecten van elektromagnetische velden – veelal afkomstig uit enigszins esoterische wetenschapsvelden. Dat laatste noodzaakt me ook iets te zeggen over wetenschappelijke objectiviteit en theorievorming, waarvoor ik gebruik maak van een excellente introductie in de filosofie der geneeskunde van dr J. Stegenga 3 .

Kritische vragen

Stegenga vat op een bijzonder toegankelijke manier de epistemologische benaderingen van de geneeskunde samen, met een focus op de effectiviteit van medische ingrepen. Hoe weet je dat penicilline werkt tegen infectieziekten of insuline tegen diabetes type 1? Nu ja, dat is tamelijk evident – want we kennen het mechanisme. Maar hoe zit het met het slikken van een lage dosis aspirine als preventie tegen cardiovasculaire risico’s of tegen colorectale kanker? ⁴ Het is nog niet zo eenvoudig vast te stellen wat de basis voor (onomstotelijk) bewijs is, en hoe we kennis kunnen objectiveren en vertalen naar (zinnige) behandelrichtlijnen. Eén van de problemen daarbij is bias – waarvan er 56 varianten zijn onderkend. Een ander probleem is of je mag extrapoleren zonder mechanistische plausibiliteit. Hoeveel moet je weten van de biofysica en van de biochemie alvorens je waarnemingen met waarschijnlijkheid kunt interpreteren?

Voor toxicologische vraagstukken spelen dezelfde vragen, alleen is daar de situatie nog complexer. Je kunt immers niet zomaar wat experimenten op populatieniveau doen? Daar hebben we te maken met modelsystemen en proefdieren. In hoeverre je bevindingen uit dat soort studies mag extrapoleren naar mensen is controversieel – omdat mensen nu eenmaal geen dieren zijn (het is op zijn minst intrigerend dat ‘goede’ wetenschappers dat vinden, maar niet willen vertalen naar hun wereldbeeld!). Voor toxicologie en epidemiologie zijn randomized clinical trials gewoon niet een begaanbaar pad, zeker als de effecten tientallen jaren nodig hebben om tot pathologische fenomenen te leiden. Dit ook afgezien van de ethische vragen ⁵ .

Als je eenmaal een studieresultaat hebt, hoe weet je dat het algemeen geldig is? Veelal ontbreken (gecontroleerde) herhaalstudies, voor zover die al mogelijk zijn. Meta-analyse is de panacee voor dit probleem, volgens vele wetenschappers. Stegenga toont echter aan hoe twijfelachtig dat allemaal is: deze aanpak is gebaseerd op vele keuzes, zoals welke oorspronkelijke data (uit duizenden artikelen) mag worden meegenomen, en of de onderzoeksopzet van die geselecteerde studies vergelijking wel mogelijk maakt. Als schrijver van een overzichtsartikel loop je daar direct tegenaan, evenals tegen het feit van de omgekeerde piramide: er is gewoon heel weinig oorspronkelijke data (laat staan data van goede kwaliteit). De meeste lezers beperken hun analyse tot de samenvatting, en die is soms aantoonbaar gekleurd of onbruikbaar voor de vraagstelling in de meta-analyse. Verder ontbreekt in de meta-analyse veelal (en inherent) een goede analyse van mechanistisch bewijs.

Met deze kritische noten is natuurlijk niet bedoeld te zeggen dat wetenschap a priori onbetrouwbaar is, of minder waarde heeft dan ongestructureerde voor-wetenschappelijke kennis. De vraag is wel hoe waarheidsvinding nu eigenlijk plaatsheeft, en (daarna) hoe dat zich vertaalt in maatschappelijke keuzes. Stegenga gaat in op de sociologische kenmerken van de wetenschappelijke gemeenschap, en legt een aantal belangrijke vragen rond social bias bloot, zoals eenzijdigheid van wat wordt gepubliceerd, belangenverstrengeling vanuit de industrie of door politieke keuzes rond toekenning van onderzoeksgelden. In het opstellen en bijstellen van hypotheses spelen sociale waarden onmiskenbaar een rol – maar epistemisch relativisme is natuurlijk wel heel bedreigend, tenzij je bewust of onbewust nihilist bent. Dit leidt er maar al te makkelijk toe dat er een cultuur ontstaat van deskundigen en niet-deskundigen die zich in hun eigen netwerken opsluiten. Intellectuele kruisbestuiving is gewoon best zeldzaam.

Wie hakt de knoop door?

Wie kwalificeert nu eigenlijk als deskundige, zowel tussen wetenschapsdisciplines als tussen wetenschap en maatschappij? Wie kan het debat modereren, en wie is gerechtigd conclusies te trekken? Is dat Deloitte in hun rapport ⁶ uit 2021 met als titel “5G is not hazardous to your health. Debunking the radiation risk myth”, en met tendentieuze tussenkopjes als “Extremely low power, extremely low risk” en “5G is even safer than previous mobile network generations”? Of is dat een studie ⁷ voor het Panel for the Future of Science and Technology van het Europees Parlement over de gezondheidsimpact van 5G? Deze studie verwijst naar de risicoclassificatie uit 2013 van elektromagnetische velden (inclusief 2G en 3G RF) door het International Agency for Research on Cancer (IARC) als ‘possibly carcinogenic to humans (Group 2B)’, en hun aanbeveling uit 2019 om deze risico’s met prioriteit te herevalueren ⁸ . Of is het misschien de International Committee on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) ⁹ die in 2020 de blootstellingsrichtlijnen heeft aangepast en op basis van enigszins vreemde argumentatie kortdurend hoge pulsen toestaat (“het mag want de huidige technologie gebruikt het niet” ¹⁰ ), maar ook de bevindingen van het US National Toxicology Program (NTP) op basis van methodologische kritiek kortweg naast zich neerlegt?

Het NTP proefdieronderzoek ¹¹ uit 2018 bevat wel degelijk aanwijzingen dat RF straling (in de oude technologie, 2G en 3G, voor 5G) carcinogeen kan zijn. Ook de literatuurstudie uit 2019 van prof. Anthony Miller ¹² over de epidemiologische effecten in mensen wijzen op carcinogene uitkomsten.

Intellectuele inteelt

Als een “leek” andere uitgangspunten (en kennis!) heeft dan de (al-dan-niet zelfbenoemde) expert dan komt het begrip objectiviteit of gezag opeens op losse schroeven te staan. Wie dit tot zich laat doordringen beseft dat stellige uitspraken veelal meer meningen dan feiten zijn – ook van wetenschappers. Dan zijn we zomaar dicht bij het verwijt dat je complottheorieën aanhangt terecht gekomen. Politici, burgers en wetenschappers kunnen elkaar natuurlijk nog wel bevragen op geldigheid, consistentie, en relevantie van hypotheses en claims. Maar als er een paradigmatische scheiding is, of zelfs alleen maar een verschil in taal (of territorium) tussen wetenschapsdisciplines, dan wordt de ontwikkeling van algemeen geldige en toepasbare kennis gewoon heel moeilijk. Die problemen raken zelfs het “strikt” wetenschappelijke debat, gezien de hoge specialisatiegraad en de daarmee samenhangende segregatie van wetenschapsvelden, gestold in conferenties en tijdschriften. Je zou dat intellectuele inteelt kunnen noemen, die overigens versterkt wordt door het proces rond financiering van onderzoek. Daar komt nog bij dat de proliferatie van wetenschappelijke publicaties en journals het concept van peer review zwaar onder druk heeft gezet. Er verschijnt gewoon heel veel ‘informatie’ van (methodisch) onacceptabele kwaliteit.

Wat betekent dit nu allemaal voor ons onderwerp: elektromagnetische velden, specifiek 5G, als mogelijk ziekmakend (en kankerverwekkend) effect? De eerdergenoemde prof. Frank vat het goed en bondig samen in zijn Essay: (i) het is onduidelijk wat 5G nu precies voor blootstelling betreft – er zijn vele varianten (pulspatronen, intensiteit), dus als iemand claimt dat het veilig is, wat is dan “het”? (ii) laboratoriumstudies wijzen op vervelende biologische effecten, met name ook van zogeheten niet-thermische invloeden, en we weten nog steeds erg weinig; (iii) over de epidemiologie van 5G weten we logischerwijze nog ongeveer niks; en (iv) voortdurende klachten en aantijgingen dat Expert Advisory Panels onwetenschappelijk tewerk zouden gaan in de schaduw van belangenverstrengeling 13 .

De aanhangers van het standpunt dat elektromagnetische velden en RF in huis-tuinen-keuken blootstellingsniveaus onschadelijk zijn hebben natuurlijk wel een goed argument: als het echt gevaarlijk was hadden we ondertussen toch wel ergens een onvoorziene toename in oncologische incidentie of in andere ziekten waargenomen? Als je de epidemiologische criteria ¹⁴ van Sir Austin Bradford Hill uit 1965 toepast is er weinig reden om je zorgen te maken.

De twijfelaars hebben daarentegen toch wel zo hun redenen om vragen te stellen – gebaseerd op mechanistische en biofysische inzichten en argumenten. Een heel belangrijk probleem is het uitgangspunt van Hill dat een sterkere prikkel (meer blootstelling) een groter effect (meer ziekte) moet opleveren. Dat vraagt bij het zoeken naar correlaties om een specifieke keuze van de (soort) prikkel, en zoals we al zagen is die keuze problematisch door de snel-veranderende RF-technologie. Maar ook de dose-response aanname is mogelijk onjuist aangezien diverse studies 15 hebben aangetoond dat er hele specifieke frequentie en amplitude gebiedjes zijn waarin eiwitten en enzymreacties uitvallen of waarin membranen gaan lekken. In het navolgende wil ik nog enkele van dat soort inzichten nagaan om u duidelijk te maken hoe intrigerend de diverse wetenschapsvelden zijn die hierbij een rol kunnen spelen. Daarbij zal ik me niet inlaten met de stammenstrijd of een effect nu wel of niet ‘thermisch’ is.

Voorzichtig met 5G

De meeste hoger-opgeleiden met een beetje biologische kennis zullen het met me eens zijn dat het beeld dat cellen een waterige soep bevatten achterhaald is. Er is een ongekende organisatie en richtingsvoorkeur in cellen en organellen. Niettemin zijn er wetenschappers die aan ‘puur water’ rekenen met de zogeheten Quantum Field Theory ¹⁶ , en daar biologische consequenties aan willen verbinden. In navolging van Albert Szent- Gyorgyi vestigt deze groep biofysici, met hun eigen tijdschriften zoals Electromagnetic Biology & Medicine en Water Research, de aandacht op de verrassende eigenschappen van water, met name in de nabijheid van celmembranen of andere polaire structuren. De inzichten zijn werkelijk verrassend – en worden zelfs gebruikt om de werking van homeopathie aannemelijk te maken ¹⁷ . U begrijpt dat dat niet echt in mainstream toonaangevende journals wordt gepubliceerd. Desalniettemin is het wel breed geaccepteerd dat er een moleculaire grenslaag is waar water zich anders gedraagt dan in een emmer. Dat heeft te maken met een wetenschappelijke discipline die grensvlakchemie heet. In de biologie gaat het dan om lokale elektrische velden die de transportefficiëntie van na-trium en kalium en de daarmee gekoppelde fosfatasen beïnvloeden, en dus de energiehuishouding van de cel. Daarbij komt dat celmembranen zogeheten rafts (vlotten) kent, en de grootte daarvan kan door electromagnetische interacties worden veranderd. Als daar iets misgaat, wordt bijvoorbeeld de junctie beschadigd die bepaalt of de celmembraan functioneel naar de buitenkant of naar de binnenkant van het orgaan gericht is. Dat kan vervelende gevolgen hebben, of leiden tot oxidative stress en reactive oxygen species (ROS). 18 Een ander intrigerend inzicht is dat eiwitten, DNA 19 , en celmembranen 20 een fractale dimensie hebben, die iets te maken heeft met hun vibrationele modes, trillingen, die essentieel zijn voor enzymreacties. De frequenties van die trillingen, samen met de electrostatische eigenschappen van het eiwit, de membraan en de celmatrix, kunnen via boson-phonon coupling 21 of Fröhlich polarons samenvallen met en aangestoten worden door externe electromagnetische velden (met ook fractale eigenschappen).

Er zijn wetenschappers die publiceren dat deze fractale koppeling de effect heeft op groeisnelheid van cellen. ²² Of op een groter aantal niet-gerepareerde DNA breuken. Of dat DNA op deze manier signalen uit het universum ontvangt. ²³ Een andere hypothese is dat er goede en slechte frequenties zijn, waardoor electromagnetische velden ofwel de gezondheid bevorderen ofwel schaden. ²⁴ Het feit dat epidemiologisch onderzoek weinig inzichten oplevert zou het gevolg zijn van het feit dat de gebruikte frequenties verspreid zijn over goede en slechte banden.

Ongelukkigerwijze vallen de gekozen 5G banden net in het schadelijke regime. U begrijpt dat dit artikel niet de plaats is om een afgewogen oordeel te vellen over deze (en andere, vergelijkbare) inzichten en suggesties. Hopelijk is u wel duidelijk geworden dat er goede redenen zijn om kritische vragen te stellen bij de claims dat 5G onschadelijk is. Die noodzaak houdt niet op te bestaan omdat er mensen zijn die vreemde associaties hebben met kosmische trillingen of extreme verdunningsreeksen. Wel kan door inzicht uit modellering 25 gekozen worden voor antenne-topologieën die blootstelling met wel 10 dB kunnen reduceren; dat is natuurlijk altijd een goed idee. Daarmee schaar ik me in de rij wetenschappers die vragen om voorzichtigheid, en vooralsnog een moratorium op de uitrol van 5G. Er zijn nog een aantal redelijke en aannemelijke hypotheses voor potentiele mechanismen die via goed opgezette wetenschappelijke studies eerst maar moeten worden geïnvalideerd.

Noten

1 Digibron.nl, Christus regeert door de Babelcultuur heen.

2 Frank, J 2021, ‘Electromagnetic Fields, 5G, and Health: What about the Precautionary Principle?’, J Epidemiol & Comm Hlth 2021; 0:1–5. doi:10.1136/jech-2019-213595. Dit is goed in lijn met een artikel uit 2020 van Aart Nederveen en de schrijver dezes: Over de gezondheidseffecten van 5G zijn wetenschappers het niet eens. Doe daarom eerst serieus onderzoek | Nederlands Dagblad

3 Care and Cure: An Introduction to Philosophy of Medicine, Stegenga (uchicago. edu)

4 Zie onder andere de zeer recente gewijzigde aanbevelingen van de US Preventative Services Taskforce: https:// jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2791400: Aspirin Use to Prevent Cardiovascular Disease and Colorectal Cancer: Updated Modeling Study for the US Preventive Services Task Force | Cardiology | JAMA (2022) versus die van 2016: Aspirin Use for the Primary Prevention of Cardiovascular Disease and Colorectal Cancer: Recommendation Statement - U.S. Preventive Services Task Force - American Family Physician (aafp. org)

5 Daarbij is het natuurlijk wel boeiend (en zorgwekkend, wat mij betreft) dat prenatale echografie ‘zomaar’ breed wordt ingezet.

6 5g health risks debunked | Deloitte Insights (2021)

7 Health impact of 5G - Publications Office of the EU (2021)

8 IARCMonographs-AGReport-Priorities_2020-2024.pdf (who.int)

9 ICNIRP | 5G, and de verwijzing daarin naar het artikel met de toelaatbare blootstellingsgrenswaarden en de bijbehorende argumentatie. Voor een kritiek op de korte pulsen, zie mijn bijdrage uit 2019: Besluitvorming rond veiligheid 5G moet transparant zijn (rd.nl), en de technische argumenten in mijn hoofdstuk over thermische effecten van RF in Shellock & Crues’ boek MRI Bioeffects, Safety, and Patient Management: Second Edition (2022)

10 Zie de kritische vragen die Esra Neufeld en Niels Kuster van het Zwitserse IT’IS stelden aan de ICNIRP deskundigen: doi: 10.1002/ bem.22279, en gerelateerde informatie op de website van IT’IS: https://itis.swiss/ news-events/news/latest-news/

11 Cell Phone Radio Frequency Radiation (nih.gov), toont aan dat er in mannelijke ratten kwaadaardige schwannoma’s, glioma’s en pheochromocytoma’s ontstaan, en ook dat een significante toename in DNA schade optreedt. Het bijzondere in deze studie is dat er hoge RF blootstellingniveaus werden gebruikt die de dieren nadrukkelijk een warm gevoel zullen hebben gegeven. Uit andere studies weten we dat proefdieren dat soort blootstelling proberen te ontgaan. Wat verder interessant is aan de bevindingen is dat de ratten langer leefden, en de critici beargumenteren dat “dus” de kans op tumoren logischerwijze hoger ligt dan in de controlegroep. Hoewel daar wat voor te zeggen valt, is de reden waarom die dieren langer leefden ook interessant. Een toonaangevend wetenschapper in de RF hyperthermie (prof. Betsy Repasky: Elizabeth Repasky | Roswell Park Comprehensive Cancer Center - Buffalo, NY) heeft aangetoond dat de meeste proefdieronderzoeken onder niet-thermoneutrale condities worden uitgevoerd. Dat is problematisch omdat het de geldigheid van heel veel toxicologische studies onder kritiek stelt – als de dieren te koud zijn gehuisvest, zijn ze gestrest, en leven ze korter. De NTP ratten kregen het warmer, en dat was goed voor ze… Overigens is juist het feit dat de dieren werden opgewarmd een reden om kritische vragen te stellen: lokale verhitting kan wel degelijk de homeostase van de cel en het DNA reparatiemechanisme verstoren, zie ook mijn artikel: Thermal Effects Associated with RF Exposures in Diagnostic MRI: Overview of Existing and Emerging Concepts of Protection (2019).

12 Miller AB et al Frontiers | Risks to Health and Well-Being From Radio-Frequency Radiation Emitted by Cell Phones and Other Wireless Devices | Public Health (2019)

13 Neem bijvoorbeeld het rapport van groene EU parlementariërs met aantijgingen richting ICNIRP: ICNIRP-report-FINAL-19-JU- NE-2020.pdf. Schrijver dezes is als werknemer van een industrieel concern, en vanuit zijn contacten met ICNIRP in het afgelopen decennium, niet zo overtuigd dat ICNIRP niet onafhankelijk zou zijn. De benoemingscriteria voor experts zijn best heel streng.

14 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC1898525/: The Environment and Disease: Association or Causation? Deze zijn kort samengevat op pp 142-143 in het boek van Stegenga.

15 Zie bijvoorbeeld de referenties in https:// www.nature.com/articles/s41598-021-88871- 8: Amplification of weak magnetic field effects on oscillating reactions | Scientific Reports (2021), in het bijzonder https://doi. org/10.1098/rspb.2018.0590: Magnetocarcinogenesis: is there a mechanism for carcinogenic effects of weak magnetic fields? | Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (2018)

16 https://www.i-sis.org.uk/Quantum_Coherent_ Water_Life.php,

17 https://www.karger.com/Article/Pdf/93666 (2006), en https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0039-1681037 (2019). Een zoekopdracht levert nog veel meer materiaal.

18 Schuerman and Meivissen (2021) https:// www.mdpi.com/1422-0067/22/7/3772 Manmade Electromagnetic Fields and Oxidative Stress—Biological Effects and Consequences for Health

19 M. Blank and R. Goodman DNA is a fractal antenna in electromagnetic fields: International Journal of Radiation Biology: Vol 87, No 4 (2010)

20 X Wang et al (2010): https://aip.scitation. org/doi/10.1063/1.3526972 The fractal dimension of cell membrane correlates with its capacitance: A new fractal single-shell model: Chaos: An Interdisciplinary Journal of Nonlinear Science

21 Zie bijvoorbeeld dit artikel uit 1987: https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3593874/ The nature of phonons and solitary waves in alpha-helical proteins

22 https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1 080/15368378.2020.1762634: Effects of ultra-weak fractal electromagnetic signals on the aqueous phase in living systems: a test-case analysis of molecular rejuvenation markers in fibroblasts (2019) bespreekt het effect op huidveroudering, een aangelegen punt bij 5G blootstelling.

23 Singh et al. (2019) https://link.springer.com/ chapter/10.1007/978-981-10-5699-4_21: DNA as an Electromagnetic Fractal Cavity Resonator: Its Universal Sensing and Fractal Antenna Behavior, en meerdere vergelijkbare suggesties, zoals verhandeling op Research- Gate van de Groningse professor emeritus DKF Meijer (https://www.researchgate.net/ profile/Dirk-Meijer-5).

24 Meijer en Geesink, https://www.scirp.org/ journal/paperinformation.aspx?paperid=82944 Favourable and Unfavourable EMF Frequency Patterns in Cancer: Perspectives for Improved Therapy and Prevention (2018)

25 Bijvoorbeeld deze studie uit 2020, die ook aantoont dat de meeste blootstelling toch echt van je eigen telefoon of apparaat is (je zou kunnen overwegen die niet of minder te gebruiken): https://www.mdpi.com/2076- 3417/10/17/5971: Total Local Dose in Hypothetical 5G Mobile Networks for Varied Topologies and User Scenarios

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen