Boekbesprekingen

De westerse wereld gaat aan mateloosheid ten onder. Volgens de auteur, rechtsfilosoof te Leiden, komt dat door de Verlichting en de Romantiek. De Verlichting legt de nadruk op menselijke begeertes, die maximaal bevredigd moeten worden (consumentisme). In principe zouden deze begeertes gelijkwaardig zijn (Bach is dan niet beter dan Beyoncé). In de Romantiek gaat het om authenticiteit, wat leidt tot eindeloos naar binnen kijken. De Verlichtingsidealen vrijheid en gelijk­ heid zijn intussen vanzelfsprekend geworden. Andreas Kinneging stelt ze toch ter discussie en neemt het onomwonden op voor hiërarchie. Tegenover de mateloosheid en de mens als maat der dingen stelt hij de onzichtbare en eeuwige Maat.

Kinneging ziet een doorgaande lijn tussen de Griekse oudheid en het christendom, tussen Plato en Augustinus. Zijn betoog is een erudiete prestatie van formaat.

In het eerste deel schetst hij de moder niteit en haar problemen. In zijn cultuur kritiek is Kinneging op zijn best. Hij betoogt overtuigend hoe de idealen vrijheid en gelijkheid wel moeten botsen.

In het tweede deel, over Plato, raakt de vaart wat uit het boek, omdat Kinneging op allerlei technische details ingaat. Kinneging brengt Plato’s Ideeën leer in stelling tegenover de gedachte dat alles voortdurend verandert. Centraal staat de Idee van het Goede. Dat is de Maat. Alle dingen hebben een vaste natuur, een essentie. En alles staat in een vaste, hiërarchische verhouding.

In het derde deel beschrijft Kinneging het christendom, Augustinus en Thomas van Aquino. Kinnegings versie van het christendom draait om orde, wet en deugd. Hij wijst verzoening door voldoening beslist af; Christus is voor hem een voorbeeld van morele opvoeding. Daarom blijven Kinnegings lezenswaardige passages over deugd en ondeugd op afstand van het Evangelie. Gelukkig is het christelijk geloof wat anders dan het ‘platonisme voor het volk’ dat Kinneging ervan maakt.

Terecht biedt Kinneging weerwerk tegen het moderne wereldbeeld, maar van de weeromstuit kleurt hij de wereld nogal ongenuanceerd in. Rede en geloof, Plato en Thomas, komen eigen lijk op hetzelfde neer. En het is alsof Verlichting en Romantiek niets positiefs hebben gebracht. Kinneging wil wel gelijkheid voor de wet, maar zal zijn beoogde hiërarchie niet ook mensen onderdrukken? Kinne ging schrijft behartenswaardige dingen over de morele opvoeding van de elite, maar deugden komen toch het best tot bloei bij enige mate van vrijheid en gelijkheid?

Eén belangrijke vraag stelt Kinneging niet. Hoe weet hij (of Plato) zo precies wat de Maat is? We moeten maar op zijn gezag aannemen dat die Maat er is en dat die zo is. Kinneging kent de bijtende kritiek van Nietzsche op Plato en op de moraal, maar verwerkt die niet inhoudelijk. Ook vanuit het christelijk geloof is een scherpere kritiek mogelijk op de moderniteit. Maar die kritiek raakt dan ook Plato. Het platonisme en Christus als voorbeeld zijn christelijk gezien te weinig. De Gekruisigde hebben we nodig, hoe aanstootgevend Hij ook is voor de Griekse filosofen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen