Religie is zo gek nog niet

Joke van Saane
Religie is zo gek nog niet
Een introductie in de godsdienstpsychologie

Kampen: Ten Have 2010
270 pagina’s
ISBN 9789025959487

Een boek over godsdienstpsychologie; een gewaagd en spannend thema omdat beide disciplines zich met eigen thema’s bezighouden. Godsdienst, theologie ‘gaat over’ God en psychologie over de mens. Toch brengt van Saane deze onderwerpen op een duidelijke manier samen. In deel één wordt een introductie gegeven op het onderwerp godsdienstpsychologie door in te gaan op de definiëring en geschiedenis van het vakgebied.
Deel twee beschrijft belangrijke thema’s binnen het vakgebied godsdienstpsychologie, zoals gebed, religieuze ervaringen en bekering, godsbeelden en religie en gezondheid. In het laatste deel beschrijft de auteur verschillende psychologische basistheorieën en hoe vanuit deze psychologische stromingen naar het onderwerp religie wordt gekeken.
Voorbeelden van basistheorieën zijn: psychoanalyse, objectrelatietheorieën, humanisme en existentialisme en sociaal-cognitieve theorieën.
Het boek is goed leesbaar, ook voor mensen met weinig kennis van psychologie. Het leest vlot en vaktaal wordt zoveel mogelijk uitgelegd. Een goed boek om een eerste indruk te krijgen van het vakgebied godsdienstpsychologie. Daarnaast sluit de auteur aan bij recente literatuur en onderzoek en daarmee is het boek actueel. De hoofdstukken worden ingeleid door een verhaal of een praktijkvoorbeeld en ook in de tekst beschrijft ze voorbeelden, verhalen en toelichtingen die ingekaderd zijn. Door deze extra achtergrondinformatie wordt een verbinding gemaakt tussen de theorie en de praktijk.
In het eerste deel beschrijft de auteur onder andere de definitie die zij als uitgangspunt neemt voor haar boek. De definiëring luidt: godsdienstpsychologie is de empirische studie van het religieuze gedrag van mensen. Begrippen uit de definitie licht ze vervolgens toe.
In eerste instantie lijkt de definitie beperkt (bijvoorbeeld religieus gedrag), maar in haar toelichting geeft ze aan dat religieus gedrag breder is dan alleen gedrag en dat ook het religieuze denken en voelen hieronder valt.
Ik begrijp niet goed waarom de auteur ervoor gekozen heeft om eerst deel twee over de praktisch toepassingsgebieden op te nemen een daarna een meer theoretisch deel over de belangrijkste stromingen in psychologie in samenhang met religie. Het is gebruikelijker om eerst de theorie weer te geven en deze vervolgens toe te passen op de praktijk.
Ik kan me voorstellen dat het brede publiek het tweede deel interessanter vindt en dat daarom gekozen is voor deze volgorde.
In het tweede deel beschrijft de auteur diverse godsdienstpsychologische thema’s, vooral onderwerpen waarnaar praktisch wetenschappelijk onderzoek heeft plaatsgevonden.
Ze beschrijft deze kort en bondig en gebruikt recente (Nederlandse) onderzoeken om deze toe te lichten. Ik heb de hoofdstukken met interesse gelezen. In korte tijd was ik op de hoogte van de huidige stand van zaken op de verschillende terreinen binnen godsdienstpsychologie.
Het hoofdstuk over gebed en gebedsgenezing omvat het vakgebied waar de schrijfster zich de laatste jaren mee bezig heeft gehouden.
Ik vond het hoofdstuk in vergelijking met de andere hoofdstukken veel ruimte krijgen en vind het opmerkelijk dat het tweede deel met dit thema wordt gestart. Daarnaast vind ik het thema ‘gebed’ eenzijdig beschreven. De auteur gaat vooral in op gebedsgenezingsdiensten en de reden dat mensen naar deze diensten gaan en het idee hebben dat ze heling ontvangen. Dan verwijst ze naar placebo-effecten, aandacht krijgen, hoop opwekken en selffulfilling prophecy.
Dit is vooral ook haar visie op gebedsgenezingen en ik vind dat ze dit thema dan ook onvoldoende evenwichtig heeft beschreven.
Daarbij komt dat het thema gebed binnen de godsdienstpsychologie een veel breder thema is dan gebedsgenezing(sdiensten) en deze andere thema’s komen weinig aan de orde in dit hoofdstuk. Ik mis een beschrijving over de plaats van gebed binnen de geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg. Hierover bestaat zeker theoretische literatuur en ook zijn er onderzoeken gedaan naar deze thematiek.
Zo is er onderzoek gedaan naar het effect van persoonlijk gebed (dus niet in groepsverband) op het verloop van lichamelijke en psychische ziekten. En naar welke rol gebed speelt in het omgaan met fysieke en psychische ziekten (in de psychologie coping genoemd). De meningen over gebed in bijvoorbeeld psychotherapie verschillen, maar lijken evenwichtiger dan de wijze waarop van Saane het thema gebed en psychologie bespreekt in dit hoofdstuk. In veel boeken over dit thema worden de voor- en nadelen besproken van het integreren van gebed in een therapeutische behandeling. Ook komt dan aan de orde welke vormen van gebed psychologisch gezien meer geschikt zijn en welke met meer zorgvuldigheid gekozen moeten worden. Het is bijvoorbeeld in veel situaties beter om een patiënt zelf te laten bidden in plaats van als therapeut te bidden. Of soms is het beter om een patiënt de opdracht mee te geven om thuis te bidden, in plaats van tijdens de behandeling zelf. Over deze thematiek is nog meer te schrijven, maar daarvoor verwijs ik naar relevante literatuur (waaronder: A Spiritual Strategy for Counseling and Psychotherapy van P.S. Richards en A.E. Bergin, 2005). In het laatste deel van het boek bespreekt de auteur de psychologische stromingen, zoals psychoanalyse, objectrelatietheorieën, humanisme en existentialisme en sociaal-cognitieve theorieën in combinatie met religie. Ze geeft een uitgebreide en heldere beschrijving van de theoretische achtergronden van de stromingen. Ook dit deel is helder beschreven, de materie is kort en bondig samengevat. De hoofdstukken gaan zeer uitvoerig in op de psychologische basistheorieën, en tussendoor verwijst ze naar religie en religieuze thema’s. Echter na het lezen heb ik het gevoel dat ik niet goed te weten ben gekomen hoe religie in al deze theorieën een plek krijgt. Ik had gehoopt dat van Saane veel uitvoeriger in zou gaan op de betekenis die religie krijgt binnen een stroming, en de wijze waarop een psychologische theorie religie een plek geeft in de praktijk. Dat is wat een professional (student) op het gebied van psychologie hoopt. Tijdens de opleiding psychologie wordt uitvoerig ingegaan op de theoretische achtergronden van de therapeutische stromingen, maar veel minder op de religieuze aspecten binnen deze theorieën. Als psycholoog blijf ik wat teleurgesteld achter. In de inleiding schrijft de auteur dat het boek voor een breed publiek geschreven is en ze dus rekening houdt met uiteenlopende achtergronden. Na het lezen van dit deel vraag ik me af of studenten psychologie en professionals die werken binnen de geestelijke gezondheidszorg wel de doelgroep zijn.
Samengevat is het een interessant boek om een eerste indruk te krijgen van het vakgebied godsdienstpsychologie. Kanttekening hierbij is dat dit boek mijns inziens vooral geschikt is voor mensen die niet geschoold zijn op het gebied van psychologie en psychiatrie en geïnteresseerd zijn in dit onderwerp.
Dit blijkt, zoals opgemerkt, ook uit de hoofdstukindeling van het boek. De auteur kiest ervoor om eerst praktijkgerichte thema’s te behandelen, welke interessanter zijn voor een breed publiek, en daarna de theorie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen