Psalmengebruik (2)

In het vorige artikel heb ik er in het kort op gewezen dat de Psalmen een bizonder deel in de openbaring Gods zijn. God de Here spreekt daarin niet alleen, maar Hij geeft ook een lied in het hart en in de mond.
Dit brengt mee dat de Psalmen niet alleen gelezen maar ook gezongen willen worden. Zij vragen een plaats in de samenkomst van het volk Gods van alle eeuwen.
Deze twee het samenkomen en het zingen van de psalmen vormen karakteristieke trekken in de liturgische viering van de dienst van God.
De Psalmen uit de bijbel vormen niet alleen iets, waarvan de gemeente Gods kennis neemt, maar dat zij ook op een eigen wijze overneemt. Het wordt ook háár lied.
Het is vooral Calvijn geweest, die van deze zaak op het allerdiepst doordrongen is geweest en er tot het uiterste toe voor geijverd heeft, dat de psalmen Gods weer de psalmen van de gemeente werden. De resultaten daarvan genieten wij vandaag in de Nederlandse kerken nog.
Nu komen er juist bij dit overnemen door de gemeente van de psalmen vragen aan de orde.
Allereerst de vraag: hóe moeten de psalmen gezongen worden? Met dit hoe bedoel ik nog niet de melodie. Dat is weer een vraag apart. Het gaat hier om de tekst.
We hebben de Schrifttekst van de psalmen, die op bepaalde manier ook een rijmtekst is. Moet deze zó gezongen worden? In de tempel en later ook in de synagoge gebeurde dit en in overwegend joods-christelijke gemeenten zal dit ook nog wel zo gebeurd zijn. Dit is de z.g.n. psalmodie. Daarbij wordt de psalmtekst op een zingende manier voorgedragen. De accenten, de herhalingen, die de psalmtekst heeft in het z.g.n. parallellisme krijgen dan een bizondere klemtoon. Waarschijnlijk moeten we aan deze wijze van het zingen van een psalm ook denken als Paulus aan de kerk van Korinthe schrijft, wanneer hij het heeft over wat in de samenkomst der gemeente plaats mag vinden, „heeft iemand een psalm" dan moet hij gelegenheid hebben deze te zingen. Het psalmodiëren van een psalm was een kunst. De gemeente in haar geheel kende dit niet, zij bestond voor een groot deel uit hen, die voorheen heidenen waren. Welnu het ten gehore brengen van een psalm kon voor de anderen, vooral voor hen, die van Joodse afkomst waren, tot grote stichting zijn.
Er is voor gepleit om ook vandaag de psalmen zó, dus onberijmd te zingen. Vooral ook in sommige Roomse kringen, waar de psalmen ook weer veel meer in gebruik komen. Veld winnen doet deze manier van Psalmzingen nu niet. Voor hen, die de stelling huldigen dat wij in Gods huis alleen Gods Woord mogen zingen, moet deze manier wel wat aantrekkelijks hebben. Het vraagstuk van de berijming komt dan niet aan de orde.
Nu komen juist wanneer men, om de psalmen door de gemeente te doen gebruiken, deze- gaat berijmen, dus in een bepaalde dichtvorm, brengen, weer andere vragen aan de orde. Vragen die men zou kunnen samenvatten in de vraag hoe dicht moet een psalmberijming bij de bijbeltekst blijven en hoever mag zij zich daarvan af bewegen.
Er zijn nu eenmaal bij de berijming verschillende mogelijkheden.
Zo kan men b.v. het psalmlied kiezen. Een goed voorbeeld is psalm 23, zoals dit door koren wel gezongen wordt. Hier staat de psalm op de achtergrond en wordt zij tot een christelijk lied.
Ook het Lutherlied, „Een vaste burcht is onze God" kan een psalmlied genoemd worden. Op de achtergrond daarvan staat ps. 46. Men kan in ons Wilhelmus ook gedeelten onderkennen, die psalmgedachten vertolken.
Men kan ook een andere manier kiezen n.l. de psalmparafrase. Dan geeft men een verklarende en verbredende berijming van de psalmtekst.
Zo deden b.v. Joost v.d. Vondel en Dirk Rafaelsz. Camphuysen, die hun psalmgedichten schreven. Dan spreekt de dichter over de psalm.
Nog weer een andere mogelijkheid is, wat Prof. G. Kuiper noemt de psalmuitbreiding. Dit is een berijming, waarin maar niet willekeurige uitbreiding aan de psalm gegeven wordt, maar waarbij getracht wordt de Oud-testamentiscbe psalm dichter bij de zingende christen van heden te brengen. Men wil als het ware de afstand tussen de dichter van tóen en de zanger van nú verkleinen en daardoor deze beide in elkaar doen overgaan. De christenzanger van nu krijgt dan gelegenheid om in de lijn van de oorspronkelijke psalmdichter ook zijn begeerte, ervaring, smart te vertolken.
Dit geeft een zekere uitbreiding aan deze psalm zonder dat deze aangetast wordt.
Proeven van zulk een berijming vinden we in het psalmboek dat nu al twee eeuwen in gebruik is onder ons, de berijming van 1773.
Ps. 2:7 is zulk een uitbreiding. Ook een deel van ps. 119:3, ps. 146:3, gedeelten van ps. 73 enz. enz.
Een andere berijming is mogelijk, waarin deze uitbreiding niet gevonden wordt. Dan wordt alléén de bijbeltekst berijmd.
Deze wijze van berijming vindt men, zij het in minder strakke mate, in de berijming van de Zuid-Afrikaanse kerken en vooral in de nieuwe berijming van de Interkerkelijke Stichting voor de Psalmberijming, de z.g.n. „nieuwe berijming".
Deze manier van berijming brengt mee dat bij vele psalmen het aantal verzen zeer sterk is ingekrompen in vergelijking met de berijming van 1773.
Ook in oude berijmingen uit de 16de eeuw is er dit verschil. Zo b.v. tussen de berijming van, of beter: de vertaling van Datheen en de berijming van Marnix van St. Aldegonde.
Uiteraard rijzen hierbij nog enkele vragen. Daarover in een volgend artikel.

Kremer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen