Herinnering aan prof. J.W. Geels (Uit Kerknieuws: „Hoogleraren van vroeger" IV)

We nemen deze keer uit „Kerknieuws" over uit de rubriek „Hoogleraren van vroeger" een artikel over prof. J.W. Geels 1932-1947:
Na het overlijden van prof. Lengkeek werd J.W. Geels, predikant te Hilversum als hoogleraar te Apeldoorn benoemd.
Jan Willem Geels werd 29 mei 1880 te Arnhem geboren. Zijn vader, die tuinder van beroep was had zich in een tijd van grote economische malaise in de Gelderse hoofdstad - toenmaals bekend om haar tuinen en buitenplaatsen - gevestigd. Het was een arm gezin naar wereldse maatstaven, maar rijk aan kennis en vrede des Heren.
Reeds op jeugdige leeftijd ging het hart van Jan Willem Geels uit naar God en goddelijke zaken en kreeg hij een drang om te staan naar het wondere ambt van Dienaar des Woords. Op twintig-jarige leeftijd meldde hij zich voor het admissie-examen, dat 6 september 1900 te Den Haag werd afgenomen. Geels werd aangenomen en samen met J.J. van der Schuit en H. Visser ingeschreven in het album studiosorum. Zeven jaren van opleiding volgden nu. Het zijn voor Geels zonnige en vreugdevolle jaren geweest, die hem zijn hele verdere leven zijn bijgebleven. Zijn leermeesters waren Wisse, Van Lingen en De Bruin. Hij ontving 11 juli 1907 de begeerde bul, die hem de weg naar de kansel ontsloot. Uit een tweetal beroepen, van de gemeenten 's-Gravendeel en Oud-Beijerland, werd dat naar 's-Gravendeel aangenomen. Hij werd 27 oktober 1907 door zijn leermeester docent J. Wisse in het ambt bevestigd. Aan de handoplegging nam ook zijn bejaarde vader deel.
In 's-Gravendeel heeft Geels goede jaren beleefd. Het geestelijk leven bloeide op en met name onder de jeugd vond Geels een goede ingang.
Van 's-Gravendeel vertrok hij naar Haarlem, dat voor de derde maal een beroep op hem had uitgebracht. Hij nam daar 18 juni 1911 de herdersstaf op. Tot zijn niet geringe schrik merkte hij dat één van zijn kerkgangers aldaar ds. J. Schotel was. Ds. Schotel stond bij de Haarlemmers in hoge achting en was behalve een gezalfde prediker ook een doorgeleid kind van God.
Begrijpelijk dus, dat de jonge dominee zich bezorgd afvroeg, hoe hij ooit deze grote in het Koninkrijk der hemelen zou kunnen vervangen. Maar diplomaat als hij was, maakte hij met „de oude Schotel" de afspraak dat hij iedere maandagmorgen bij hem op bezoek zou komen en dan moest ds. Schotel hem eerlijk zeggen wat er aan zijn preken mankeerde. De zoon van prof. Geels, ds. J.P. Geels, later zelf predikant te Haarlem herinnert zich deze bezoeken, waarbij hij als kleine jongen vaak meeging nog goed, en schrijft dat ds. Schotel en zijn vader grote vrienden werden. „Toen deze Elia heenging, schonk hij Eliza zijn mantel in de vorm van zijn gehele bibliotheek met de prachtige kast, geschenk van Haarlems gemeente, erbij". De jaren in Haarlem doorgebracht zijn voor Geels een hoogtepunt in zijn ambtelijke bediening geweest. De kerk aan de Zuiderstraat werd al spoedig te klein en een nieuw kerkgebouw verrees op de hoek van de Raaks en de Jacobstraat, midden in de stad. Graag had Geels zijn gehele diensttijd in Haarlem doorgebracht.
In 1921 kwam echter het derde beroep van Apeldoorn. De beslissing zou op Hemelvaartsdag vallen. De zondag daarvoor bediende hij het Woord uit Johannes 14:7a „Doch Ik zeg u de waarheid, het is u nut dat Ik wegga". Toen de tekst werd afgelezen was dit èn voor ds. Geels èn voor de Haarlemse gemeente als een donderslag bij heldere hemel.
Beiden wisten het op dat ogenbik: dat betekent scheiden. En inderdaad kwam de scheiding. Docent P.J.M. de Bruin bevestigde hem 10 juli 1921 te Apeldoorn. Negen jaar heeft hij de gemeente van Apeldoorn mogen dienen.
Maar ook hier bleek het land der ruste niet te zijn. Het Gooi riep de Veluwse dominee. Hilversum werd zijn laatste gemeente. 3 augustus 1930 werd hij aan haar verbonden. Slechts twee jaar zou zijn ambtsperiode daar duren, want in 1932 werd hij door de Generale Synode van Zwolle benoemd tot Hoogleraar aan de Theologische School, om prof. Lengkeek op te volgen. Hij hield 27 september van dat jaar zijn inaugurale rede, getiteld: „Schriftgezag en Schriftverklaring".
Vijftien jaar bezette hij de Apeldoornse leerstoel, eerst om de exegetische, daarna om de historische vakken te doceren.
Vooral op het gebied van de kerkgeschiedenis lag zijn kracht.
Professor Geels wist zijn leerlingen op levendige wijze het verband te doen zien tussen het heden en het verleden. Prof. Hovius, zijn opvolger, schreef na zijn overlijden in „De Wekker": „Hij was een leerling van Groen van Prinsterer. In diens gedachtengang was hij thuis. Geheel in de lijn van Groen zag Geels het verband tussen de ideeën, de begrippen, de beginselen èn de gebeurtenissen in kerk en staat.
Evenals voor Groen stond ook voor Geels het verband tussen Schrift en Historie onwankelbaar vast. Hiervan getuigen zijn oraties. In 1935 refereerde hij over: „Gods Woord en het Nationale leven". In 1942 over: „Het Theocentrisch karakter der historie". Zijn afscheidscollege was gewijd aan het onderwerp: „Het Charisma der wijsheid". Dit college werd 29 oktober 1947 gehouden. Behalve zijn arbeid in de gemeenten, die hij gediend heeft en aan de Theologische School, waar hij colleges gaf, is prof. Geels op vele terreinen werkzaam geweest. Nog maar een jaar stond hij in het ambt, toen hij reeds werd afgevaardigd naar de generale synode. Tot aan zijn professoraat is dat zo gebleven.
Tot driemaal toe koos de synode hem tot voorzitter. Vanaf 1909 behartigde hij als Curator de belangen van de Theologische School, eerst als lid, daarna vanaf 1919 als secretaris van dit college.
De functie bekleedde hij ook voor de Deputaten voor correspondentie met de Hoge Overheid. Jarenlang was hij voorzitter van deputaten artikel XIII DKO. Tijdens zijn Haarlemse periode was hij voorzitter van de Schoolvereniging „Groen van Prinsterer". Onder zijn leiding werd de bouw van de dr. Kyperschool voorbereid. Vanaf 1933 heeft hij te Apeldoorn, tot zijn overlijden als voorzitter het Christelijk Nationaal Onderwijs gediend. Voorts was hij lid van het Centraal Comité van de Anti-Revolutionaire Partij.
Ook op evangelisatiegebied was Geels geen onbekende. In Haarlem sprak hij in grote en kleine tenten, dikwijls met bekende figuren op dit terrein, zoals Johannes de Heer en ds. C.J. Hoekendijk. Hij was redacteur van „De Wekker", verzorgde daarin eerst de vragenbus en opende daarna de bekend geworden rubriek „Op den Uitkijk".
Hij schreef preken voor „De Levensbron"; was redactielid van „Het Richtsnoer" en het Hilversumsche A.R. Weekblad „Gezin en Vrijheid"; verzorgde het „Mengelwerk" van het Jaarboekje en was mederedacteur van de Chr. Geref. Scheurkalender. In het Nationale Gedenkboek „De Hechte Band", uitgegeven in het 50e levensjaar van Koningin Wilhelmina, schreef hij een artikel dat, vanwege zijn litteraire en historische waarde, de aandacht trok. Ten slotte zij nog vermeld, dat prof. Geels ook zitting had in de vertaalcommissie. voor de Nieuwe Bijbelvertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap. Toen hem deze arbeid te zwaar ging vallen, heeft hij dit werk aan prof. Van der Meiden overgedragen. Zijn lichaamskrachten namen reeds vroeg af. Zo lang hij kon heeft hij, ook na zijn emeritaat, nog gepreekt. Hij overleed zondag 4 juni 1950 te Apeldoorn op zeventig-jarige leeftijd.
Inmiddels was hij als hoogleraar opgevolgd door de Zwolse predikant J. Hovius (1947-1972).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen