Boekbespreking

Arnold Huijgen, Lezen en laten lezen. Gelovig omgaan met de Bijbel. Uitgeverij KokBoekencentrum, Utrecht 2019, € 19,99, 240 pagina’s, ISBN 978 90 2395 8697

Bestaat er zoiets als een CGK-theologie? Het is nogal aanmatigend om daarop bevestigend te antwoorden. Toch is Lezen en laten lezen een voluit christelijk-gereformeerd boek. In alle bescheidenheid zetten onze kerken immers binnen de katholieke, wereldwijde kerk een streep onder het bevindelijke aspect van de Woordverkondiging. En daar steekt dit boek bij in.

In Lezen en laten lezen heeft prof. Huijgen een poging gedaan om in het verhitte debat rondom de hermeneutiek een ander gezichtspunt toe te voegen. Een gezichtspunt dat het geheel van ons lezen van de Bijbel verandert. Huijgen constateert dat wij maar al te vaak de Bijbel bevragen op onderwerpen waarin wij leiding van het Woord nodig hebben. In de inleiding noemt hij drie van die onderwerpen: schepping en evolutie, vrouw en ambt en homoseksuele relaties. Al snel wordt de Bijbel bij de zoektocht naar antwoorden dan het probleem. Terwijl het toch andersom is: wij als lezers en zondaren vormen het probleem.

Huijgen keert zich in dit boek tegen een rationalistische wijze van lezen. Hij bedoelt met rationalisme ‘de poging om de waarheid van de Schrift te zekeren op een manier die algemeen inzichtelijk te maken is voor het verstand en die als een techniek werkt’. Hij vindt deze benadering bijvoorbeeld terug in het creationisme, dat met een wetenschappelijk instrumentarium de historische betrouwbaarheid van de Bijbel op het punt van de schepping wil aantonen. Te vrezen is, zo stelt Huijgen, dat op termijn een dergelijke benadering niet houdbaar blijkt te zijn, waarbij het verlies groot zal zijn.

Nu put Huijgen zich in dit boek uit om te zeggen dat dat niet betekent dat de Schrift niet betrouwbaar zou zijn en de verhalen die daarin staan geen historische gebeurtenissen zouden verwoorden. Hij wil echter een spade dieper afsteken. Hoe komt het dat wij vandaag de vraag naar de historische betrouwbaarheid zo belangrijk vinden? Als wij pas ons vertrouwen kunnen en willen geven aan de HEERE, wanneer eerst gebleken is dat de Bijbel door ons voldoende betrouwbaar wordt geacht, waar is dat geloof dan eigenlijk op gebaseerd?

‘De Bijbel is het Woord van God. En als zodanig spreekt het eerst onszelf aan, voordat wij met onze vragen naar de Schrift kunnen gaan’

De beweging moet dus worden omgedraaid. De Bijbel is het Woord van God. Zo dient het zich aan in de vorm die wij nu bezitten. En als zodanig spreekt het eerst onszelf aan, voordat wij met onze vragen naar de Schrift kunnen Veenendaalgaan. Huijgen werkt in dit boek uit wat dat betekent voor ons Bijbellezen. Hij vraagt ruimte voor een ‘bewogen omgang’, voor de betekenis van het woord ‘gelatenheid’ (naar het Duitse ‘Gelassenheit’ van Meister Eckhart) en een herwaardering van de betekenis van de ziel (zoals de filosoof Gerard Visser daar aandacht voor vraagt).

Lezen en laten lezen is een moedig boek. Wie zich in het huidige gepolariseerde klimaat rondom het lezen van de Bijbel ertoe zet om te spreken over waarheid en betrouwbaarheid van het geschrevene, maar daarbij de vraag stelt of deze discussie wel op een werkelijk gelovige wijze wordt gevoerd, kan erop rekenen dat hij van alle zijden onder vuur genomen wordt. Als ik het goed zie, zou Huijgens benadering niet minder moeten inhouden dan een zogenaamde paradigmaverschuiving in de Bijbelse hermeneutiek. Niet langer komen wijzelf met onze moderne vragen als eerste aan bod. Wij kunnen pas lezen, als wij ons eerst laten lezen. De Zich openbarende God spreekt eerst Zelf, alvorens wij met onze tijdgebonden vragen de Bijbel kunnen benaderen.

Dat roept wel vragen op. Zo werd ook duidelijk op de studiedag, die op 30 oktober rond het verschijnen van dit boek werd georganiseerd. Want is het niet zo dat een christenwetenschapper ondertussen wel gewoon te maken heeft met de verschillen tussen schepping en evolutie? De generale synode staat voor de taak knopen door te hakken als het gaat over vrouw en ambt. En wat betekent het voor het gemeentelid, dat zonder al te veel theologische en hermeneutische bagage zijn Bijbel openslaat en daarin leest? Is dat wat daarin staat wel betrouwbaar te achten?

Het zijn naar mijn idee terechte en eerlijke vragen. Soms lijkt het alsof Huijgen een te grote kloof laat bestaan tussen enerzijds waarheid en werkelijkheid van het Bijbels getuigenis en anderzijds het wetenschappelijk discours. En kan een gewone Bijbellezer er wel op vertrouwen dat wat hij leest ook volkomen betrouwbaarheid bezit, ook wat betreft de historische informatie die daarin staat?

Tijdens de studiedag werd dan ook opgemerkt dat dit boek vraagt om een tweede deel, waarin in kleingeld wordt uitbetaald wat eerst jezelf laten lezen door het Woord betekent voor dit soort heikele onderwerpen. In Lezen en laten lezen wordt niet alles wat dat betreft duidelijk. Maar wellicht dat dat juist te maken heeft met mijn eigen vooringenomenheid en het feit dat ik mij lang niet voldoende bewust ben van de moderne, rationalistische tijdgeest die maakt dat ik dergelijke vragen überhaupt stel?

Al met al is dit een knap boek, dat veel stof tot nadenken geeft. Het is ook een bevindelijk boek. Het wil de lezer ontdekken aan zichzelf en de vragen die hij stelt. Hopelijk is de auteur bereid en in de gelegenheid om de lezers verder in te wijden en mee te nemen in deze wijze van het lezen van de Bijbel. Toe-eigening vraagt om pastorale aandacht voor de vragen die boven komen. Ook in ons lezen van de Bijbel moet het heilzame van God, dat aan alles voorafgaat, ons worden aangezegd. Een vervolg op dit boek zou hieraan aandacht kunnen geven.

F.W. van der Rhee, Veenendaalgaanl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen